Morgunblaðið - 28.07.1996, Blaðsíða 12

12 SUNNUDAGUR 28. JÚLÍ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Gjöf Unu
Dóru Copley
MYNPLIST
Listasaín íslands
MYNDVERK
NÍNA TRYGGVADÓTTIR
Opið alla daga frá kl. 12-18, lokað
mánudaga. Til ? Aðgangnr ókeypis.
Sýningarskrá 600 kr.
LISTAVERKAGJAFIR eru
margvíslegar og tilgangurinn sem
liggur til grundvallar þeim sömu-
leiðis fjölþættur, sem er þó ekki
til umræðu hér. En til þess er vís-
að vegna þess að ein hliðin og
sýnu mikilvægust er að fylla upp
í heildarmynd á lífsverki genginna
listamanna. Gerir eftirtímanum
auðveldara að rýna í þróunarferil
þeirra og hugmyndafræðina að
baki.
Eitt af því sem nefna má van-
rækslusyndir við söfnun verka, er
einskorðun við lykilverk í sígildri
útfærslu, en sjást fullkomlega yfir
aðdraganda þeirra, sem finna má
í uppköstum og rissum hvers kon-
ar, sem oft eru einnig gild lista-
verk í sjálfu sér. Þannig hefur
lengi verið litið á vatnslitamyndir,
grafík teikningar og uppköst að
stærri verkum, sem nokkurs konar
þjónustu við veigameiri listsköpun,
eða eins og menn nefna það stund-
um „ancille picturae“, - vinnuhjú
málaralistarinnar.
Þetta er ástæða þess að lista-
söfn eiga mörg hver næsta lítið
af frumrissum listamanna, einnig
að stofnuð hafa verið sérsöfn til
að varðveita frumdrög að stærri
verkurn og forða þeim frá glötun.
Jafnframt er lítið til af teikningum
og grafík víðast hvar nema í lokuð-
um sérdeildum, en þær hins vegar
stórmerkilegar margar hveijar.
Það er því yfirleitt lítið um slíka
list á veggjum safna, og er hér
Listasafn Islands engin undan-
tekning, auk þess sem það sinnti
lítið söfnun teikninga og grafík-
verka lengi vel, og væri næsta
fróðlegt að vita samanlagða eign
þeirra af teikningum íslenzkra
listamanna, sem þau hafa sjálf og
skipulega viðað að sér. Una Dóra
Copley, einkabam Nínu Tryggva-
dóttur og Alfred L. Copley, sem
búsett er í New York, kom þannig
færandi hendi, er hún gaf Lista-
safni íslands 44 verk eftir móður
sína. Þau eru úr ýmsum áttum frá
ferli Nínu, flest unnin á pappír,
en einnig tvö olíuverk, önnur á
pokastriga en hin á líndúk. Ann-
ars í aðskiljanlegri tækni svo sem
klippimyndir, sem stundum hefur
verið málað í með vatnslit, blek-
og svartkrítarteikningar, vatns-
litamyndir ásamt nokkrum dúk-
skurðarmyndum, að mér sýnist og
ranglega era titlaðar tréristur,
nema þær sé unnar með mjög
hvössum skurðaijárnum á mjög
mjúkan við.
Sýningin er í kjallarasal, 5. sal
safnsins, sem er prýðilega fallinn
fyrir slíkar framkvæmdir, og
merkilegt að hann skuli ekki hafa
verið nýttur betur til þessa með
líflegu sýnishorni hliðargeira mál-
aralistarinnar, eða minni málverk-
um og höggmyndum. Seint skrifa
ég undir það, sem fram kemur í
sýningarskrá, „að sýningin veiti
óvænta sýn á óþekktar hliðar
Nínu, vinnuaðferðir og hugmyndir
ERLENDUR í Unuhúsi,
olíaálíndúk, 1989.
og jafnframt, að margt sé á huldu
um þroskaár listakonunnar". En
málið er, að seinni tíma listsögu-
fræðingar upplifðu ekki þetta sér-
staka tímabil augliti til auglitis og
þekkja það einungis úr fjarlægð,
er því meir en skiljanlegt, að sitt-
hvað komi þeim á óvart.
það sem við blasir á veggjunum
er nú einmitt það sem mín kynslóð
mat einna helst í listsköpun Nínu
Tryggvadóttur, og hún var þekkt-
ust fyrir um árabil, jafnframt höf-
uðeinkenni sýninga hennar og
vinnubragða lengi vel. Fylgdi
henni svo á óhlutlægum vettvangi
alla tíð, þessi mikla artistíska
kennd og óhemjuskapur náttúra-
barnsins, fágaði hraði og leikni,
jafnframt því að hún virtist detta
niður á kórréttar lausnir í upp-
byggingu verka sinna. Kom hér
til hin akademíska þjálfun og svo
að listakonan hefur verið hlaðin
atorku og metnaði, þannig að hún
hefur valið og hafnað hjá kennur-
um sínum, um leið og næmin var
einstök fyrir hræringum sam-
tímans.
FYRIRSÆTA, krítarriss, 1936.
Hins vegar verða hinar
„óþekktu“ hliðar stöðugt fleiri hjá
gengnum kynslóðum fyrir sinnu-
leysi og vanrækslu á seinni árum.
Þannig mun engin sýning á eldri
kynslóð listamanna vera sett upp
án þess, að veita yngri kynslóðum
listamanna og þá jafnframt list-
sögufræðinga sýn á áður óþekkt-
ar hliðar, vinnuaðferðir og hug-
myndir, enda skilvirk íslenzk sjón-
listasaga ekki einu sinni kennd
við MHÍ, hvað þá í almenna skóla-
kerfinu, sem ástæða er til að
árétta reglulega þar til úr verður
bætt.
Það sem fyrir augu ber á veggj-
unum eru þannig ýmis umsvif
þjálfaðrar listakonu er bjó yfir
stórbrotinni skapgerð og marg-
þættum hæfileikum, eins og svo
margir málarar samtíðar hennar,
þótt ekki hefðu þeir allir áhuga,
aðstöðu né metnað til að nýta þá.
Nína var alveg sér á báti í hópi
Septembermanna fyrir sín kraft-
miklu vinnubrögð, þar sem hún
eins og rústaði hefðbundnum gild-
um, en stóð þó merkilega föstum
fótum í sinni traustu grunnmennt-
un. Hún telst fyrsti módernistinn
í röð kvenna, og sem slík í engu
eftirbátur þeirra, nema að síður
sé, raddi þannig brautina fyrir
framsæknar og metnaðarfullar
listakonur.
Ef eitthvað kemur á óvart eru
það skopmyndirnar, sem munu
vera elsti hluti sýningarinnar, því
þær gefa fátt annað til kynna en
drátthaga listspíru, sem var undir
sterkum áhrifum frá teikningum
í Speglinum og þá helst Tryggva
Magnússyni. En þrátt fyrir það
era þær fullgildur hluti gjafarinn-
ar, bregða ljósi á fyrstu skref lista-
konunnar, og satt að segja eru
seinni tíma riss hennar og portrett
ekki laus við glettnislegan húmor,
en þá í æðri víddum og fágaðri.
Og þar sem komið er inn á hugtak-
ið „portrett“ var Nína eðlilega
ekki inni í hlýjunni hjá bankastjór-
um og góðborguram á því sviði
fyrir þessa hráu túlkun sína, og
því hanga settlegri myndir og létt-
vægari á veggjum góðborgara og
stofnana í dag. Henni kom ekki
til hugar að slá af kröfunum og
mála slíkar myndir, en beindi
kröftum sínum á önnur svið til að
hafa í sig og á, og það getum við
þakkað allnokkuð af athafnasemi
hennar á léttari nótunum.
Þegar þetta fjörmikla og lífræna
samsafn myndverka er skoðað,
hugsar maður ósjálfrátt til þess
hve mikils upprennandi kyslóðir
fara á mis við, að geta hvergi
gengið að slíku úrvali okkar at-
kvæðamestu myndlistarmanna og
þarmeð þjálfað næmi sína og til-
finningasvið fyrir fagurfræðileg-
um gildum. í stað einlitra sýninga
þar sem fátt situr eftir í sálarkirn-
unni vegna þess að safann og gró-
mögnin skortir.
Mikilsverð og höfðingleg gjöf
Unu Dóru Copley gerir þá spurn-
ingu áleitna ef ekki brennandi,
hvort ekki sé kominn tími til að
bæta hér úr.
Bragi Ásgeirsson
Tvennir tónleikar jassdúós
Sækir innblástur
til Islands
JASSTROMMULEIKARINN Jim
Black heldur tónleika ásamt gítar-
leikaranum Hilmari Jenssyni í
Norræna húsinu miðvikudaginn
31. júlí næstkomandi og í Deigl-
unni á Akureyri 1. ágúst. Jim er
íslenskum jassunnendum að góðu
kunnur því hann hefur oft komið
hingað til tónleikahalds, síðast á
síðasta ári, auk þess sem hann
sagði í samtali við Morgunblaðið
að af öllum löndum sem hann
hefði komið til væri ísland í sér-
flokki og landslagið og veðurfarið
Bandarísk
grafík
SÝNING bandarísku grafík-
listakonunnar Karenar Kunc
í Galleríi Úmbru á Bemhöfts-
torfu hefur yerið framlengd
til 7. ágúst. Á sýningunni era
tréristur og ætingar. Verkin
era öll nýleg og unnin eftir
dvöl hennar hér á landi á síð-
asta ári, þegar hún var gesta-
kennari í Myndlista- og hand-
íðaskóla íslands, grafíkdeild.
Sýning Karenar Kunc var
þriðja sýning bandarískra
myndlistarmanna sem Gallerí
Úmbra bauð upp á í vor í
tengslum við Listahátíð í
Reykjavík.
veittu honum innnblástur í sér-
hvert sinn. j,Þetta er flottasti stað-
ur í heimi. Eg reyni að koma hing-
að eins oft og ég get og stoppa
þá yfírleitt í um viku tíma,“ sagði
Jim.
Hann hefur öðlast viðurkenn-
ingu fyrir leik sinn og var strax í
skóla farinn að leika með kunnum
jassleikuram. Hann er á hljóm-
leikaferðum árið um kring með
ýmsum ólíkum tónlistarmönnum,
má þar nefna Tim Berne, John
Zorn, Joe Henderson og Lee Koon-
itz. Auk þess leiðir hann hljóm-
sveitina Pachora sem leikur búlg-
arska þjóðlagatónlist í jassútsetn-
ingum ásamt íslenska bassaleikar-
anum Skúia Sverrissyni. Einnig
er hann meðlimur í hljómsveitinni
Human Feel sem hefur gefið út
fjórar plötur og um þær hefur
verið ijallað í mörgum stærstu
jasstímaritum heims, þar á meðal
Down Beat. „Það hjálpar til við
kynningu á hljómsveitinni að fá
góða umfjöllun í Down Beat. Hum-
an Feel skartar ekki neinum stór-
stjörnum og því tekur það lengri
tíma að skapa henni nafn.
Besta tónskáldið
Ég byijaði snema að leika djass
og spilaði til dæmis í stórsveit í 6
ár þar sem leikinn var hefðbundinn
jass. Ég hef leikið flestar tegundir
jass í gegnum tíðina og get því
ekki sagt að einn stíll sé betri en
annar,“ sagði hann um það hvern-
JIM Black jasstrommuleikari.
ig sé að leika jöfnum höndum hefð-
bundinn jass og nútíma - og til-
raunakenndan.
„Á tónleikunum á Islandi Ieik-
um við Hilmar lög eftir mig og
hann auk fijáls spuna. Þegar
Hilmar bjó úti í New York leigðum
við saman og þá vorum við alltaf
að spila saman og prófa nýja
hluti," sagði Jim aðspurður um
hvort áhugavert væri að hlusta á
tveggja manna jasshljómsveit.
„Þetta er mjög spennandi tónlist
enda ræður Hilmar yfir svo mik-
illi tækni á gítarinn og spannar
svo vítt svið. Þetta verður fjöl-
breytt tónlist fyrir vikið og verður
vonandi áhugavert bæði fyrir
okkur og áheyrendur."
Jim og Hilmar kynntust í
Berklee tónlistarskólanum í Bos-
ton og hafa síðan spilað mikið
saman og haldið sambandi. Jim
segir að tónlistin sem hann leiki
með Hilmari sé ávallt í sérflokki
enda er hann eitt besta jasstón-
skáld sem hann þekkir.
Fiðla og píanó
í Listasafni
Sigurjóns
A þriðjudagstónleikum
í_ Listasafni Siguijóns
Ólafssonar þann 30.
júlí klukkan 20.30
koma fram danski
fiðluleikarinn Elisabeth
Zeuten Schneider og
Halldór Haraldsson
píanóleikari. Schneider
og Haildór héldu einnig
tónleika í fyrra á sama
stað en að sögn Hall-
dórs verða þessir með
allt öðru yfirbragði. „í
fyrra lékum við nú-
tímatónlist en nú mun-
um við leika verk eftir
tvo af meisturam róm-
antíkurinnar, Brahms
og Schumann. Þetta er heit róman-
tísk tónlist og skemmtileg á að
hlýða.“ Á efnisskrá tónleikanna era
eftirtalin verk: Scherzo opus posthu-
mus eftir Johannes Brahms, Sónata
í a-moll opus 105 eftir Robert
Schumann og Sónata í G-dúr opus
78 eftir Johannes Brahms.
Elisabeth Zeuthen Schneider
fiðluleikari stundaði nám við Tón-
listarháskólann í Kaupmannahöfn
og framhaldsnám í Bandaríkjunum.
Hún hefur hlotið fjölda viðurkenn-
inga, meðal annars styrk úr Gade-
sjóðnum og ferðastyrki sem kenndir
eru við Carl Nielsen og Sonningsjóð-
inn. Elisabeth Zeuthen hefur starfað
með Det Kgl. Kapel og dönsku út-
varpshljómsveitinni. Hún hefur leik-
ið einleik með helstu hljómsveitum
í Danmörku og hefur meðal annars
Halldór
Haraldsson
Elisabeth Zeuthen
Schneider
haldið tónleika í Bandaríkjunum.
Elisabeth Zeuthen Schneider er dós-
ent við Tónlistarháskólann í Kaup-
mannahöfn.
Halldór Haraldsson lauk burtfar-
arprófi frá Tónlistarskólanum í
Reykjavík 1960 og stundaði síðan
framhaldsnám í London árin
1962-65, en þaðan lauk hann prófi
sem einleikari. Halldór hélt fyrstu
opinberu tónleika sína á vegum
Tónlistarfélagsins í Reykjavík 1965.
Síðan hefur hann haldið fjölda tón-
leika bæði heima og erlendis.
Árið 1988 stofnaði hann Tríó
Reykjavíkur ásamt Guðnýju Guð-
mundsdóttur fiðluleikara og Gunn-
ari Kvaran sellóleikara.
Halldór hefur kennt við Tónlist-
arskólann í Reykjavík síðan 1966
og er nú skólastjóri við sama skóla.