Morgunblaðið - 14.07.1996, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 14. JÚLÍ 1996 17
Á ÞESSUM bæ eru plöntur ræktaðar í skjólbelti, en klipptar
greinar eru kurlaðar og nýttar í safnhauginn
sem borinn er á túnin.
NY aðferð við safnhaugagerð til áburðar á túnin. í hann fer allur lífrænn úrgangnr,
trjákurl, fyrningar, aðfengnir grænmetisafgangar o.fl. Haugnum er
umbylt með til að örva og viðhalda gerjun.
KÁLFURINN fær að sjúga mömmu sína fyrstu 5 dagana. Það hefur jákvæð áhrif á heilsufar
móður og kálfs og veitir nýfædda kálfinum sjálfsöryggi.
HJÓNIN Kristján og Dóra í glerskálanum á Neðra-Hálsi ásamt
gesti sínum Einari Þorsteini Ásgeirssyni.
þá ákveðin efni í mjólkinni. Þetta sé
talið hafa jákvæð áhrif á heilsufar
kúnna og kálfanna, skapar þeim
jafnvægi og nýfæddu kálfunum
sjálfsöryggi. Því hefur hann ieyft
sínum kálfum að sjúga móðurina
þessa fyrstu daga. Eftir það taki við
kálfafóstrur, þ.e. kálfinum er í þijá
mánuði gefin mjólk úr fati með túttu
á, sem fullnægir sogþörf hans og
kemur í veg fyrir að kálfarnir séu
að sjúga hver annan og allt sem
þeir ná í.
Trjábeltaræktun
Úti sjáum við að kýrnar hafa leit-
að skjóls við trjábelti á túninu. Eins
og hvarvetna má sjá er þama mynd-
arleg tijárækt. Heim að bæ Kristjáns
er ekið um falleg tijágöng og á tún-
inu eru skjólbelti með jöfnu millibili
kring um skikana.
„Trjáræktin er mest til eigin fram-
leiðslu. Við ræktum okkar skjól-
beltaplöntur sjálf, erum með ýmsar
víðitegundir. Reynum alltaf að setja
eitthvað út af plöntum á hveiju ári.
Faðir minn byrjaði á þessu 1965“,
útskýrir Kristján. Hann kveðst aldrei
hafa mælt það hve Iöng skjólbeltin
em orðin í allt. En þar sem túnið
er 40 hektarar sláum við hin á að
ekki^sé minna en 5 km löng tijábelti.
„Eg lít aðallega á þessa ræktun
sem náttúruvæna. Má vísa til Bibl-
íunnar sem ráðleggur að gjalda keis-
aranum, eða náttúmnni í þessu til-
' felli, ákveðinn skatt, tíund. Geri
maður það ekki, þá verði það bara
af manni tekið“, segir Kristján.
Hann segir að tré séu athvarf
náttúrunnar, fyrir fugla og skordýr.
En koma skjólbeltin að einhveiju
gagni við búskapinn? „Þetta hefur
verið rannsakað erlendis og þar gera
skjólbeltin gagn. Þó það sé fyrst og
fremst fagurfræðilegt fyrir mér, sé
ég t.d. að kýmar sækja í skjólið af
tijánum. Líka hefí ég séð mun á
grasvexti og þá aðallega gagnvart
hafáttinni. Þegar er sólfar og hægur
vindur þá verður alger hitapottur við
skjólbeltin. Ég hefí þó engar mæling-
ar á grasvextinum."
Samviskuspurning
Kristján er auðheyrilega mikill
áhugamaður um umhverfismál og
allt sem er vistvænt.
„Ég er fyrst og fremst áhugasam-
ur um mína eigin þróun. Eða að
vera sjálfum mér samkvæmur. Það
mælir gegn samviskunni að nota
tilbúinn áburð, vitandi að það er
ekki hollt fyrir umhverfið, hvorki
fyrir vöruna sem við erum að fram-
leiða, skepnurnar eða manninn. Það
er heldur ekki gott fyrir náttúruna,
að ekki sé talað um komandi kyn-
slóðir. Má segja að með því að nota
tilbúinn áburð séum við að taka út
fyrirfram, vegna þess að maður er
að rýra gæðin, öfugt við það sem
gerist í lífrænni ræktun. Þá er verið
að byggja upp jarðveginn og skapa
traustari grunvöll fyrir framleiðsl-
una. Stundum hefur verið sagt að
þá sé verið að greiða umhverfis-
kostnaðinn strax. En með hefð-
bundnu aðferðunum séu það næstu
kynslóðir á eftir sem greiða umhver-
fiskostnaðinn. Þetta er það sem rétt-
lætir hærra verð á vörunni. En það
er ekki þar með sagt að lífrænar
vörur verði dýrari til frambúðar.
Eins og þetta er í dag þá er það
ákveðið þróunarstarf og það er dýrt
að gera tilraunir."
Við víkjum að horfum í land-
búnaðinum. „Eins og þetta snýr við
mér þá er það mjög dapurlegt með
sauðfjárræktina og ég hefí samúð
með sauðfjárbændum. Ég hefði
haldið að lífræn ræktun væri sem
himnasending fyrir þá, ef þeir átta
sig á því þetta er tiltölulega lítið
mál fyrir þá. Þar er nánast eingöngu
um það að ræða að sleppa tilbúna
áburðinum á tún og haga. Annað
þurfa þeir ekki að gera. En með því
gætu þeir fengið lífrænan stimpil
og eru komnir í allt aðra markaðsað-
stöðu. Ég tala nú ekki um ef þeir
tækju á þessum umhverfis- og beit-
armálum. Reyndar yrði ekki um
ofbeit að ræða ef sauðfjárbændur
færu inn á lífræna ræktun því þeir
fengju ekki vottun á framleiðsluna
nema tryggja það. Þeir þurfa að
sýna fram á að þeir taki ekki þátt
í að ofgera landinu til að fá vottun
sem lífrænir bændur.“
Til þess þyrfti að setja ákveðnar
reglur fyrir vottunarstofuna, sem
Kristján segir kerfismál sem ekki
sé búið að leysa. Hann telur þó
ekki stórt vandamál að setja upp
skala fyrir þá sem eru með sauðfé.
Hvað sé ofbeit og hvað ekki sé að
vísu matsatriði, sem enn er um
skoðanamunur.
Lífrænar mjólkurafurðir
En er hann bjartsýnn á að þetta
takist hjá kúabændum? „Ég er svart-
sýnn á það eins og mjólkurafurðir
eru verðlagðar í dag. Við erum að
framleiða mjólk á útsölu og búnir að
gera það í nokkur ár. Ég sé ekki
hvað það getur gengið lengi að vara
sé markaðssett á útsölu. Mér sýnist
vera flótti úr greininni og hann fer
vaxandi ef ekki fæst leiðrétting á
kjörum mjólkurframleiðenda. Mjólk-
urverðið hefur lækkað um 20% að
talið er og þar með laun okkar.“
Liggur þá vonin þar líka í lífrænni
framleiðslu? „Það er nokkuð flókið
mál, vegna þess hvemig markaðs-
setningin á lífrænum afurðum er.
Maður getur ekki Tarið inn í hefð-
bundna mjólkurstöð með sína mjólk
því þar eru reglur sem fyrirbyggja
það. Þannig að möguleikarnir liggja
í því að menn hreinlega komi sér
saman um nýja mjólkurstöð. Þá
mundi myndast ákveðin samkeppni ,
og það er auðvitað af hinu góða. Og
mundi hræra upp í þessu kerfi sem
við búum við. Ég er hlynntur því.“
Hann segir þetta þó ekki einfalt.,,
Ég er einn í þessu hér á stóru svæði
og ekki um marga að ræða sem ég
get farið í samstarf við. Ég veit ekki
um neinn á Vesturlandi sem kominn
er þetta langt. En um einstaka aðila
í Eyjafírði, og á Suðurlandi, í Mýrd-
alnum og í Skaftholti.
Þá er bara um það að ræða að
vera með sína eigin vinnslu. En ef
ég ætti að fara að markaðssetja mína
mjólk eða vinna úr henni, til dæmis
jógúrt, þá kostar það mig viðbótar-
vinnukraft í heilt ár. Ekkert bannar
mér þó að markaðssetja jógúrt, nema
kerfíð stoppi mig af með einhveijum
fáránlegum reglum."
Telur hann hættu á því? „Ég held
að það yrði ekki hægt, vegna þess
að lífræn ræktun er tíska í dag. Þetta
er vinsælt og maður hefur markaðinn
með sér. Allir eru orðið inni á þessu.
Ég held að menn mundu ekki taka
þá áhættu í kerfínu að vera á móti
því. Ákveðinn hópur bíður eftir þess-
ari mjólk, fólk sem ekki drekkur
venjulega mjólk. Þessvegna er þetta
líka markaðsmál, það mundi auka
mjólkurneyslu. Með því að fara út í
lífræna mjólk, jafnvel ógerilsneydda,
er verið að fullnægja ákveðnum
markaði, sem ekki er séð fyrir í dag.
Þessi mjólk verður auðvitað dýrari,
því með svo lítilli einingu er ekki
hægt að ná nægri hagkvæmni. Ég
yrði til dæmis að keyra 600 lítra
annan hvern dag um 100 km leið.“