Morgunblaðið - 28.07.1996, Blaðsíða 52

<Ö>
AS/400
Mikid úrval
viðskiptahugbúnaðar
CQ> NÝHERjl
MORGUNBLADID, KRINGLAN 1, 103 REYKJAVÍK, SÍMl 569 1100, SÍMBRÉF 569 1181,
PÓSTHÓLF 3040, NETFANG MBL(S>CENTRUM.IS / AKUREYRI: HAFNARSTRÆTI 85
SUNNUDAGUR 28. JULI1996
VERÐ I LAUSASÖLU 125 KR. MEÐ VSK
Fjórir skipveijar björguðust þegar kúfiskveiðibáturinn Æsa ÍS sökk í Arnarfirði
„ÉG HÉLT að þetta væri mitt síð-
asta, en við þá hugsun reiddist ég
heiftarlega. Mér fannst alls ekki
tímabært að deyja, ég vildi ekki yfir-
gefa kærustu mína og fjölskyldu.
Ég átti eftir að gera svo margt,“
segir Jón Gunnar Kristinsson, skip-
vetji á Æsu ÍS, sem sökk í Arnar-
firði á fimmtudag. Jón Gunnar kaf-
aði undir sökkvandi bátinn til að losa
gúmbjörgunarbát og nokkrum mín-
útum síðar sökk Æsa. Félagi hans,
Hjörtur Rúnar Guðmundsson, var í
koju þegar bátnum hvolfdi. Honum
tókst að komast út, en Æsa var þá
komin alveg á hvolf og full af sjó.
Hörður Sævar Bjarnason skipstjóri
var í brúnni og Sverrir Halldór Sig-
urðsson stýrimaður í klefa undir þilj-
um. Þeir fórust með bátnum.
Jón Gunnar segir að hann, Krist-
ján Torfi Einarsson og Önundur Páls-
^ ^son hafi verið á dekki að klára að
ganga frá. „Plógurinn var uppi og
við vorum að ganga frá barkanum
sem dælir sjó að veiðarfærinu. Bát-
urinn var í beygju, til að losa bark-
ann frá kjalsoginu, en allt í einu átt-
aði ég mig á að hann hallaði mjög
óeðlilega og ég greip í lunninguna
til að detta ekki. Hallinn jókst sífellt
og ég, Kristján Torfi og Önundur
klifruðum yfir Iunninguna og geng-
um upp síðuna á meðan báturinn
valt. Þetta gerðist allt á tæplega
Vigdís
Finnbogadóttir
Hefði kosið
að forseti
greiddi
skatta
FRÚ Vigdís Finnbogadóttir, for-
seti íslands, segir í viðtali við
Morgunblaðið að hefði hún ráðið,
en ekki Alþingi, hefði hún kosið
að forseti greiddi skatta. Forseti
íslands nýtur nú skattfrelsis og
hafa tillögur um breytingu á því
fyrirkomulagi ekki náð fram að
ganga á Alþingi.
„Eg hefði kosið að forsetinn
greiddi skatta, en fengi hærri laun.
Það er það eina rétta í málinu,“
segir Vigdís. Hún segir réttast að
„fólk horfi ekki upp á þennan
embættismann, skattlausan, og
haldi að hann sé í einhverjum
munaði fyrir vikið.“
I andstöðu við þingið með
beitingu 26. greinarinnar
Forseti segist í viðtalinu taka
undir þá skoðun að með því að
beita 26. grein stjórnarskrárinnar,
sem kveður á um að forseti geti
synjað staðfestingar á lagafrum-
varpi, og fari þá fram þjóðarat-
kvæðagreiðsla sé forseti settur í
erfiða stöðu og í andstöðu við Al-
þingi. „Hann er kominn í andstöðu
við þingið, hvenær sem hann beit-
ir þeirri grein. Þá verður einmitt
að hugsa hvað gerist ef forseti er
..kominn í andstöðu við Alþingi. Það
verður líka að hafa í huga þann
hluta 26. greinarinnar að lögin
ganga í gildi. Þetta er upplausnar-
ástand. Svo er kosið og annað-
hvort eru lögin áfram í gildi eða
þau eru felld. Það er hinn við-
kvæmi þáttur í greininni,“ segir
Vigdís.
■ Alltaf með annan fótinn/16
• •
Orvænting- er gúm-
báturinn losnaði ekki
Jón Gunnar
Kristinsson
Hjörtur Rúnar
Guðmundsson
Þeir félagarnir höfðu
verið mjög skamma
stund á kiii þegar Hirti
Rúnari skaut upp. „Ég
vaknaði við óeðlilegan
hallann og stökk á fæt-
ur,“ segir Hjörtur Rún-
ar. „Svo hratt hallaðist
báturinn að þegar ég
opnaði dymar var hann
alveg kominn á hliðina
og hurðin fór beint upp.
Ég komst fram í eldhús
og nú var Æsa næstum
á hvolfi. Þtjú kýraugu
voru opin og sjórinn
fossaði inn.“
Sá bjartan flöt þar
sem opið var út
hálfri mínútu. Þetta var allt mjög
óraunverulegt, þama vorum við þrír
að labba á sökkvandi bátnum, í blíð-
viðri inni á fírði um mitt sumar.“
Hjörtur segir að til að komast út
hafí hann þurft að fara úr eldhúsinu
um dyr á stakkageymslu, sem opn-
aðist út á þilfar. „Þegar ég opnaði
inn í stakkageymsluna var þrýsting-
urinn af sjónum svo mikill að hurðin
brotnaði af hjörunum og þeyttist inn.
Ég kastaðist aftur á bak pg nú fyllt-
ist eldhúsið alveg af sjó. Ég sá bjart-
an flöt þar sem nú var opið út, en
dymar vom komnar alveg í kaf. Ég
veit ekki hvemig ég komst út, ég
býst við að adrenalínið hafí tekið
stjómina svo ég trylltist alveg. Þegar
mér skaut upp greip Kristján Torfi
í mig og dró mig upp á síðuna.“
Hjörtur var aðeins í nærbuxum
og félagar hans létu hann fá fatnað.
Svo hrópuðu þeir allir eins hátt og
þeir gátu, til að reyna að vekja at-
hygli trillusjómanns þar nærri.
Skyndilega dimmdi og örstutt rign-
ingarskúr gekk yfír. Þeir misstu sjón-
ar á trillunni og þegar dró frá að
nýju sáu þeir að hún sigldi inn fjörð.
Æsa sökk sífellt neðar.
Nú fóru þeir félagarnir, sem höfðu
verið uppi á dekki þegar bátnum
hvolfdi, úr sjóbuxunum, og hnýttu
axlaböndin saman í eina teygju.
Kristján Torfí vafði öðmm enda
hennar um höndina og Jón Gunnar
gerði slíkt hið sama við hinn endann.
Svo lét Jón Gunnar sig síga í sjóinn.
„Ég var dálitla stund að fínna spenn-
una, sem heldur björgunarbátnum
og náði ekki að losa um hana í fyrstu
tilraun. Ég varð að fara upp aftur
til að anda og varð gripinn örvænt-
ingu. Ég kafaði samt aftur og nú fór
ég alveg undir bátinn, en var mjög
hræddur um að hann sykki alveg og
tæki mig með. Léttirinn var ótrúleg-
ur þegar báturinn losnaði og strák-
arnir öskmðu af gleði.“
Hörmulegt að vita
af þeim inni
Hjörtur segir að Jón Gunnar hafi
bjargað lífí þeirra allra með harðfylg-
inu. Um tíu mínútum eftir að þeir
voru komnir í gúmbátinn seig skutur
Æsu, báturinn lyfti stefninu og hvarf
í hafið. „Þá leið okkur hörmulega,
því við vissum af Herði og Sverri
inni,“ segir Jón Gunnar. „Við biðum
alltaf eftir að þeim skyti upp við hlið
bátsins, en nú var sú von úti.“
Skipbrotsmennirnir af Æsu ósk-
uðu eftir að koma á framfæri þakk-
læti til allra sem unnið hefðu að
björgun og leit, sérstaklega áhafnar-
innar á Vigdísi BA.
Morgunblaðið/RAX
PRÓFASTAÞING
Væntanlegt lagafrumvarp sljórnskipaðrar nefndar um eignarhald hálendisins
Gjald fynr afnot hálendis
NEFND sem starfað hefur á vegum ríkisstjórnar
Islands í 12 ár mun í haust skila frá sér frum-
varpi um þjóðiendur og ákvörðun marka eignar-
landa, afrétta og þjóðlendna þar sem gert er ráð
fyrir að ríkiseign verði slegið á svonefndar þjóð-
lendur. Ríkissjóður taki gjald fyrir að leyfa afnot
lands og nýtingu hiunninda á þessum svæðum.
Þjóðlendur er hugtak sem nefnd þessi leggur
til að taki yfir þau svæði sem ýmist hafa verið
nefnd afréttur, almenningar, óbyggðir eða hálendi
utan eignarlanda; þ.e landsvæði sem aðrir geta
ekki sannað eignarrétt sinn yfir þótt þeir kunni
að eiga þar réttindi á borð við upprekstrarrétt
fyrir sumarbeit búfjár.
í frumvarpinu er gert ráð fyrir að sérstök nefnd,
Obyggðanefnd, dragi línur milli eignarlanda og
þess landsvæðis sem telst til þjóðlendna, afmarki
þau svæði innan þjóðlendna, sem teljast afréttur,
og skeri úr um hvernig háttað sé eignarréttindum
innan þjóðlendna.
Þeir sem nýtt hafa land innan þjóðlendu sem
afrétt fyrir búfénað eða hafa haft önnur hefðbund-
in not sem afréttareign fylgja (veiðirétt), munu
halda þeim rétti og sama gildir um önnur réttindi
sem menn færa sönnur á að þeir eigi.
Gjaldtaka nýtist til landbóta
Enginn má samkvæmt frumvarpsdrögunum
hafa afnot þjóðlendu fyrir sjálfan sig, gera jarð-
rask eða nýta hlunnindi nema að fengnu leyfi
forsætisráðuneytis.
Tekjum ríkisins af sölu leyfa til nýtingar þjóð-
lendna og auðlinda þar, á borð við jarðhita- og
vatnsréttindi, námur og jarðefni, verði varið í land-
bætur, eftirlit og sambærileg verkefni innan þjóð-
lendna eftir ákvörðun forsætisráðherra. Sveitarfé-
lög fái tekjur af minniháttar nýtingu þjóðlendn-
anna en skulu veija þeim til sams konar verkefna.
Nefndin, sem samið hefur frumvarpið, var skip-
uð í mars 1984 af ríkisstjórn íslands til að að
gera drög að frumvarpi til laga um eignarrétt að
almenningum og afréttum. Tilefni skipunarinnar
var dómur Hæstaréttar í svonefndu Landmannaaf-
réttarmáli þar sem eignartilkalli ríkisins til svæðis-
ins var hafnað.
Ovissa hefur ríkt um hveijir geti talist eigendur
hálendisins og hefur Hæstiréttur hafnað eignartil-
kalli allra aðila, ríkisins jafnt og annarra, og Al-
þingi til þessa ekki tekið af skarið með löggjöf.
I Morgunblaðinu í dag og á þriðjudag birtist
greinaflokkur þar sem gerð er úttekt á stöðu og
sögu álitamálsins um eignarhald hálendissvæða.
■ Ríkiseign og gjaldtaka/14