Morgunblaðið - 18.07.1996, Blaðsíða 28

28 FIMMTUDAGUR 18. JÚLÍ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 18. JÚLÍ1996 29
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
FRIÐARSAMSTARF
í ÞÁGU ÍSLANDS
FYRIRHUGUÐ almannavarnaæfing á vegum Atlants-
hafsbandalagsins og samstarfsríkja þess í Friðar-
samstarfi NATO, sem mun fara fram hér á landi næsta
sumar, er að mörgu leyti tímanna tákn. Hveijum hefði
dottið í hug fyrir aðeins tæpum áratug að hingað kæmu
pólskar, úkraínskar eða tékkneskar hersveitir í friðsam-
legum tilgangi? Eða að utanríkisráðherra íslands legði
áherzlu á að fá hingað rússneskt herlið til æfinga?!
Heimsmyndin er breytt. Ríki, sem áður voru óvinveitt
Atlantshafsbandalaginu, starfa nú með aðildarríkjum
þess á friðsamlegum grundvelli. En öryggishugtak Atl-
antshafsbandalagsins og samstarfsríkja þess hefur sömu-
leiðis breytzt og víkkað út. Halldór Ásgrímsson utanríkis-
ráðherra bendir réttilega á það í viðtali við Morgunblaðið
í gær, að NATO tryggi ekki eingöngu hernaðarlegt ör-
yggi, heldur snúist samstarf aðildarríkjanna jafnframt
um að tryggja innra öryggi og öryggi hins almenna borg-
ara.
Þannig er það eitt af markmiðum Friðarsamstarfsins
að efla samstarf aðildarríkjanna 43 á sviði leitar- og björg-
unarstarfa vegna náttúruhamfara. Það er einkar ánægju-
legt að fyrsta æfing samstarfsríkjanna, sem beinist að
þessu markmiði, skuli haldin hér á landi. ísland leggur
þannig sitt af mörkum til þróunar hins nýja öryggishug-
taks og eflingar öryggis í Evrópu.
Á þriðja þúsund hermanna frá ríkjum Friðarsamstarfs-
ins munu æfa viðbrögð við öflugum og mannskæðum
jarðskjálfta á íslandi. Slíkar náttúruhamfarir geta dunið
yfir á íslandi þegar minnst varir, eins og reynsla fyrri
alda sýnir. Ef slíkt gerist - sem við vonum auðvitað að
verði ekki - er nánast óhjákvæmilegt að alþjóðleg aðstoð
verður að koma til. Það er mikill fengur að því fyrir ís-
lenzk almannavarnayfirvöld að fá nú tækifæri til að æfa
viðbrögð við náttúruhamförum með björgunarliði frá þeim
ríkjum, sem sennilegt er að séu í hópi þeirra, sem helzt
myndu koma til hjálpar á neyðarstundu.
Með æfingunni leggur ísland þannig sitt af mörkum
til Friðarsamstarfsins og tryggingar friðar og stöðug-
leika, um leið og ljóst nrá vera að Friðarsamstarfið er
með beinum hætti í þágu íslands.
ÚTTEKT Á ÍSLENZKU
EFNAHAGSLÍFI
ÞORVALDUR Gylfason, prófessor í hagfræði, hefur
verið fenginn til þess að stýra árlegri úttekt á sænsku
efnahagslífi, sem gerð er á vegum virtrar sænskrar rann-
sóknarstofnunar. Ætlunin er að hann safni um sig hópi
erlendra sérfræðinga, sem skoði sænskt efnahagslíf með
augum gestsins og birti árangurinn á bók upp úr kom-
andi áramótum. Þessi sænska ákvörðun vekur spurningu
um, hvort það þjóni ekki íslenzkum hagsmunum, að fá
hingað erlenda sérfræðinga, til að gera úttekt í íslenzku
efnahagslífi og setja fram ábendingar í ljósi fjölþjóðlegr-
ar reynslu og þróunar í umheiminum, eins og Þorvaldur
Gylfason bendir á í samtali við Morgunblaðið í gær.
Við ætlum að spyrja þeirrar spurningar, segir Þorvald-
ur Gylfason ennfremur, hvað Svíar, sem eiga við mikinn
hagvaxtarvanda að etja, geti lært af reynslu annarra
þjóða; hvaða lærdóma þeir geti til dæmis dregið af þeirri
umbótabylgju, sem gengið hefur yfir heimsbúskapinn síð-
astliðin tíu til tuttugu ár, eða af reynslu Austur-Evrópu-
ríkja á leið frá miðstýringu til markaðsbúskapar, eða af
hagvaxtarþróun í Austur-Asíu undanfarið, svo dæmi séu
nefnd.
Sérhver þjóð þarf að huga að eigin efnahagsaðstæðum,
reynslu, sérstöðu og sögu. Það er á hinn bóginn hyggi-
legt á tímum harðnandi samkeppni og vaxandi heimsvið-
skipta, að draga lærdóma af annarra reynslu og færa sér
í nyt gagnlegar utanaðkomandi hugmyndir. Með það í
huga, sem og vegna þess að glöggt er gests augað, gæti
það gagnast okkur vel, meðal annars við hagstjórnar-
ákvarðanir, að hafa í höndum úttekt hlutlausra, erlendra
hagfræðinga á íslenzku efnahagslífi, kostum þess, göllum
og möguleikum.
Það eru engin rök
fyrir nýju stríði
KATRÍN Fjeldsted, formaður Félags íslenskra heimilislækna. Morgunbiaðið/Goiii
Almenn ánægja ríkir meðal heilsugæslulækna um tillögur ráðuneytis-
ins í málefnum heilsugæslunnar þó tortryggni ríki í garð stjómvalda
á efndimar. Þrátt fyrir það er stefnt að því að taka upp valfrjálst
stýríkerfí strax á næsta ári sem sumir sérfræðingar hafa nefnt dul-
búið tilvísanakerfí. Jóhanna Ingvarsdóttir ræddi við Katrínu
Fjeldsted, formann Félags íslenskra heimilislækna, sem er sannfærð
um að það sé hagur allra að frumþjónustan hefjist í heilsugæslunni.
Ferskt kjöt utan sláturtíðar
HÖFUM EKKILEYFI
TILAÐVERAÍ
GAMLA FARINU
Morgunblaðið/Ragnar Axelsson
BÆNDUR þurfa að flýta sauðburði hjá hluta fjárstofns síns til
að geta selt ferskt kjöt yfir lengri tíma en venja hefur verið.
KATRÍN Fjeldsted, formað-
ur Félags íslenskra heim-
ilislækna, segir að því
fari fjarri að heimilis-
læknar séu að semja um kjör sér-
fræðinga með því að styðja stefnu
heilbrigðisráðuneytisins sem felist í
því að tekið verði upp valfrjálst stý-
rikerfi í heilsugæslunni, eins og lesa
hefði mátt út úr ummælum for-
manns Félags sérfræðilækna eftir
að ráðuneytið kynnti tillögur sínar
í þessu efni. Sjúklingar jafnt sem
sérfræðingar hafi algjört val í þessu
efni. Það mun eftir sem áður ríkja
óbreytt ástand hjá þeim sem ekki
vilja vera með.
„Aftur á móti eiga þeir sérfræð-
ingar, sem vilja taka þátt í kerfinu,
að fá ákveðna uppbót á greiðslur
frá Tryggingastofnun sem enn er
ekki ákveðið hvað verður há, en ég
tel að hún þurfi að vera umtals-
verð. Enginn er þó neyddur til að
taka þátt og engum er refsað fyrir
að taka ekki þátt. Sjúklingur, sem
kýs að vera innan kerfisins, getur
farið fram hjá því ef honum sýnist
og án tilvísunar til sérfræðings, en
þá fær sjúklingurinn vitaskuld ekki
lækkað komugjald hjá honum og
sérfræðingurinn fær ekki uppbót-
ina.“
Friður er fyrir
löngu orðinn tímabær
Aðspurð um hvort að stríð milli
læknahópanna, sérfræðinga annars
vegar og heilsugæslulækna hins
vegar, geti verið í uppsiglingu, svar-
ar Katrín því til að engar forsendur
séu fyrir stríði. „Ef svo er, finnst
mér mjög áhugavert að vita á hvaða
rökum það stríð yrði háð. Það er
ekki verið að tala um tilvísana-
skyldu éða breytingu á högum sér-
fræðinga nema þeirra sem vilja
það. Það er ekkert í þessari stefnu
ráðuneytisins sem réttlætir stríð.
Það eru engin rök fyrir stríði.
Ég tel löngu orðið tímabært að
það komist á friður milli þessara
læknahópa. Þeim friði var raskað
fyrir rúmu ári þegar Sighvatur
Björgvinsson, þáverandi heilbrigð-
isráðherra, ætlaði að taka upp tilvís-
anir. Þá urðu heimilislæknar fyrir
miklum og óvægnum árásum af
hendi sérfræðinga, sem m.a. birtu
niðrandi auglýsingar í fjölmiðlum
sem beint var gegn heimilislæknum
án þess að þeir væru þátttakendur
í deilunni. Sérfræðingar kusu þá
að fara í stríð, sem fyrst og síðast
var á milli ráðuneytisins og sérfræð-
ingafélagsins."
Örlar á óöryggi
um efndir yfirvalda
Heilsugæslulæknar sögðu upp
störfum sínum þann 1. febrúar sl.
með þriggja mánaða fyrirvara og
áttu uppsagnirnar að taka gildi 1.
maí. Heilbrigðisráðherra nýtti sér
heimild í lögum til að framlengja
uppsagnarfrestinn um þijá mánuði
eða til 1. ágúst. Nú hefur heilbrigð-
isráðuneytið markað sér stefnu í
málefnum heilsugæslunnar sem að
mati heimilislækna var frumfor-
senda fyrir því að hægt yrði að taka
upp kjaraviðræður við samninga-
nefnd ríkisins.
„Auðvitað ríkir í hópi heilsu-
gæslulækna mikið óöryggi um efnd-
ir stjórnvalda vegna langvarandi
vanefnda fram að þessu. Við, sem
höfum tekið þátt í þessum viðræð-
um, trúum því og treystum að ráðu-
neytið muni fylgja sinni eigin stefnu
eftir. Það er þó kostur að ákveðið
er að fimm ára tilrauna-
verkefni með valfijálst
stýrikerfi hefjist strax á
næsta ári. í öðru lagi er
búið að endurskoða áætl-
un um byggingu heilsu-
gæslustöðva sem var langt frá því
að vera fullnægjandi. Við bentum á
að fara mætti aðrar leiðir en þær
sem ríkið hefur notast við til þessa,
til að flýta uppbyggingu heilsugæsl-
unnar. Við bentum á að það sé
ekki sjálfgefið að það verði að reka
heilsugæslustöðvar í opinberum
byggingum. Þvert á móti mætti
fara í útboð meðal byggingaverk-
taka með forsögn um það hvers
konar starfsemi gæti hugsanlega
rúmast í húsinu og síðan gerður
langtímaleigusamningur. Það hljóta
ýmsir verktakar að treysta sér í
slíkt. Þetta fannst ráðuneytinu
skynsamlegt og hefur gert að sinni
stefnu. Auk þess má búast við auk-
inni ásókn í svokallaða þjónustu-
samninga um starfsemi heilsu-
gæslustöðva og þar getur mönnun
haldist í hendur við verkefni um-
fram það sem nú er. Það er a.m.k.
stefna stjórnvalda að rýmka um
rekstrarumhverfi heilsugæslunnar
þannig að hún sé ekki bundin við
ríkisrekstur eingöngu. Innan
margra heilsugæslustöðva er mikill
áhugi meðal lækna um að taka að
sér rekstur stöðva. Ég er sannfærð
um að því fyrirkomulagi muni fylgja
aukin rekstrarleg ábyrgð og að-
hald.“
Stefnan fullnægir
faglegum kröfum
Katrín tekur það skýrt fram að
ekki sé um eiginlegan samning
ráðuneytisins og Félags heimilis-
lækna að ræða. Stefnan sé fag-
ráðuneytisins þó félagið hafi komið
að málum sem ráðgjafi
og fallist á að umrædd
stefna nægi tii að full-
nægja þeim faglegu kröf-
um, sem heimilislæknar
geri til starfsumhverfis.
Liður í því er valfijálsa stýrikerfið,
sem á að stuðla að því að fólk leiti
fyrst ti! heimilislækna með ný
vandamál. Heimsóknir til heilsu-
gæslulækna verða sennilega
ókeypis og afsláttur veittur hjá
sérfræðingum gegn árlegri ein-
greiðslu 16 ára og eldri og í því
sambandi hefur verið talað um
1.500-2.000 kr. Það verður verk-
efni nefndar, sem skipuð verður
að afloknum sumarleyfum, að út-
færa kerfið í smáatriðum og kveða
upp úr hvort eða hve há ein-
greiðsla verður innheimt.
Aftur á móti sagði Katrín að
núverandi komugjöld á heilsugæslu-
stöðvarnar næmu 254 milljónum
kr. á ári og ef ekki ætti að hljótast
af kostnaðarauki vegna niðurfell-
ingar þeirra, gæti þurft að setja á
eingreiðslu á hvern einstakling 16
ára og eldri.
Frelsi til að velja
Katrín sagði það vera misskiln-
ing, sem komið hafi fram í fréttum,
að þessar breytingar væru ættaðar
frá Danmörku. Það eina, sem væri
danskt í þessu efni, væri krossinn
í skattaskýrslunum. 98,5% Dana
hefðu valið heilsugæsluleiðina, en
þar væri ekki um neinar greiðslur
sjúklinga að ræða, engir bónusar
væru fyrir sérfræðinga, sem hefðu
heldur ekkert val um hvort þeir
sætu innan eða utan kerfisins. í
okkar kerfi væri um fijálst val að
ræða, sjúklinga jafnt sem sérfræð-
inga.
„Verðstýring hefur áður verið
reynd hér á landi og nægir ekki ein
sér vegna skorts á heimilislæknum.
Heilsugæslan þarf að vera í stakk
búin til þess að sinna þeim verkefn-
um, sem faglega tilheyra henni. Það
er hún ekki í dag vegna skorts á
heimilislæknum. Það er því ekki
hægt að færa heimilislækningar
allt í einu á þann stað, sem þær
tilheyra, án þess að leiðrétta upp-
byggingu og mönnun. Þetta hangir
allt saman.“
Friður ríkir
úti á landi
Katrín segir félagið hafa gert
áætlanir um æskilega fjölgun
heilsugæslulækna svo viðunandi
ástand ríki, en félagið hafi nú sæst
á að fjölgað verði um fimm lækna
á ári næstu fjögur árin. Hún kveður
ástandið vera verst á höfuðborg-
arsvæðinu; í Reykjavík, Garðabæ,
Kópavogi og Hafnarfirði. í Hafnar-
fírði sinna t.d. sjö heilsugæslulækn-
ar nítján þúsund manns, sjö þúsund
fleiri einstaklingum en góðu hófi
gegnir. „Úti á landi er víða búið
að leysa erfiðustu vandamálin. Ekki
ber þó að skilja það svo að úti á
landi sé alls staðar fullmannað.
Hinsvegar ríkir þar friður um heil-
sugæsluna, sem sinnir um 90% af
þeim verkefnum, sem til falla í heil-
brigðismálum íbúa á landsbyggð-
inni. Þar eru mun færri íbúar á
hvern lækni, einfaldlega vegna þess
að þeir verða að vera fleiri vegna
vaktabyrðarinnar enda nánast á
vöktum allan sólarhringinn allan
ársins hring.“
Katrín segir að staðall Félags
íslenskra heimilislækna sé mjög
metnaðarfullur og líti félagsmenn
svo á að viðmiðunin eigi að vera
um 1.500 manns á hvern heilsu-
gæslulækni þegar öllum þáttum
heimilislækninga er sinnt,
þar með talin ungbarna-
og mæðravernd. Aftur á
móti væri nú mjög al-
gengt að læknar væru að
sinna tvö til þijú þúsund
sjúklingum hver, sem væri alltof
mikið álag. Hún nefnir heilsugæslu-
stöðina í Fossvogi sem dæmi, en
þar er Katrín sjálf einn þriggja heil-
sugæslulækna. „Við erum fyrir
löngu búin að fylla kvótann hér hjá
okkur og ættum fyrir löngu að vera
búin að loka fyrir frekari aðgang.
Siðferðilega séð höfum við ekki vilj-
að bregða á það ráð því þá værum
við að neita íbúum hverfisins um
■ þá þjónustu, sem þeir eiga rétt á.“
Hrun blasti við
Katrín segir að ástæða fyrir upp-
sögnum heilsugæslulækna hafí ver-
ið tvíþætt. Annars vegar hafí mönn-
um verið það ljóst að staða heilsu-
gæslunnar í heilbrigðiskerfínu upp-
fyllti ekki þær faglegu kröfur, sem
gerðar eru til hennar, að því leyti
að hún var bæði ofhlaðin og undir-
mönnuð, einkum á höfuðborgar-
svæðinu. Hrun heilsugæslunnar
hafí blasað þar við.
„Heilsugæslan um allt land er
samhangandi starf, öryggisnet sem
þjóna á íbúunum allan ársins hring,
en uppbyggingu heilsugæslu á höf-
uðborgarsvæðinu hefur aldrei verið
lokið. Fjölgun heimilislækna hefur
ekki haldist í hendur við þau verk-
efni, sem eðlilegt má telja, af fag-
legum ástæðum, að heimilislæknar
sinni. Það er ljóst að jafnvægið er
ekki eins og vera skyldi og að frum-
heilsugæslan er að hluta til unnin
af læknum, sem ekki hafa þjálfað
sig til heimilislækninga. Samkeppni
getur verið eðlileg milli lækna, en
ekki milli ólíkra sérgreina.
Allt í kringum okkur eru stjórn-
völd að taka sér tak og breyta
áherslum til að tryggja undirstöðu
frumheilsugæslunnar í sessi. Hún
á auðvitað að vera þannig mönnuð
að hún geti leyst öll þau mál, sem
faglega séð er eðlilegt að séu innan
þessa geira. Skilin á milli eru all-
skörp og ekki eins óljós og menn
eru að reyna að blása upp hér.
Heimilislækningar falla undir
frumþjónustu. Það er samfelld
þjónusta við sjúklinginn, sem er
fyrsti snertiflöturinn á heilbrigðis-
kerfinu og tekur á móti sjúklingum
sem ekki er búið að flokka niður
eða greina að neinu leyti. Sjúkling-
urinn getur vissulega haft skoðun
á því hvað ami að honum og það
þarf að virða.“
Öngþveiti og
óstjórn
Aðra ástæðu fyrir uppsögnum
heilsugæslulækna má rekja til kjara-
mála, að sögn Katrínar. „Við höfum
verið með lausa kjarasamninga frá
ársbyijun 1995. Ástæða þess að við
höfum ekki treyst okkur í kjara-
samninga var sú að okkur fannst
við búa við mjög svo óljóst faglegt
umhverfi og vissum í raun ekki hvort
núverandi öngþveiti í heilbrigðis-
þjónustu utan sjúkrahúsa, þar sem
var engin stjóm á neinu, myndi ríkja
áfram. Það virtist vera sem yfírvöld
hefðu enga stefnu þrátt fyrir að lög
í landinu kveði á um að heilbrigðis-
þjónustan eigi að byija í heilsugæsl-
unni. Kjarasamningar hljóta að
þurfa að byggja á því faglega um-
hverfí, sem við vinnum í.
Okkur fannst skorta á að heil-
brigðisyfirvöld hefðu stefnu í mál-
efnum heilsugæslunnar og fylgdu
henni eftir. Því báðum við um að
stefnan yrði sett fram. Án hennar
yrðu engir kjarasamningar undirrit-
aðir. Heilsugæslulæknar hafa lög-
um skv. skyldur, sem ekki eru lagð-
ar á herðar annarra lækna, t.d.
varðandi síma- og vaktþjónustu.
Um það sér spítalakerfið. Sérfræð-
ingar geta lokað stofum sínum hve-
nær sem er og farið í frí.“
Launaviðmiðun
okkur í óhag
Katrín segir að heilsugæslulækn-
ar hafi dregist mjög aftur úr í kjör-
um í langan tíma miðað við aðrar
háskólamenntaðar stéttir auk þess
sem sú mikla ábyrgð og
það öryggiskerfi, sem
bundin eru í heilsugæsl-
unni, séu mjög vangoldin
í launum. Sú stefna ráðu-
neytisins, sem kynnt var
í liðinni viku, tekur ekkert á launa-
kjörum, heldur aðeins til starfsum-
hverfís heilsugæslunnar.
Samningaviðræður um kaup og
kjör eru nú þegar hafnar milli samn-
inganefndar læknafélaganna og
samninganefndar ríkisins og hafa
nú þegar fjórir fundir farið fram
án þess að kaupkröfur hafí verið
birtar.„Ég get þó sagt að við viljum
endurskoðun á öllum þeim þáttum,
sem okkur fínnst vera í ólestri.“
Formaður sauðfjár-
bænda í Vestur-Húna-
vatnssýslu segir, að með
því að koma á beinu sam-
bandi við verslanir spar-
ist milliliðakostnaður
sem nýttur sé til að borga
bændum hærra verð fyrir
afurðirnar. Helgi
Bjarnason ræddi við
Eyjólf Gunnarsson.
UMRÆÐAN hófst síðastlið-
inn vetur. Stjómin fór að
ræða almennt um stöðu
sauðfjárræktarinnar og
þá kom upp sú hugmynd hvort ekki
væri grundvöllur fyrir því að koma
fersku dilkakjöti á markað yfír lengri
tíma en nú er. Miklar birgðir hafa
safnast upp í frystigeymslunum og
manni hefur fundist of lítið gert til
að selja kjötið," segir Eyjólfur Gunn-
arsson bóndi á Bálkastöðum í Hrúta-
fírði, formaður Félags sauðfjár-
bænda í Vestur-Húnavatnssýslu, um
tildrög þess að gengið var til samn-
inga við Hagkaup um sölu á fersku
dilkakjöti utan hefðbundinnar slát-
urtíðar.
200 lömb á viku
Stjórn Félags sauðfjárbænda í
Vestur-Húnavatnssýslu fór til fundar
við stjórnendur Hagkaups og segir
Eyjólfur að þeim hafí verið afskap-
lega vel tekið. Segir hann umhugsun-
arefni að það skuli ekki hafa gerst
fyrr að bændur úr hefðbundnum
búskap færu á fund stjórnenda þessa
stóra verslunarfyrirtækis til að ræða
möguleika á aukinni sölu. „Hag-
kaupsmenn leggja mikið í þetta og
mér finnst raunar, að öðrum verslun-
um ólöstuðum, að þeir sýni bændum
mestan skilning," segir Eyjólfur.
Ákveðið var að taka upp viðræður
um málið og lauk þeim með undirrit-
um þess samkomulags sem kynnt
var í síðustu viku. Meginefni samn-
ingsins sem er til tíu ára, er að bænd-
ur munu heija slátrun í lok júlí í
sumar og ljúka henni ekki fyrr en í
annarri viku desember. Hefst slátrun
því sjö vikum fyrr en venjulega og
lýkur sjö vikum eftir hefðbundna
sláturtíð. í framtíðinni er ætlunin að
hefja slátrun enn fyrr, eða í byrjun
júlí, en það er ekki mögulegt á fyrsta
ári vegna þess að bændur þurfa að
búa sig sérstaklega undir það í tíma.
Áætlað er að slátra 200 lömbum á
viku. Það er alls um 50 tonn af kjöti,
og selur Hagkaup kjötið ferskt og
sérstaklega merkt í öllum verslunum
sínum. Kjötið er staðgreitt og greiðir
Hagkaup hærra verð fyrir kjöt sem
lagt er inn fyrir hefðbundna sláturtíð
til að mæta aukakostnaði bænda.
Þannig er greitt 50% álag á það kjöt
sem lagt er inn í byijun júlí en það
fer síðan stiglækkandi fram að slát-
urtíð. Sláturhúsið Ferskar afurðir á
Hvammstanga slátrar fénu með sér-
stökum samningi við Hagkaup.
Krefst viðhorfsbreytingar
Eyjólfur segir að vissulega sé
framkvæmd samningsins háð því að
félagið fái nógu marga dilka hjá
bændum. Segir hann að málið hafí
lítið verið kynnt en viðbrögð_ bænda
þó verið framar vonum. „Ég geri
mér grein fyrir því að þetta krefst
töluverðrar viðhorfsbreytingar.
Bændur hafa lifað í allt öðru rekstr-
arumhverfí en við erum að boða með
þessu og það getur tekið eitt til tvö
ár að sanna að þetta gangi," segir
Eyjólfur. Hann segir að ef málið
gangi sæmilega fyrir sig í haust
verði farið yfir það í vetur og næsta
ár skipulagt það tímanlega að bænd-
ur geti breytt sauðburð-
artíma lítils hluta fjár-
stofns síns.
Nokkrir sauðfjár-
bændur í öðrum héruð-
um hafa óskað eftir
þátttöku í Hagkaups-
verkefninu. Eyjólfur
segir að þó forystumenn
sauðfjárbænda í Vest-
ur-Húnavatnssýslu
standi fyrir málinu komi
vel til greina að fleiri
verði með og enn hafí
engum verið neitað.
Bændur þurfa að
leggja nokkuð á sig til
að geta útvegað dilka á
þeim tíma sem sam-
komulagið við Hagkaup
gerir ráð fyrir. „Þetta er mun við-
fangsmeira en menn hafa vanist.
En ég lít svo á að við höfum ekki
leyfí til að vera í einhveiju gömlu
fari. Við erum að fara inn í nýtt
rekstrarumhverfí og erum í mikilli
samkeppni við aðrar kjöttegundir.
Við verðum að bregðast við. Það er
skylda okkar að fara að óskum neyt-
enda. Ef þeir vilja ferskt kjöt þá eig-
um við að haga rekstri okkar þannig
að hægt sé að bjóða upp á það,“
segir Eyjólfur.
Hann bendir á að töluvert verðálag
sé á kjötið og menn fái viðbótar-
kostnað sinn að hluta borinn uppi
með því. „Mér finnst bændur vera
að vakna upp við það að eitthvað
þurfí að gera til að koma framleiðsl-
unni á framfæri. Við höfum verið á
stöðugu undanhaldi frá því kvótinn
var settur á. Forysta bænda verður
að hætta undanhaldinu og setja sér
það markmið að sækja fram á nýjan
leik.“
Óþarfa milliliðir
Fréttir af samningi Vestur-Hún-
vetninga við Hagkaup bárust fljótt
um landið og urðu að aðalumræðu-
efni fjölda bændafunda í vor. Ari
Teitsson, formaður Bændasamtak-
anna, lýsti áhyggjum af því að bænd-
ur væru að fjölga heildsöluaðilum á
sama tíma og þeir ættu í samningum
við sífellt færri fyrirtæki vegna sam-
þjöppunar á smásölumarkaðnum.
Eyjólfur segist hafa rætt málið við
formann og framkvæmdastjóra
Bændasamtakanna á undirbúnings-
tímanum og telur að þeir hafi sýnt
málinu skilning. Hann veit af vanga-
veltum meðal sauðfjárbænda í öðrum
héruðum en segist sjálfur ekki hafa
heyrt mikið í mönnum. Hann telur
sig þó hafa stuðning stjórnar Land-
samtaka sauðfjárbænda. í kjölfar ^
framtaks Vestur-Húnvetninga hefur
að minnsta kosti einn sláturleyfis-
hafi farið að bjóða
verðálag á kjöt sem lagt
er inn fyrir hefðbundna
sláturtíð en þó mun
lægra en Hagkaups-
samningurinn gerir ráð
fyrir.
„Nei, alls ekki,“ segir
Eyjólfur þegar hann er
spurður að því hvort
þeir félagar séu að
kljúfa bændastéttina
með því að semja við
Hagkaup fram hjá öllum
hefðbundnum milliliðum
í sölu búvara. „Með því —
að koma á betri sam-
skiptum milli framleið-
enda og kaupmanna
komumst við bændur í
beinna samband við neytendur vör-
unnar. Við komumst framhjá þeim
óþarfa milliliðum sem hafa verið í
ferli kjötsins og bóndinn fær meira
í sinn vasa en ella.“
Bendir hann á að heildsöluálagn-
ing og umboðslaun falli út og komi
þeir fjármunir fram í yfirverði til
bóndans. „Hagkaup á í samkeppni
við aðrar verslanir og getur ekki
selt kjötið dýrara. Einhvem veginn
verður að vera hægt að greiða bænd-
um hærra verð fyrir þá fyrirhöfn sem
er við að útvega ferskt kjöt yfir lengri*'
tíma og það er gert með því að
minnka milliliðakostnaðinn. Ég held
að það hljóti að þjóna hagsmunum
bænda," segir Eyjólfur.
Vantar frumkvæði
Eyjólfur telur það enga lausn á
sölumálum lambakjöts að hafa alla
heildsöluna á einni hendi. Segist
ekki vera þannig stemmdur. Aftur á
móti veltir hann því mjög fyrir sér
hvernig standi á því að ekki hafi
fyrr verið talað við Hagkaup eða
aðra kaupmenn um það hvort þeir
vildu kaupa ferskt kjöt utan hefð-
bundins sláturtíma. Telur hann að
fyrir löngu hefði verið hægt að greiða
bændum það yfírverð sem Vestur-
Húnvetningar hafa nú samið um.
„Það hefur vantað allt frumkvæði í
sölumálin og of mikið verið um að
menn hafi setið og beðið eftir pönt-
un,“ segir Eyjólfur Gunnarsson.
Enginn er
neyddur til
þátttöku
Urðum fyrir
óvægnum
árásum
Eyjólfur
Gunnarsson