Morgunblaðið - 28.07.1996, Blaðsíða 6

6 SUNNUDAGUR 28. JÚLÍ 1996
ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ
Óvissa um endurkjör Boutros Boutros-Ghali sem framkvæmdasljóra SÞ
Verður neitunarvaldi
beitt í annað sinn?
Kjörtímabili Boutros Boutros-Ghalis sem fram-
kvæmdastjóra SÞ lýkur um áramótin og svo
gæti farið að sú hefð, að framkvæmdastjórar
sitji tvö kjörtímabil, verði rofin
AÐUR en Bandaríkja-
menn lýstu því yfir að
þeir myndu beita neit-
unarvaldi gegn því að
Boutros Boutros-Ghali, fram-
kvæmdastjóri Sameinuðu þjóð-
anna (SÞ), sæti í embætti annað
tímabil, hafði Boutros-Ghali bar-
ist af kappi fyrir því að hann
yrði endurkjörinn. Hann hafði
komið sér í mjúkinn hjá banda-
mönnum sínum, Frökkum og
Kínveijum, og á ferðum í þriðja
heiminum, þá sérstaklega í Afr-
íku, hafði hann sagt að starfi
sínu innan SÞ væri hvergi nærri
lokið. Þess vegna þyrfti hann
nauðsynlega að sitja annað tíma-
bil í stóli framkvæmdastjóra.
„Allir framkvæmdastjórar SÞ
hafa setið tvö tímabil,“ sagði
hann. „Ætti ég - fyrsti Afríku-
maðurinn - ekki að fá annað?“
Kjör framkvæmdastjóra SÞ fer
fram á fimm ára fresti, en sam-
kvæmt hefð fær framkvæmda-
stjóri að sitja tvö kjörtímabil.
Fyrsta . kjörtímabili Boutros-
Ghalis lýkur um næstu áramót,
og í annað sinn í sögu SÞ virðist
sem áðurnefnd hefð kunni að
verða brotin. Árið 1950 beittu
Sovétríkin neitunarvaldi gegn
endurkjöri Tryggve Lie en Alls-
heijarþingið ákvað þó að taka
ekki tillit til þess. Sovétríkin og
leppríki þess gerðu í kjölfarið
allt sem þau gátu til að gera Lie
lífið erfitt og hann lét af störfum
árið 1953.
Svo á að heita að Allsheijar-
þingið kjósi framkvæmdastjóra
sem öryggisráðið hefur mælt
með. Fréttaskýrandi breska
fréttaritsins The Economist segir
að raunin sé önnur. Þeir, sem
langi í starfið, hefji kosningabar-
áttu, og fastafulltrúarnir í örygg-
isráðinu reki áróður fyrir þeim
' frambjóðanda sem þeim hugnast
helst. Á endanum sættist menn
oftar en ekki á þann frambjóð-
anda sem þeim líkar síst.
Harka og ofbeldi
Boutros-Ghali sagði einu sinni
að hann hefði aga á undirmönn-
um sínum með „hörku og skyndi-
legu ofbeldi.“ Hefur oft verið
vitnað til þessara orða síðan, og
margar sögur fara af yfirgangi
hans sjálfs, og helsta aðstoðar-
manns hans, Haítímannsins
Jean-Claude Áime. Að undan-
förnu hafa jafnvel hæst settu
embættismenn samtakanna orðið
að fá leyfi frá skrifstofu Aimes
til þess að halda ræður á opinber-
um vettvangi.
Hefur þeim, sem þykja koma
til greina sem eftirmenn Boutros-
Ghalis, oft verið synjað um leyfi,
stundum með vandræðalega
skömmum fyrirvara. Meðal
þeirra sem hefur verið neitað er
Ghanamaðurinn Kofí Annan, sem
er aðstoðarframkvæmdastjóri SÞ
og framkvæmdastjóri friðar-
gæslusamtakanna. Bandaríkja-
menn vilja að hann verði eftir-
maður Boutros-Ghalis. Að nafn-
inu til er þáttur Aimes nauðsyn-
legur til þess að samtökin „haldi
takti“, en raunin er sú, segir
fréttaskýrandi bandaríska tíma-
ritsins The New Republic, að
starf Aimes miðar að því að
Boutros-Ghali nái endurkjöri.
Eins og í Sovét
Hjá SÞ undir stjórn Boutros-
Ghalis gildir það sama, að sögn
tímaritsins, og í gömlu, sovésku
miðstjórninni, að embættismenn,
sem eru í hjarta sínu ósammála
framkvæmdastjóranum, þykjast
á oþinberum vettvangi vera sam-
stíga flokkslínunni. Boutros-
Ghali sé fyrir löngu búinn að ýta
til hliðar þeim starfsmönnum sem
sýndu að þeir vildu fara eigin
leiðir, eins og til dæmis aðstoðar-
framkvæmdastjóra almennu
stjórnmáladeildarinnar, Gian-
domenico Picco. Aðrir hafa látið
í veðri vaka að þeir séu hliðhollir
framkvæmdastjóranum, þeirra á
meðal Perúmaðurinn Alvaro de
Soto, sem kom friðarsamningum
í Salvador í höfn, en teljast engu
að síður of sjálfstæðir og hefur
vérið stjakað til hliðar. Margir
halda einfaldlega að sér höndum.
„Þetta hefur aldrei verið staður-
inn til þess að vera opinskár,"
er haft eftir háttsettum embætt-
ismanni, „en undir Boutros-Ghali
er óttinn áberandi." Það er
ástæða til. Harka og skyndlegt
ofbeldi ber árangur, segir New
Republic.
Boutros-Ghali hefur stundum
sagt að Vesturlönd hafí komið
illa fram við hann vegna þess að
hann sé álitinn „útlendingur".
Hann segist fulltrúi þeirra, sem
eigi undir högg að sækja, þrátt
fyrir að afi hans hafi verið for-
sætisráðherra Egyptalands og
bróðir hans sé sagður vera ein-
hver ríkasti maður landsins. En
eins og þeir fáu vinstrimenn sem
eftir eru í framkvæmdastjórn SÞ
benda á í hálfum hljóðum, ein-
kennist embættisfærsla Boutros-
Ghalis af því, að hann hefur ekki
viljað styggja neinn af fastafull-
trúunum í Óryggisráðinu.
Illa skilgreint starf
Atburðirnir í Bosníu og Rú-
anda leiddu í ljós, að fram-
kvæmdastjórn SÞ veit ekki með
vissu hvert hlutverk hennar er.
I Bosníu vildi hún koma á friði
hvað sem það kostaði, og fórn-
aði þá jafnvel réttlætinu i því
skyni. í Rúanda störfuðu fulltrú-
ar samtakanna með stjórn sem
í voru menn, sem voru opinber-
lega að skipuleggja þjóðernis-
hreinsanir. Vandamálið var, að
í Bosníu vildu Bandaríkjamenn
eitt og Frakkar og Bretar ann-
að. í Rúanda var franska stjórn-
in í raun hliðholl þeim sem vildu
þjóðernishreinsanir, en Banda-
ríkjamenn vildu ekki taka þátt
í neinum aðgerðum. Fram-
kvæmdastjórn SÞ taldi því í báð-
um tilvikum ráðlegast að gera
sem minnst, til þess að styggja
nú áreiðanlega hvorki Banda-
ríkjamenn né Frakka.
Starf framkvæmdastjóra SÞ
er ekki vel skilgreint í stofnsátt-
mála samtakanna. Fram-
kvæmdastjórinn virðist eiga að
vera allt í senn, heimsleiðtogi,
æðsti embættismaður alþjóða-
samfélagsins, rödd siðferðisfor-
ráða byggðum á stofnsáttmála
SÞ og stjórnmálamaður sem þau
stórveldi og allar fátæku þjóðirn-
ar, sem eiga aðild að samtökun-
um, geti snúið sér til. Boutros-
Ghali er því ef til vill ekki öfunds-
verður.
Sagt minna á
Mc Carthy-tímann
í byijun síðustu viku sagði
James P. Rubin, talsmaður
bandarísku sendinefndarinnar
hjá SÞ að Bandaríkjastjórn hefði
áhyggjur af því að sumir embætt-
ismenn SÞ virtust vinna að því
að Boutros-Ghali næði endur-
kjöri. „Við ætlum að athuga
hvernig framkvæmdastjórinn
notar starfsfólk SÞ í eiginhags-
munaskyni," sagði ftubin.
Fulltrúi SÞ, Sylviana Foa, sem
er bandarískur þegn, brást hart
við og sagði það skelfilegt að
Bandaríkjastjórn hefði lagt bless-
un sína yfir að villandi upplýs-
ingar væru gefnar um vinnu
Boutros-Ghalis. Aðferðir stjórn-
arinnar, sem hótaði starfsfólki
SÞ og reyndi að hræða það,
minnti helst á ofsóknimar á tím-
um Josephs McCarthys og Óam-
erísku nefndarinnar á sjötta ára-
tugnum.
Þótt það sé augljóst að Banda-
ríkjastjórn vill að Boutros-Ghali
verði skipt út blasir alls ekki við
hverskonar eftirmann hægt yrði
að finna. Kjör framkvæmdastjóra
lýtur engum skiljanlegum regl-
um. Öryggisráðið þarf að koma
sér saman um hver hann skuli
verða, og segir fréttaskýrandi
The New Republic að leynimakk-
ið í kringum kjörið minni helst á
páfakjör eða hrossakaup á þingi.
Þegar tillaga að framkvæmda-
stjóra sé síðan borin undir Alls-
herjarþingið sé það álíka lýðræð-
isleg framkvæmd og kosningar í
Sovétríkjunum fyrrverandi voru.
Því sé ekki nema von, að niður-
staðan verði stundum óheppileg,
eins og þegar Boutros-Ghali var
kjörinn, og Kurt Waldheim var
næstum því kjörinn til þriðja
tímabilsins.
Ellefu
fangar
látnir
Istanbúl. Reuter.
ÞRÍR fangar, sem verið hafa í hung-
urverkfalli í tyrkneskum fangelsum,
létust í gærmorgun og eru nú ellefu
fangar látnir. Um 300 fangar hafa
verið í hungurverkfalli í 69 daga til
að mótmæla aðbúnaði í fangelsum.
Fólkið, sent lést í gær, sat í fang-
elsi fyrir pólitískar skoðanir sínar
en þau voru félagar í samtökum
byltingarsinnaðra kommúnista.
Dómsmálaráðherra Tyrklands,
Sevket Kazan, hefur vísað kröfum
um bættan aðbúnað á bug og segir
að herskáir leiðtogar vinstri manna
hafí neytt fangana til að fara í hung-
urverkfall. Þá fullyrti ráðherrann
að fangarnir hefðu vopn undir hönd-
um. Skoraði hann á þá að gefast
upp, að öðrum kosti neyddist lög-
regla til að grípa í taumana.
Reuter
Vesturbakk-
anum lokað
ÍSRAELSKUR hermaður meinar
palestínskri fjölskyldu um að
fara inn í Jerúsalem á föstudag.
ísraelar lokuðu landamærunum
að Vesturbakkanum eftir að
tveir ísraelar, maður og kona,
voru drepnir í ísrael. Að því er
útvarp í Israel greindi frá flúðu
morðingjarnir til Vesturbakk- .
ans. Þetta er fyrsta hryðjuverkið
sem unnið er í ísrael eftir að
Benjamin Netanyahu var kjörinn
forsætisráðherra í maí. Israelar
höfðu fyrr í vikunni aflétt fimm
mánaða lokun á Vesturbakkan-
um og Gazaströndinni og leyft
Palestínumönnum; búsettum þar,
að sækja vinnu til Israel.
-----♦ ♦ ♦----
Bildt
varar við
blóðbaði
Stokkhólmi. Reuter.
CARL Bildt, sem stýrir alþjóðlegu
uppbyggingarstarfi í Bosníu, varaði
í gær við því að yrði aðskilnaður
þjóða í Bosníu varanlegur, myndi
það leiða til nýs blóðbaðs í landinu.
Bildt sagði að leið aðskilnaðar
myndi leiða að nýju til þjóðarmorða
og átaka þjóðanna, sem yrðu mun
alvarlegri en áður. Hann bar þó
einnig lof á þá þróun sem orðið
hefur á þeim sjö mánuðum sem liðn-
ir eru frá því að friður komst á.
Þar sem sprengjur hafi fallið fyrir
ári, spretti nú upp kaffihús og í
stað brynvarðra bifreiða á auðum
götum, sé nú urmull fólksbíla.
Þessi batamerki hefðu þó enga
raunvenilega þýðingu fyrr en við-
horf leiðtoga þjóðanna sem byggi
Bosníu, breyttist. Þeir heyi mis-
kunnarlausa valdabaráttu sem við-
haldi ótta og komi í veg fyrir sættir.

Ci

c
€
€
I
i
í
e
í
t
i
i
i
i
i
i
i
i