Morgunblaðið - 25.07.1996, Page 4

4 B FIMMTUDAGUR 25. JÚU 1996
MORGUNBLAÐIÐ
VIÐSKIPTI
NORRÆN UTRAS
TIL A USTURS
Þorsteinn Qlafsson hefur nú snúið heim til
íslands eftir að hafa gegnt stöðu fram-
kvæmdastjóra Norræna verkefna útflutn-
ingssjóðsins í Helsinki um sex ára skeið.
Kristinn Briem ræddi við hann um stuðning
sjóðsins við útrás norrænna fyrirtækja, sókn
þeirra inn á nýja markaði í austri og við-
horf hans til íslensks atvinnulífs.
ÞORSTEINN Ólafsson, fyrrum framkvæmdastjóri Norræna
verkefnaútflutningssjóðsins, við sumarbústað sinn á Þingvöllum.
ÞAÐ sætti nokkrum tíðindum árið
1989 þegar Þorsteinn Ólafsson,
þáverandi efnahagsráðgjafi ríkis-
stjórnarinnar var valinn úr hópi 40
umsækjenda frá öllum Norðurlönd-
um til að gegna starfi fram-
kvæmdastjóra Norræna verkefna-
útflutningssjóðsins (Nopef) í Hels-
inki. Þessi sjóður hefur það hlutverk
að styðja norræn fyrirtæki í forat-
hugunum á verkefnaútflutningi
með áhættulánveitingum.
Þorsteinn hefur nú kvatt Nopef
og snúið heim til íslands eftir far-
sæl störf í Finnlandi. í hans tíð hjá
stofnuninni ijórfaldaðist fjöldi
veittra lána og umsókna, en jafn-
framt stóijókst fjöldi þeirra verk-
efna sem urðu að veruleika. Eiga
fjölmörg norræn fyrirtæki henni nú
mikið að þakka í sínum árangri við
að sækja inn á nýja markaði, eink-
um í austri. Raunar hefur árangur-
inn orðið svo góður að Norðurlanda-
skrifstofan í Kaupmannahöfn ákvað
nýverið að hækka fjárveitingu til
stofnunarinnar. Þá fékk stofnunin
bestu einkunn í þeirri úttekt sem
gerð var síðastliðið haust á nytsemi
norrænna stofnana.
Þorsteinn á óvenju fjölbreyttan
feril að baki í stjómsýslu og at-
vinnulífinu. Hann starfaði á sínum
yngri árum hjá Efnahagsstofnun
og fjármálaráðuneytinu, en var ráð-
inn framkvæmdastjóri Kísiliðjunnar
við Mývatn árið 1976. Þá var hann
um eins árs skeið aðstoðarmaður
Hjörleifs Guttormssonar, fyrrver-
andi iðnaðarráðherra, en var síðan
ráðinn aðstoðarmaður Erlendar
Einarssonar, forstjóra Sambands
íslenskra samvinnufélaga. Árið
1982 tók Þorsteinn þátt í stofnun
Samvinnusjóðs íslands og var þar
stjómarformaður um árabil. Tveim-
ur árum síðar varð Þorsteinn fram-
kvæmdastjóri þróunardeildar Sam-
bandsins og hafði umsjón með fjár-
festingum SÍS í nýsköpunarfyrir-
tækjum eins og Marel, Icecon, ís-
landslaxi og Steinullarverksmiðj-
unni.
Árin 1988-1990 var Þorsteinn
efnahagsráðgjafi ríkisstjórnar
Steingríms Hermannssonar, en síð-
an lá leiðin til Finnlands. En hvers
vegna skyldi hann hafa valið að
sækja um starfið hjá Nopef á sínum
tíma og hvaða hlutverki hefur þessi
stofnun haft að gegna?
„Ég fór að velta því fyrir mér
árið 1989 þegar ég var 44 ára gam-
all að ég yrði mjög óánægður með
mitt lífshlaup síðar ef ég hefði aldr-
ei starfað erlendis. Það leiddi til
þess að ég ásamt fjölskyldu minni
fór að hugleiða þann möguleika að
flytjast til útlanda í nokkur ár.
Þannig vildi síðan til um haustið
1989 að starfíð hjá Nopef var aug-
lýst. Ég sótti um það ásamt um 40
öðrum umsækjendum frá öllum
Norðurlöndunum og var svo lán-
samur að fá starfið. Mér fínnst
þetta hafa verið mikil gæfa og núna
kem ég heim rúmum sex árum síð-
ar reynslunni ríkari með mjög góð-
ar minningar frá dvölinni í Finn-
landi og starfinu hjá Nopef.
Stofnunin var sett á fót árið
1982 og hennar meginhlutverk var
að stuðla að verkefnaútflutningi frá
Norðurlöndunum. Hugtakið verk-
efnaútflutningur varð til á sjöunda
áratugnum þegar fyrirtæki voru að
flytja út heildarlausnir meðal ann-
ars til ríkja í arabaheiminum eða
kommúnistaríkjanna. Verkefnaút-
flutningur hefur verið þýðingarmik-
ill á Norðurlöndunum og því var
ákveðið að setja stofnunina á fót
til að greiða fyrir frekari þróun á
þessu sviði.“
Austur-Evrópa gríðarlega
mikilvægt svæði
Þorsteinn kom út til Finnlands í
þann mund sem miklar breytingar
voru að verða í efnahagslífi heims-
ins og byltingin í Austur-Evrópu
rétt að hefjast. Því varð það eitt
af hans fyrstu verkum að endurskil-
greina verkefni stofnunarinnar í
ljósi nýrra aðstæðna og viðhorfa í
heimsviðskiptum og þarfa við-
skiptalífsins fyrir stuðning.
„Áður fyrr voru 12% af verkefn-
um Nopef í Austur-Evrópu en 85%
í Asíu,“ segir hann. „Allt í einu fór
þetta að snúast við og í lok míns
starfsferils voru um 80% verkefn-
anna í Austur-Evrópu og um 15%
í Asíu, þrátt fyrir að vaxtarmarkað-
imir í Asíu hafi orðið sífellt meira
áberandi. Þróunin varð sú að þegar
Austur-Evrópa byijaði að opnast
tók áhugi fyrirtækjanna á Norður-
löndum að beinast þangað, ekki síst
smárra og meðalstórra fyrirtækja.
Það er ekki að efa að einmitt Aust-
ur-Evrópa á eftir að verða gríð-
arlega þýðingarmikið viðskipta-
svæði fyrir Norðurlönd í framtíð-
inni.
Við létum gera úttekt á starfsemi
stofnunarinnar til að skilgreina
hvað þessar breytingar í heiminum
hefðu í för með sér fyrir atvinnulíf-
ið og möguleika þess. Það leiddi til
þess að við beindum sjónum okkar
fyrst og fremst að því sem ég hef
nefnt alþjóðavæðing fyrirtækja. Við
litum á það sem okkar meginhlut-
verk að aðstoða norræn fyrirtæki
við að heíja alþjóðavæðingu á þeim
nýju mörkuðum sem vom að opnast
í heiminum, ekki síst í Austur-Evr-
ópu og Asíu og virkja þannig nor-
rænt framtak og sköpunarkraftinn
í atvinnulífí okkar til að treysta
framtíðarsamkeppnistöðu Norður-
landa við gjörbreyttar aðstæður í
efnahagslífí heimsins.
Næsta skref hjá okkur var að fá
skilning fyrir þessum nýju og
breyttu viðhorfum í embættis-
mannanefndum á vegum Norður-
landanna og pólitískum vettvangi.
Þar kom að góðum notum mín
reynsla að heiman þar sem ég hafði
bæði starfað í atvinnulífinu og
stjómkerfmu."
- Hver hefur ávinningur íslend-
inga verið af þessari starfsemi al-
mennt á síðustu ámm?
„Við veittum síðustu 5-6 ár rúm-
lega 400 lán, en þar af vom 17 til
íslenskra fyrirtækja þannig að ís-
land hefur fengið rúmlega fjórfalt
framlag sitt til baka. Við greiðum
eins og kunnugt er 1% hlut í nor-
rænu samstarfí.
Hugmynd sem hitti
beint í mark
Haustið 1991 barst fyrirspurn frá
Norðurlandaráði til Nopef um
hvernig best væri hægt að aðstoða
baltnesku ríkin Eistland, Lettland
og Litháen við að efla efnahagslíf
sitt og þar með lýðræði í ríkjunum.
„Við höfðum þá þegar starfað í ríkj-
unum frá því 1989-1990 og vorum
komnir með nokkra reynslu," segir
Þorsteinn. „Okkar svar var á þá
leið að virkasta leiðin til þess að
hjálpa baltnesku ríkjunum á veg í
þeirra efnahagsþróun væri sú að
fá norræn fyrirtæki til þess að taka
þátt í verkefnum í ríkjunum, en
ekki að veita beinan stuðning til
ríkjanna. Á þann hátt myndi bæði
þekking og reynsla fyrirtækjanna á
mörgum sviðum nýtast til að byggja
upp atvinnulífið í þessum löndum.
Eftir miklar vangaveltur var
ákveðið að setja á laggirnar Eystra-
saltsáætlunina með þátttöku Nopef,
Evrópubankans í London (EBRD)
og Norræna fjárfestingarbankans.
Liður í henni var að fela Nopef að
veita stuðning til norrænna fyrir-
tækja til forathugana á verkefnum
í ríkjunum. Það sýndi sig að þessi
hugmynd hitti beint í mark og ég
held því fram að engin fjölþjóðleg
fjármálastofnun hafi náð meiri ár-
angri í uppbyggingu atvinnulífs í
baltnesku ríkjunum en einmitt Nop-
ef. Þau þijú ár sem fyrsti áfangi
þessarar áætlunar var í gangi feng-
um við yfir 300 umsóknir frá nor-
rænum fyrirtækjum. Við veittum
lán til um 150 athugana, en þar
af var um helmingur þeirra í gangi
þegar ég lét af störfum 1. júlí sl.
Um 50 verkefni sem við höfðum
stutt voru þegar orðin að veruleika
í fyrirtækjum með norrænni þátt-
töku. Áhrifín af þessu eru gífurlega
mikil og verða enn meiri á komandi
árum.“
Aðalatriðið að koma
verkefnum af stað
- Hvernig var ykkar stuðningi
við þessi verkefni í Eystrasaltsáætl-
uninni almennt háttað?
„Við töldum mikilvægt að hafa
stuðninginn rúman og skuldbund-
um okkar til að veita styrk fyrir
allt að 60% af kostnaði við forathug-
anir á nýjum verkefnum eða aðra
forvinnu við undirbúning verkefna.
Jafnframt lýstum við því yfír að við
værum reiðubúnir að fjármagna
þau 40% af kostnaðinum sem eftir
stæði ef verkefnið yrði að veru-
leika. Fjármögnun var á bilinu 500
þúsund krónur til 10 milljónir í
hvert verkefni.
Innan Eystrasaltsáætlunarinnar
voru einungis 400 milljónir króna
til ráðstöfunar, en það sýndi sig að
hægt var að koma miklu af stað
fyrir lítið. Danskur ráðgjafí gerði
r
x n
V
€
Öruqgir
Þegar þú sendir EMS hraðsendingar annast Hraðflutningsdeild Pósts og síma allar
sendingar, stórar sem smáar, böggla, skjalasendingar og frakt. Þú getur verið viss
um að sendingin kemst hratt og örugglega alla leið.
Tenging Hraðflutningsdeiidar
Pósts og síma við dreifikerfi
TNT í yfir 200 löndum eykur
enn á öryggið og hraðann.
hraðflutningar
um allan heim
90 afgreiðslustaðir um land allt
Móttökustaðir sendinga eru á póst- og símstöðvum um land allt
og í Hraðflutningsdeildinni, Suðurlandsbraut 26, 108 Reykjavík.
Þar eru veittar allar nánari upplýsingar í síma 550 7300.
Opið er frá kl. 8:30-18:00 alla virka daga og á laugardögum
frá kl. 9:00-12:00
T N T Express Worldwide
F0RGANGSP0STUR
Suðurlandsbraut 26,108 Reykjavík, sími 550 7300, fax 550 7309