Morgunblaðið - 23.07.1996, Blaðsíða 22

22 ÞRIÐJUDAGUR 23. JÚLÍ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Samkeppníshæfni
Islands
ALÞJOÐLEGT fyr-
irtæki að nafni World
Economic Forum gefur
árlega út skýrslu þar
sem samkeppnishæfni
þjóða er metin og vegin
og þeim síðan raðað
eftir árangri. Að baki
slíku mati liggur mikið
magn upplýsinga. Um
300 þættir úr efna-
hagslífinu voru skoðað-
ir og könnuð tiltrú at-
vinnurekenda á kostum
lands og þjóðar. Sams-
konar athuganir voru
gerðar í 48 öðrum lönd-
um víðs vegar um
heiminn.
ísland í miðjum hópi
í athuguninni er samkeppnis-
hæfni skilgreind sem horfur og út-
lit fyrir stöðugan hagvöxt næstu 5
til 10 árin miðað við stöðu þjóðfé-
lagsinS í dag. Samkvæmt vísitölu
samkeppnishæfni lendum við rétt
fyrir neðan miðju eða í 27. sæti af
49 löndum. í fimm efstu sætunum
eru Singapore, Hong Kong, Nýja-
Sjáland, Bandaríkin og Lúxemborg.
Þessi árangur er ekki til að hreykja
sér af því af vestrænum þjóðum eru
aðeins Spánn, Portúgal og Ítalía
fyrir neðan okkur.
Upplýst og vel menntuð þjóð
Skýrsluhöfundar hafa sitthvað
við íslenskt þjóðfélag að athuga og
benda á þá þætti sem hvað helst
eru frábrugðnir því sem almennt
gerist meðal annarra þjóða og veita
okkur ýmist forskot á aðra, eða sem
verra er, eru okkur fótakefli. Þeir
telja landkosti marga og benda sér-
staklega á mannauð. Hér búi vel
menntuð þjóð sem hafi tileinkað sér
flestar þær tækninýjungar sem í
boði eru. Samfélagið standi því
framarlega á tölvu- og upplýsinga-
öld. Einnig beina þeir athyglinni
að þáttum sem við lítum á sem sjálf-
sagðan hlut, en margar aðrar þjóð-
ir skortir, s.s. gott réttarríki og
Guðni Niels
Aðalsteinsson
hagstæðu
verði
9"m/snúningi
2.690 kr.
10' an snúnings
1.990 kr.
12"m/snúningi
3.290 kr.
16“ 'm/snúningi
4.290 kr.
Heimilistæki hf
TÆKNI-OC TOLVUDEILD
SÆTÚNI 8 SlMI 5691500
umboösmenn um land allt
öryggi almennings. Úr
efnahagstölunum sjá
þeir það helst jákvætt
að á íslandi ríkir stöð-
ugt verðlag og at-
vinnuleysi er lítið á al-
þjóðlegan mælikvarða.
Gallar íslands - of
mikil opinber
afskipti
í skýrslunni eru
einnig tíundaðir þeir
þættir sem draga úr
samkeppnishæfni og
valda því að við kom-
um ekki betur út í al-
þjóðlegum samanburði
en raun ber vitni. Rík-
isvaldið liggur þar undir áföllum
og þykir svo fyrirferðarmikið í ís-
lensku hagkerfi að það ógni sam-
keppnishæfni þjóðarinnar. Þó að
stærð hins opinbera hér á landi sé
ekki álíka vandamál og í öðrum
velferðarríkjum, er víða pottur brot-
inn. Virðisaukaskattur er of hár á
alþjóðlegan mælikvarða sem og jað-
arskattar launþega og ríkisstyrkir
þykja einnig miklir. Aimenn hag-
stjórn fær líka slælega dóma. Þetta
eru reyndar mein sem hijá mörg
önnur ríki. Það sem sker sig hins
vegar úr eru mikil opinber afskipti
af efnahagsstarfseminni. Ríkisvald-
ið er of fyrirferðarmikið á fjár-
magnsmarkaði, hefur of mikil áhrif
á fjárfestingar og stendur sjálft í
atvinnurekstri sem betur væri kom-
inn í höndum einkaaðila. Þessi víðf-
eðmu ítök opinberra aðila eru drag-
bítur á framþróun og á þessu sviði
svipar okkur til þróunarríkis.
Fleiri þættir mættu betur fara
og er verndarstefna í innflutningi
og takmarkanir á fjárfestingu er-
lendra aðila nefnd sem atriði sem
einangra hagkerfi okkar það mikið
að það hefur áhrif á samkeppnis-
hæfni. Skýrsluhöfundar gefa ekki
heldur íslenskum fjármálamarkaði
góða einkunn og veldur þar lítill
sparnaður og ljárfesting mestu,
ásamt litlu framboði af áhættufjár-
magni.
íslenskur vinnumarkaður
í 23. sæti af 49
íslenskur vinnumarkaður fær
sæmilegan vitnisburð og koma
þættir á borð við almenna verk-
kunnáttu og gott atvinnuástand
hvað sterkast út. Þrátt fyrir það
erum við ekki nema í miðjum hópi
á þessu sviði, aðallega sökum tíðra
vinnudeilna og ónógrar símenntun-
ar. Við erum einnig í miðjum hópi
Norðurlandanna, með Danmörku
og Noreg fyrir ofan okkur en Sví-
þjóð og Finnland fyrir neðan. Þessi
niðurstaða sýnir að við eigum ennþá
langt í land með að gera íslenskan
vinnumarkað að einum af kostum
þess að fjárfesta hér á landi. Það
vekur hins vegar athygli að það eru
ekki endilega ríki með lágan launa-
kostnað sem standa sig best á þessu
sviði, heldur fremur þau lönd sem
Ríkisvaldið er of fyrir-
ferðarmikið á fjár-
magnsmarkaði, segir í
grein Guðna Nielsar
Aðalsteinssonar, og
stendnr í atvinnurekstri
sem betur væri kominn
hjá einkaaðilum.
hafa sveigjanlegar reglur á vinnu-
markaði, góða grunn- og símenntun
og gott framboð af starfsfólki.
Þannig eru Sviss og Lúxemborg
langt fyrir ofan okkur og vinnu-
markaður Nýja-Sjálands er í öðru
sæti á eftir Hong Kong. Samkvæmt
niðurstöðum könnunarinnar er
ósveigjanleiki í ráðningum og upp-
sögnum verulegt vandamál í ríkjum
Evrópusambandsins og talin ein
helsta orsök slakrar samkeppnis-
stöðu þessara ríkja.
Hvaða þjóðum vegnar best?
Hægt er að flokka þjóðimar eftir
samkeppnishæfni þeirra því margar
þeirra glíma við sama vandann og
hafa kosið að byggja sín hagkerfi
upp á áþekkan hátt. Megin niður-
staðan er sú að Evrópuþjóðirnar
dragast aftur úr öðrum löndum,
einkum vegna ofvaxinna velferðar-
kerfa sem eru hagkerfinu of þungur
baggi, jafnvel fyrir efnaðar þjóðir
á borð við Þýskaland og Frakkland.
Fimm af sex samkeppnishæfustu
þjóðunum eru tiltölulega lítil lönd
með opin hagkerfi, lága skatta og
lítil opinber umsvif. Þrátt fyrir að
gömlu ráðstjórnarríkin hafi bætt
stöðu sína eiga þau enn langt í land
með að vera samkeppnishæf, aðal-
lega vegna óstöðugs stjómarfars
og skipulags. Asíuríkin koma al-
mennt vel út úr þessari athugun,
Iþróttahreyfingin
ífjársvelti
ÍÞRÓTTASAMBAND íslands
myndar stærstu fjöldasamtök á ís-
landi með rúmlega 90.000 félags-
menn á öllum aldri. Starfsemin fer
fram í 28 íþróttahéruðum landsins í
360 íþrótta- og ungmennafélögum
og 250 deildum þeirra. íþróttahér-
uðin mynda síðan 22 sérsambönd
sem halda utan um sérfræðileg mál-
efni viðkomandi íþróttagreinar.
íþróttaflóran er því afar íjölbreytt.
íþróttahreyfingin er ekki bara uppa-
landi þúsunda einstaklinga heldur
einnig langstærstu forvamarsamtök
á Íslandi. í rannsókn sem fram-
kvæmd var af prófessor Þórólfí Þór-
lindssyni og Rannsóknarstofnun í
Uppeldis- og menntamálum koma
tvímælalaust fram bestu vísbending-
ar sem fengist hafa um gildi íþrótta-
starfsins fyrir samfélagið í áraraðir
í einhverri yfírgripsmestu könnun
sem gerð hefur verið um íþróttaiðkun
unglinga. Jákvæð áhrif íþróttanna á
líf unglinga koma fram í öllum þátt-
um könnunarinnar. íþróttir draga
úr reykingum, neysiu áfengis og
vímuefna. íþróttir draga úr þung-
lyndi og kvíða. íþróttir auka sjálfs-
virðingu og stuðla að jákvæðri sjálf-
símynd og síðast en ekki síst ungling-
ar í íþróttum stunda námið betur og
ná betri einkunnum í skóla.
íþróttir hafa félagslegt, andlegt
og líkamlegt gildi. íþróttir eru stór
þáttur í menningarstarfí þjóðarinnar.
En fær íþróttahreyfíngin styrki í
samræmi við umfang sitt og gildi?
Skilja forystumenn þjóðarinnar
hversu mikið uppeldis- og heilbrigð-
isstarf liggur að baki starfsemi
íþróttahreyfíngarinnar? Hefur ráðu-
neyti íþróttamála markað sér stefnu
í þessum viðamikla málaflokki?
Ég er hræddur um að svörin við
þessum spurningum séu almennt
flest neikvæð þó svo að margir al-
þingismenn hafi skilning á þörfum
íþróttahreyfíngarinnar.
Sé litið á framlög ríkis-
valdsins til íþrótta-
hreyfíngarinnar á und-
anförnum árum sést að
skammarlega litlum
fjármunum er varið til
íþróttanna. íþróttasam-
band íslands hefur
fengið sömu upphæð,
24 milljónir króna á
ljárlögum undanfarin 4
ár. í allt ver ríkið um
50-60 milljónum króna
til að styrkja íþrótta-
starfsemi almennt.
Rekstur íþróttahreyf-
ingarinnar á árinu 1996
er áætlaður um 2,5
milljarðar króna. Heild-
arvelta íþróttahreyfingarinnar nam
tæpu 1% af vergri landsframleiðslu
árið 1994.
Flest íþróttafélaganna eiga erfítt
með að láta enda ná saman í rekstri
sínum. Stöðugt erfiðara verður að
halda í við þróun íþróttahreyfínganna
úti í heimi og enn erfíðara að fá sjálf-
boðaliða til starfa innan íþróttahreyf-
ingarinnar. Að vinna sjálfboðaliða-
starf er erfitt og tímafrekt, fjáraflán-
ir eru allt of stór þáttur í starfinu
og fólk hreinlega gefst upp. í könnun
sem nefnd á vegum framkvæmda-
stjórnar ÍSÍ tók saman kom í ljós
að rekstur margra félaga er orðinn
það erfíður að væri um fyrirtæki að
ræða þá hefði verið búið að loka
því. Rekstur félaganna er því oft
háður góðvild kröfuhafa og starfíð
ber þess merki að menn láta reka á
reiðanum og félaginu tekst því aldrei
að sinna hinu raunverulega hlutverki
sínu - að fá börn og almenning til
að stunda íþróttir sér til hollustu og
heilbrigðis.
Mjög algengt er að menn telji að
íþróttahreyfingin hafi nægt Ijár-
Stefán Snær
Konráðsson
magn milli handanna
vegna þess að hún reki
lottó og getraunir. Stað-
reyndin er hins vegar
sú að happdrættismark-
aður á íslandi er erfíður
og samkeppni mikil.
íþróttahreyfíngin fær
að sönnu um 250 millj-
ónir króna á ári frá lottó
og getraunum en ef að
skoðað er hvað er til
skiptanna tii hinna 700
starfseininga ÍSÍ þá
sést að lítið kemur í hlut
hvers sambandsaðila.
Oftast eru félögin að fá
nokkra tugi þúsunda á
ári.
Andstæðumar í
styrkveitingum og fjárframlögum
ríkisins eru hrópandi. Á sama tíma
og íþróttahreyfíngin er að fá 50-60
milljónir er mér sagt að t.d. bændur
fái um 60 milljónir til að sinna
fræðslumálum vegna búvórusamn-
inga. Stjórnmálaflokkarnir fá tugi
milljóna á ári til að standa undir
rekstri og áróðri. Eitt sjúkrarúm
kostar ríkið um 2,2 milljónir árlega
þannig að skv. framansögðu er ríkið
að styrkja íþróttahreyfinguna sem
samsvarar 20 sjúkrarúmum. Þessi
fáu dæmi sýna hversu illa er staðið
að málum gagnvart íþróttahreyfíng-
unni. Hve mörg þúsund sjúkrarúms-
daga skyldi íþróttahreyfingin spara
samfélaginu í heild sinni á hveiju
ári? Hversu mörgum einstaklingum
skyldi íþróttahreyfíngin hafa bjargað
frá ólifnaði og óhamingju?
íþróttahreyfingin hefur tekið sig
á í ráðdeild, sparnaði og rekstrarmál-
um. Jafnframt hefur iþróttahreyfing-
in stórlega eflt eftirlit með sam-
ræmdu bókhaldi og skattaskilum.
Ég fullyrði að íþróttahreyfingin
greiðir meira í skatt og gjöld til ríkis-
með mestan hagvöxt sem má aðal-
lega rekja til þess að þau eru að
rísa úr sárri fátækt.
Hvernig getur ísland aukið
samkeppnishæfni sína?
Tölfræðirannóknir skýrslunnar
benda til þess að sterkt samband
sé á milli þróunar hagvaxtar og
þriggja megin skýristærða. í fyrsta
lagi er hagvöxtur háður launastigi
þar sem hagkerfí fátækra þjóða
hafa tilhneigingu til að vaxa hraðar
en ríkra þjóða. I öðru lagi þjóðhags-
legum spamaði, þar sem ríki með
lítinn sparnað hafa dregist aftur
úr, en lítill sparnaður er oft afleið-
ing mikils ríkissjóðshalla. í þriðja
lagi er vöxtur þjóða sterklega
tengdur sveigjanleika vinnumark-
aðar. Á síðustu fimm árum hefur
árlegur hagvöxtur í Asíulöndunum
verið um 4% meiri en I löndum
Evrópusambandsins. Niðurstöðurn-
ar sýna að skýra má a.m.k. 2%
þessa munar með ósveigjanleika
evrópsks vinnumarkaðar, 1% með
minni sparnaði og 1% með hærra
launastigi í Evrópulöndunum.
Við Islendingar getum dregið
lærdóm af þeim athugasemdum
sem skýrsla um samkeppnishæfni
þjóða gerir. Til allrar lukku liggja
gallarnir ekki í grunngerð hagkerf-
isins, heldur þáttum sem tiltölulega
auðvelt er að færa til betri vegar
og búa þannig í haginn fyrir kröft-
ugan og viðvarandi hagvöxt. Akkil-
esarhæll okkar er hið opinbera sem
skýrir að stærstum hluta hvers
vegna við erum ekki betur á vegi
stödd en raun ber vitni. Með gagn-
gerri endurskoðun á skattkerfinu,
minni áhrifum ríkisins á fjármála-
markaði og atvinnustarfsemi má
bæta stöðu okkar í alþjóðlegum
samanburði verulega.
Höfundur er hagfræðingur
Vinnuveitendusambands íslands.
Marka þarf skilvirka
íþróttastefnu, segir
Stefán Snær Konráðs-
son, og efla íþrótta-
hreyfínguna sem gegnir
mikilvægu hlutverki í
samfélaginu.
ins en sem nemur styrkjum Alþingis
á ári hveiju.
Eðlilegt er að íþróttahreyfingin
skilgreini sjálf þau verkefni sem hún
telur sig þurfa fjármagn í. íþrótta-
samband Islands hefur sent inn við-
amikla greinargerð til Fjárveitinga-
nefndar Alþingis þar sem skilgreind
eru brýn og aðkallandi verkefni sem
hreyfíngin vill taka á. Nægir að
nefna almenningsíþróttir, almennt
forvamarstarf og sérverkefni þar að
lútandi, einsetningu skóla og mögu-
leika á breyttu rekstrarformi barna-
og unglingastarfs, eflingu og skil-
greiningu Afreksmannasjóðs ISÍ og
afreksstefnunnar, kvennaíþróttir ,
fræðsluátök og eflingu leiðtoga-
fræðslu og nýjar íþróttagreinar. Síð-
ast en ekki síst að skjóta styrkari
stoðum undir almennan rekstur
íþróttafélaganna. Þar þarf að sjálf-
sögðu að koma til aukinn atbeini
sveitarfélaganna.
Einnig er eðlilegt að mörkuð verði
skýr stefna hjá alþingi með setningu
nýrra og markvissari íþróttalaga.
Norðmenn hafa nýlega gengið frá
lagasetningu íþróttamála hjá sér með
mjög markvissum hætti. Það sem
meðal annars kemur út úr þeirri
vinnu er sameining íþróttasambands
Noregs og Ólympíunefndar Noregs.
Litlar þjóðir hafa einfaldlega ekki
efni á að reka mörg félagasamtök
um sama málefni.
Ég vil hvetja ráðamenn þjóðarinn-
ar að taka myndarlega á máli þessu
og lægfæra styrki til íþróttahreyfing-
arinnar ásamt því að marka skilvirka
íþróttastefnu. Oft var þörf en nú er
nauðsyn.
Höfundur er framkvæmdastjóri
íþróttasamhands íslands.