Morgunblaðið - 17.07.1996, Blaðsíða 18

18 MIÐVIKUDAGUR 17. JÚLÍ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
I
EYDÍS Franzdóttir óbó-
leikari og Brynhildur Ás-
geirsdóttir píanóleikari.
Tónleikar
í Selfoss-
kirkju
EYDÍS Franzdóttir óbóleikari
og Brynhildur Ásgeirsdóttir
píanóleikari halda tónleika í
Selfosskirkju fímmtudaginn
18. JÚ1Í kl. 20.
Á tónleikunum verður ferð-
ast með hlustendur víðs vegar
um Evrópu. Kynnst verður
blóðhita Ungveija, þýskri
rómantík, staldrað við í
franskri sveitasælu, dvalið
meðal Englendinga og svo
auðvitað komið við hjá frænd-
þjóðum okkar. Tónleikarnir
ver'ða endurteknrr í Borg-
arneskirkju fimmtudaginn 25.
júlí kl. 20.30 og í Stykkis-
hólmskirkju sunnudaginn 18.
ágúst kl. 17.
Sumartón-
leikar á
Norðurlandi
ANNARRI tónleikaröð Sumar-
tónleika á Norðurlandi er tví-
skipt að þessu sinni. Fyrst
koma Margrét Bóasdótir, sópr-
an, og Kristinn H. Ámason,
gítarleikari, fram föstudaginn
19. júlí í Snartarstaðakirkju
kl. 21 og laugardaginn 20. júlí
í Reykjahlíðarkirkju kl. 21, en
síðan leikur Karel Paukert,
orgelleikari frá Bandaríkjun-
um, sunnudaginn 21. júlí í
Akureyrarkirkju kl. 17.
Á efnisskrá Margrétar og
Kristins verða verk eftir Aug-
ustina Barros, Domenico
Scarlatti, Farcisco Tarrega,
Johann Sebastian Bach, Isaac
Albeniz og íslensk þjóðlög.
Á efnisskrá Paukerts verða
verk eftir Bernardo Pasquini,
J.S. Bach, Vencenzo Bellini,
Louis Vierne, Franz Liszt,
César Franck, Jehan Alain,
Petr Eben og Charles Ives.
TÓNLIST
Skálholtskirkja
KÓRSÖNGUR
Hljómcyki og Douglas A.
Brotchie undir stjóm Bemharðs
Wilkinsons fluttu verk eftir
J.S. Bach, Mendelssohn og
Beiyamin Britten.
Laugardagurinn 13. júlí 1996.
SÖNGHÓPURINN Hljómeyki
er góður kór, mannaður reyndu
og vel menntuðu söngfólki og und-
ir stjóm Bernharðs Wilkinsons er
flutningur kórsins gæddur öryggi
atvinnumanna. Það þýðir þó ekki,
að slíkum sönghópi geti ekki skot-
ist eitt og annað til skakkrar átt-
ar, sérstaklega er varðar túlkun
og mótun viðfangsefna.
Tónleikar kórsins hófust á mót-
ettunni Jesu, meine Freude, eftir
meistara Johann Sebastian Bach,
sem talið er að hann hafí samið
nokkru áður en hann tók við emb-
ætti sínu í Leipzig, því fyrstu vik-
una er hann starfaði þar, var verk-
ið flutt við minningarathöfn
__________LISTIR______
Frá því alnienna
til hins persónulega
MYNPLIST
Listasafn Kópavogs
Gcrdarsafn
MÁLVERK
Sigurður Orlygsson. Opið alla
daga (nema mánud.) kl. 12-18 til
12. ágúst. Aðgangur kr. 200.
Sýningarskrá kr. 200.
YFIRLITSSÝNINGAR þjóna
mikilvægu hlutverki í ferli hvers
listamanns. Þar á sér stað viss
opinberun og samhengi heildarinn-
ar kemur fram; gestir fá tækifæri
til að meta tengsl upphafsins við
það sem síðar varð og út frá því
þá stöðu, sem iistamaðurinn stend-
ur í á viðkomandi tímamótum.
Það þarf nokkurn kjark til að
standa að slíku yfirliti. Það liggur
í eðli listamannsins að efast sífellt
og breyta listsköpun sinni - annað
væri stöðnun og hnignun um leið.
Þar sem enginn getur verið viss
um að breyting sé ætíð til batnað-
ar hlýtur nokkur kvíði og spenna
að fylgja uppsetningu yfirlitssýn-
inga; útkoman verður aðeins ljós
þegar allt er komið á sinn stað,
og litlu verður breytt. Gestirnir
beija að dynim.
Sigurður Örlygsson hefur dijúg
tilefni til að líta um öxl á árinu;
hann verður fimmtugur í þessum
mánuði og í haust er aldarfjórð-
ungur frá því hann hélt sína fyrstu
málverkasýningu. Hér hefur hann
tekið saman rúmlega ijörutíu
myndir sem spanna þennan feril
fram að 1990, og bætir síðan við
um tuttugu málverkum frá síðustu
tveimur árum, svo að áhorfendur
fá gott tækifæri til að átta sig á
stöðu hans nú.
Sýningunni fylgir lítil sýningar-
skrá, sem er nokkuð sérstök smíð.
Þar getur m.a. að líta ljósmyndir
af nokkrum verkum listamanns-
ins; þau eru einkum frá síðari
árum (engin ljósmynd af verki frá
því fyrir 1986), og gefa því ein
og sér tæpast nægilega yfirsýn
yfir þá heild, sem sýningin býður
upp á, og er það nokkur gaíli. Í
stað hefðbundnari ritgerðar utan-
aðkomandi aðila um þróun lista-
mannsins hefur Sigurður hins veg-
ar sjálfur tekið saman persónulegt
æviágrip, allt frá æsku til þessa
dags; hér má sjá mat hans á upp-
vextinum í Laugardalnum, list-
náminu, áhrifum frá öðrum lista-
mönnum, tengslum við fjölskyldu
og félaga sem og framþróun í list-
inni. Allt bætir þetta inn í þá
mynd af listamanninum, sem sýn-
ingargesturinn fær með því að
skoða sýninguna og gerir heildina
markvissari en ella.
I sem fæstum orðum má segja
að á sýningunni komi fram skýr
þróun frá hinu almenna til hins
persónulega. I myndum sínum frá
fyrri hluta áttunda áratugarins er
Sigurður að takast á við áhrif
þess málverks, sem bar hæst á
alþjóðlegum vettvangi; tilvísanir
hans í Minimalismann og lista-
menn eins og Josef Albers og
Ellsworth Kelly eru einkum opin-
berandi í þessu sambandi. Á síðari
hluta áratugarins fer tækjaflóran
síðan að koma í ljós, í fyrstu með
klippimyndum og silkiþrykki, en
þegar líður á níunda áratuginn
verður þessi mekanismi að einu
helsta einkenni þeirra gríðarstóru
málverka, sem Sigurður hefur
lengi verið kunnastur fyrir.
Þessi fantasíuverk eins og hann
kallar þau, tengjast óræðum tíma
og rúmi og leitast oft við að skapa
ákveðna þrívídd með áfestum
formum. Stærðina rekur listamað-
urinn að nokkru til áhrifa frá verk-
um Anselm Kiefer, en þau tól sem
einkenna myndmálið - tröppur,
hringfar, valtari o.fl. - má helst
tengja við furðuheima framtíðar-
skáldsagna Jules Vemes og H.G.
Wells. Þessi stóru verk (sem hér
fylla austursalinn) eru fjarræn og
dulúðug í senn, eins og kemur
best fram í æviágripi Sigurðar, og
tengjast vissulega myndheimi súr-
realismans.
Næstu skref hlutu að fela í sér
persónulegri úrvinnslu þessa verk-
lags, og það gengur hér eftir.
Málverk frá síðustu tveimur árum
fylla vestursal safnsins og and-
dyri, og nú eru það listamaðurinn
sjálfur, fjölskylda hans og minn-
ingar sem eru í öndvegi.
í þessum verkum slær Sigurður
ófeiminn á viðkvæma strengi -
dýrkun kærleikans, helgun barn-
anna, minninganna og loks fram-
tíðarinnar. Stærð verkanna er eðli-
legur hluti þessa afar persónulega
myndheims og ríkulegt litaspjaldið
er eðlilegur þáttur þeirrar mynd-
sýnar sem hér kemur fram.
Þessi þróun til hins persónulega
hlýtur að teljast mikilvægt þroska-
merki hjá hveijum listamanni.
Voltaire leiddi Birting í gegnum
framandi heima og mikil ævintýr
áður en hann komst að þeirri
niðurstöðu að hveijum manni bæri
að rækta garðinn sinn - framlag
hvers manns hljóti að spretta úr
hans eigin ranni.
Þaðan mun Sigurður greinilega
heja sína sókn til næsta aldar-
Jórðungs.
Listunnendur eru hvattir til að
skoða þessa yfirlitssýningu vel og
vandlega, því óvíst er hvenær næst
gefst jafn gott tækifæri til að nálg-
ast list Sigurðar Örlygssonar.
Eiríkur Þorláksson
„Úr hendi lista.ma.nns-
ins óviðjafnanlega“
ekkjufrúar Jóhönnu Maríu Keese,
er fór fram 18. júlí 1723. Þetta
273 ára gamla verk er eins og
„nýsleginn túskildingur" og auð-
heyrt að Bach hefur gefið sér góð-
an tíma til að vanda sig, því það
er meðal best gerðra verka meist-
arans og er þar af mörgu góðu
að taka.
Flutningur Hljómeykis var að
mörgu leyti góður, en kaflarnir
ellefu voru helst til sviplíkir, bæði
hvað snertir hraða og blæbrigði
og var túlkunin í heild einum um
of hófstillt. Kóralarnir mynda eins
konar ramma og afmarka ýmsa
þætti verksins, sem eru fjölbreyti-
legir að formi til, mótettur, kóral-
forspil, fúga og tríó og hefði
mátt skerpa andstæðurnar, með
meiri átökum, eins og t.d. í fúg-
unni, sem er möndulkafli verksins
(nr. 6), og báðum kóralforspilun-
um, en þó sérstaklega í mótettun-
um nr. 2 og 10, sem eru sam-
stofna að efni til. Þriðji til fimmti
kafli og sjöundi til þess níunda
eiga margt sameiginlegt og má
segja að verkið sé í raun sam-
hverft (symmetrical) að formi til.
Vel má samt virða þá ætlan, að
stilla sig um það og stefna flutn-
ingnum á ögurbrún vogunarinnar,
þegar svo vel er sungið sem nú
hjá Hljómeyki, þó ætla mætti
þeim hópi meir til átaka en nú
gat að heyra.
Sex spekimál op. 79, eftir
Mendelssohn, er safn stuttra kór-
laga, sem mörg- hver eru fallegar
tónsmíðar en heldur svona grann-
vaxnar að gerð. Spekimálin voru
þokkalega flutt og tónleikunum
lauk með Rejoice in the Lamb,
eftir Benjamin Britten. Margt fal-
legt er í þessu verki, sem samið
er við ljóð eftir Christopher Smart
(1722-71). Smart orti Rejoice in
the Lamb er hann var á geðveikra-
hæli og eru kvæðin um köttinn
og músina, svo og upptalningamar
og vísan um friðargæslumennina,
eins konar skilgreining á sálar-
ástandi Smarts. Britten hélt mikið
upp á þetta skáld og taldi sig eiga
margt sameiginlegt með útskúfun
hans úr mannlegu samfélagi og
Sígild
margmiðlun
í LJÓSI þess hve unnendur sígildrar
tónlistar voru fljótir að tileinka sér
nýja tækni geislaspilarans má gera
því skóna að þeir eigi eftir að grípa
á lofti framfarir í tölvuheiminum,
ekki síst ef það snertir áhugasvið
þeirra. Þannig ættu margir að geta
notið safndisks sem gefinn er út til
að kynna nýtt útgáfufyrirtæki, Arc-
ana. Safndiskurinn ber heitið Garður
himnesks unaðar og er ekki bara
tónlistarsafndiskur, því við gerð
hans var beitt nýjustu tækni. Ef
hann er settur í venjulega geislaspil-
ara er hann eins og hver annar
geisladiskur með rúman klukkutíma
af tónlist, sýnishorn af útgáfum
Arcana. Ef honum er aftur á móti
stungið í geisladrif í tölvu kemur í
ljós að á honum er líka margmiðlun-
arforrit og með aðstoð þess má fræð-
ast um útgáfuna meðal annars með
því að skoða stutta kvikmynd með
viðtali við eiganda fyrirtækisins.
Plata er listaverk
á sinn hátt
Útgefandinn heitir Michel Bern-
stein og í viðtalinu segist hann sann-
færður um að plata sé listaverk á
sinn hátt, aukinheldur sem mikið sé
óunnið í útgáfu þrátt fyrir átak síð-
ustu áratuga. Bernstein stofnaði á
sínum tíma Auvidis-útgáfuna, sem
meðal annars er kunn fyrir útgáfu
þar sem Jordi Savall flytur spænska
tónlist fyrri alda. Bernstein dró sig
út úr rekstri Auvidis meðal annars
vegna óánægju með þá stefnu sem
útgáfan hafði tekið; honum fannst
menn leggja of mikla áherslu á sölu-
vænleik og að upphafleg hugsjón
um að gefa helst út tónlist sem aðr-
ir hefðu ekki sinnt, hefði gleymst í
baráttu um markaðshlutdeild. Hann
setti því á stofn Arcana, sem hann
kynnir svo frumlega, en á umrædd-
um margmiðlunardiski er að finna
upplýsingar um hverja útgáfu Arc-
ana, sýnd er mynd af umslagi hverr-
ar plötu, aukinheldur sem tóndæmi
er leikið.
Útgáfur Arcana hafa vakið at-
hygli fyrir flutning á áður gleymdum
verkum, þó á milli séu ýmis verk sem
allir þekkja, eins og strengjakvart-
ettar Haydns og Mozarts og píanósó-
nötur Schuberts sem píanóleikarinn
snjalli Paul Badura Skoda leikur, en
útgáfan sem notuð er, byggist á
rannsóknum hans á handritum
Schuberts. Af öðrum diskum sem
Arcana hefur gefið út má nefna
miðaldatónlist frá Spáni, Frakklandi
og Ítalíu, orgelverk Frescobaldis,
madrígala eftir Monteverdi, en sú
plata hlaut ýmis verðlaun, og tvo
diska sem vakið hafa mikla athygli,
einn með fiðlusónötum Vivaldis og
annar með fiðlusónötum Jean-Mari-
es Leclairs. Þar leikur á fiðlu helsta
fiðlustjarna ítala af yngri kynslóð-
inni, Fabio Biondi.
mun þessi hugmyndafræði hafa
haft áhrif á mótun Brittens á per-
sónunni Peter Grimes í sam-
nefndri óperu. Vitað er, að þeir
félagar, Britten og Pears, vitnuðu
oft í orð Smarts, „... frá hönd lista-
mannsins óviðjafnanlega og frá
bergmáli himneskrar hörpu í stór-
fenglegum og mögnuðum sæt-
leika“ og „Heimskur maður er á
móti mér og tilheyrir hvorki mér
né fjölskyldu minni“ (þýðing Þ.G.
í efnisskrá). Britten var snillingur
í að tónsetja texta og þykir hann
hafa farið sérlega liprum höndum
um þessi einstæðu og viðkvæmu
en hugdjúpu ljóð.
Einsöngvarar með kórnum voru
kórfélagarnir Diljá Sigursveins-
dóttir, Guðrún Finnbjarnardóttir,
Þorbjörg Rúnarsdóttir og Gunnar
Guðnason og skiluðu þeir sínu vel
og sama má segja um samleik
Douglas A. Brotchie á orgel.
Flutningurinn í heild var góður,
sérstaklega er á leið verkið, undir
öruggri stjórn Bernharðs Wilkin-
sons.
Jón Ásgeirsson