Morgunblaðið - 28.07.1996, Blaðsíða 4

4 C SUNNUDAGUR 28. JÚLÍ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
FERÐALÖG
FERÐAMENN á Laugavegi.
muni fjölga sem flokka mætti sem
„umhverfisvæna" ferðamenn verði
sá hópur samankominn einnig að
miklum fjölda sem skemmi auð-
lindir síst minna en aðrir. Því
muni hugmyndafræði þessi ekki
leysa þau vandamál sem ferðaþjón-
ustan glímir við.
Á hverjum degi opnast ný svæði
fyrir ferðamönnum og úrval ferða
til fjarlægra landa eykst. Slíkt leið-
ir fyrst og fremst til enn frekari
útbreiðslu ferðamannsins, til þess
að enn stærri svæði skemmist og
menningarsamfélög leggist í rúst.
Stjórnun og skipulag
Það er almennt viðurkennt í
ferðaþjónustu að sjálfbær ferðamál
séu ekki sú allsheijarlausn sem
leitað er að. Sú lausn er hinsvegar
mjög vandfundin. í hugmynda-
fræði sjálfbærrar ferðamennsku
felst hinsvegar viðleitni til breyttra
starfshátta og nýrrar hugsunar.
Breytt er um stefnu í þróuninni
og „hjörð“ ferðamanna er betur
stjórnað. Sjálfbær ferðaþjónusta
og sjálfbær ferðamennska snýst
því fyrst og fremst um stjórnun
og skipulag, fræðslu og menntun
og það að bera ábyrgð á gerðum
sínum og athöfnum. Markmiðið er
að stuðla að breyttri umhverfisvit-
und og hugarfari allra þeirra sem
að ferðaþjónustu koma. Réttur
íbúa ferðamannastaða er virtur,
leitast er við að auka efnahagsleg-
Morgunblaðið/Ásdís
an ávinning þeirra sem þar búa
og að menningu, samfélagi og
náttúrulegu umhverfi sé viðhaldið.
Það er ljóst að almenningur mun
ekki hætta að ferðast og enn munu
þjóðir sækja í ferðaþjónustu sem
arðvænlega atvinnugrein. Fjöldi
ferðamanna mun því aukast og
stöðugt verður leitað nýrra ferða
og áfangastaða. Að þessu leyti
hafa gagnrýnendur rétt fyrir sér.
Hinsvegar er ljóst að ef ekki verða
breytingar í ferðamáta og viðhorfi
til ferðamála almennt, á ferða-
mennska á hægt með að grafa
undan eigin tilveru. Því verður að
bregðst við á einhvern hátt.
Það skortir mikið á að nægar
upplýsingar séu fyrir hendi til þess
að hægt sé að dæma um hvort
jafnvægi sé í uppbyggingu ferða-
þjónustu á íslandi. Ljóst er að efna-
hagsleg áhrif eru jákvæð en jafn-
framt að áhrif ferðaþjónustunnar
á íslenska náttúru eru að mörgu
leyti neikvæð. Með hugarfars-
breytingu á sviði ábyrgrar ferða-
þjónustu og ferðamanna í anda
sjálfbærrar ferðaþjónustu má enn
auka jákvæðu áhrifin og mögulega
draga úr þeim neikvæðu. Tillögur
samgönguráðherra um stefnu í
ferðamálum á íslandi í anda sjálf-
bærrar ferðaþjónustu eru fyrsta
skrefið í þessum efnum.
Sigríður Þrúður Stefánsdóttir.
Höfundur er ferðamálafræðingur
SETUSTOFAN er vistleg.
Morgunblaðið/Atli Vigfússon
INGI Tryggvason í einu af nýju herbergjunum.
Sjálfbær ferða-
mennska er
skref í rétta átt
NÝLEGA kynnti sam-
gönguráðherra tillög-
ur um stefnu ráðu-
neytisins í ferðamál-
um. í tillögunum er
lögð áhersla á aukna
sókn íslenskra ferða-
þjónustuaðila á er-
lenda ferðamarkaði,
en á sama tíma er lögð
áhersla á að ná verði
jafnvægi milli mark-
aðssóknar og vernd-
unar þeirra náttúru-
legu auðlinda sem
nýttar eru í þágu
ferðaþjónustu. Sett er
það markmið að ís-
lendingar gegni for-
ystuhlutverki á sviði umhverfis-
verndar og að í samræmi við það
verði ferðaþjónusta á íslandi rekin
í anda sjálfbærrar þróunar. Mark-
mið og leiðir þessa efnis eru sett
fram í stefnumótuninni. í þessu
sambandi er ekki úr vegi að velta
því fyrir sér hvað „sjálfbær þróun“
þýðir í raun og á hvern hátt hug-
takið tengist ferðaþjónustu.
Sigríður Þrúður
Stefánsdóttir
IMeikvæð áhrif kalla
á nýjar aðgerðir:
Hugtakið „sjálfbær
þróun“ var m.a. skýrt
og skilgreint í skýrslu
nefndar á vegum Sam-
einuðu þjóðanna sem
bar heitið Sameiginleg
framtíð vor og kom
út 1987. Sú hugsun
sem þar lá að baki er
að ekki sé gengið svo
á höfuðstól náttúrunn-
ar og nýtingu auðlinda
að skilað sé lakari jörð
til næstu kynslóðar.
Upplýsinqamiðstöð ferðamóla
STUNDUM
KOMA 900
MANNS
►RAFRÆNN teljari í and-
dyri Upplýsingamiðstöðvar
ferðamála í Bankastræti sýn-
ir að allt að 900 ferðamenn
hafi suma dagana nýtt sér
þjónustuna, sem þar stendur
til boða.
Vilborg Guðnadóttir,
framkvæmdastjóri, segir að
á háannatímanum 10. júní til
1. september, komi að jafnaði
um 600 útlendingar til að
leita sér upplýsinga um sam-
göngur, hópferðir, áhuga-
verða staði, gistingu, veit-
ingastaði og þvíumlíkt og þá
sé ótalinn fjöldi fyrirspurna,
sem berist símleiðis. „Mér
virðist aukningin vera tölu-
verð miðað við árið í fyrra.
Að vísu sýnir teljarinn alla
þá sem hingað eiga erindi,
en sumir koma bara til að
hringja eða krækja sér í upp-
lýsingabæklinga og spyrja
einskis. Starfsmenn eru sex
og alltaf fimm á vakt, þannig
að við höfum varla litið upp
í sumar," segir Vilborg. Hún
telur aukninguna fyrst og
fremst vera vegna aukins
fjölda ferðamanna og þess
að æ stærri hópur kýs að
ferðast um landið á eigin
vegum.
Að sögn Vilborgar eru
Þjóðveijar, Norðurlandabú-
ar, Bretar, Frakkar og ítalir
í meirihluta. Allmargir láti
bóka fyrir sig gistingu, hóp-
ferð eða bílaleigubíl og taki
Upplýsingamiðstöðin 400
krónur fyrir viðvikið.
Upplýsingamiðstöð ferða-
mála í Reykjavík, sem rekin
er af Ferðamálaráði Islands
og Reykjavíkurborg, er opin
frá 8.30-19 alla daga til 1.
september, en þá verður opið
frá 9-17 virka daga og laug-
ardaga kl. 10-14. ■
Hugmyndafræðin
var nýtt í mörgum at-
vinnugreinum t.d. í sjávarútvegi,
þar sem sýnt þótti að stjórna yrði
veiðum og nýtingu fiskistofna bet-
ur en gert hafði verið hingað til,
ef koma ætti í veg fyrir ofnýtingu
þeirra. Hvað snertir ferðaþjónustu
er markmiðið það sama, þ.e. að
vernda og viðhalda „auðlindum
ferðaþjónustu", hveijar svo sem
þær eru hveiju sinni, í þeim til-
gangi að tryggja atvinnugreininni
áframhaldandi vaxtarmöguleika í
framtíðinni.
í kjölfar gífurlegs vaxtar ferða-
þjónustu um allan heim sl. áratugi
hafa smám saman komið í Ijós
neikvæðar áhrif atvinnugreinar-
innar á hagkerfí og samfélög, sem
skyggt hafa á jákvæð áhrif henn-
ar. Niðumíðsla náttúruiegra auð-
linda, neikvæður viðskiptajöfnuður
og fyrning menningarsamfélaga
eru dæmi um neikvæð áhrif ferða-
þjónustu. Ástæðu þess í hve mikl-
um mæli jákvæð áhrif ferðaþjón-
ustu hafa víða lotið í lægra haldi
fyrir sterkari öflum hins neikvæða
er þó ekki hægt að rekja eingöngu
til ferðamennskunnar. Það er hinn
mikli þungi fjöldans, þ.e. sífellt
vaxandi fjöldi fólks sem ferðast,
sem ræður mestu um áhrifin, sam-
hliða skorti á skipulagi og stjórnun.
Uppbygging sjálfbærrar ferða-
þjónustu snýr að þjónustuaðilunum
sem byggja atvinnugreinina, ferða-
mönnunum sjálfum og heima-
mönnum áfangastaða. Áhersla er
lögð á aukna ábyrgð ferðamanna,
ferðaskipuleggjenda, stjórnvalda
og heimamanna í umgengni þeirra
við auðlindir. Þjóðir sem hafa mót-
að stefnu í ferðamálum með
áherslu á sjálfbæra þróun gera
slíkt með það að sjónarmiði að
verndun umhverfis og uppbygging
ferðaþjónustu séu öfl sem á að
samhæfa. Ferðaþjónustu og nátt-
úruvernd er ekki stillt upp sem
andstæðum heldur er ferðaþjón-
usta skilgreind sem afl til verndun-
ar. Stefnumótun ferðaþjónustu í
anda sjálfbærrar þróunar ber því
vott um skuldbindingu stjórnvalda
og fylgi við þróun ferðamála til
langframa.
Gagnrýnendur hafa ekki látið
sitt eftir liggja að leggja mat á
hugmyndafræði sjálfbærrar ferða-
þjónustu. Því er haldið fram að
sjálfbær ferðamennska sé ekki
svar við þeim vandamálum sem
við er að etja, hagnaður stærðar-
innar sé það sem ræður ríkjum í
heimi viðskipta og fjöldaferða-
mennska muni því enn aukast.
Gagnrýnendur draga í efa að hægt
verði að draga úr ágangi ferða-
manna og segja m.a. að þótt þeim
Ferðaþjónusta bænda
Fjórtán ný herbergi
á Narfastöðum
MIKLAR framkvæmdir hafa stað-
ið yfir undanfarna mánuði að
Narfastöðum í Reykjadal en þar
hafa nú verið tekin í notkun fjór-
tán ný herbergi með sér baði.
Framkvæmdirnar stóðu yfir í
rúma 5 mánuði en að þessu sinni
var steypt milligólf í hlöðuna og efri
hæðinni breytt í herbergisálmu.
Við framkvæmdir þessar hefur
batnað mjög aðstaða til þess að taka
á móti ferðamönnum en af 37 her-
bergjum er 21 með sér snyrtingu.
Það er Ingi Tryggvason ferða-
þjónustubóndi sem hefur haft veg
og vanda af breytingum þessum en
til stendur að taka einnig neðri hæð
hlöðunnar undir herbergi og aðstöðu
fyrir starfsfólk. Teikningar liggja
fyrir og þá er einnig á áætlun að
stækka matsal.
Það er skoðun Inga að á næstunni
eigi þörf fyrir gistirými eftir að auk-
ast og kemur það fram í þeim miklu
framkvæmdum sem gerðar hafa ver-
ið á Narfastöðum undanfarið.
Aðsókn þangað hefur verið góð
og alltaf að aukast, en það var árið
1988 sem hafíst var handa um ferða-
þjónustu og þá fyrst í gamla bænum.
Það hús er raunar tvö hús, port-
byggt timburhús byggt 1907 og lítið
steinhús byggt 1925. í því eru 5
svefnherbergi, setustofa og eldhús
til afnota fyrir gesti.
Auk þess að geta haft góðan að-
búnað 5 húsum Narfastaða gefst
möguleiki á forvitnilegum göngu-
leiðum en Seljadalur sem er vestan
við hálsinn ofan við bæinn geymir
mörg eyðibýli sem voru í byggð fram
yfir miðbik þessarar aldar. Rústir
þeirra sýna vel húsaskipan á íslensk-
um sveitabæjum eins og hún var
meðan öll hús voru úr torfi og gijóti.
Fuglalíf er og fjölbreytt og í hlíð-
inni suður með Reykjadalsá er þó
nokkur birkiskógur sem nú hefur
verið girtur af og friðaður sem
bændaskógur.
Því er ekki að neita að það er
óvenju heimilislegt að sækja Narfa-
staði heim en Ingi Tryggvason er
óþreytandi að taka fólk tali og vak-
andi yfir því að það fái hina bestu
þjónustu. ■
FERÐAPISTILL