Morgunblaðið - 31.07.1996, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 31. JÚLÍ 1996 23
Ferðafélag íslands á Hveravöllum
Morgunblaðið/Þorkell
ÝMSIR aðilar hafa látið í ljós áhyggur af því að viðkvæm nátt-
úra Hveravalla þoli ekki svo viðamiklar framkvæmdir sem
áformaðar eru á svæðinu.
60ára
starf senn
á enda?
Deilur um skipulagsmál á Hveravöllum
hafa orðið tilefni vangaveltna um eignarhald
á hálendi íslands. Ferðafélag íslands hefur
látið málið til sín taka, enda er útlit fyrir að
félagið þurfi að leggja niður starfsemi sína á
Hveravöllum, verði samþykktu aðalskipulagi
ekki hnikað. Aðalheiður Inga Þorsteins-
dóttir kynnti sér sjónarmið Ferðafélagsins
í Hveravalladeilunni.
Morgunblaðið/Þorkell
FERÐAFÉLAG íslands hefur byggt tvo skála á Hveravöllum og
haldið uppi þjónustu við ferða- menn þar undanfarna sex áratugi.
í P
gfflBMp • }} <
^ 5 sí
SMpjy« mn í J
: nPitawJMr
* * w mBBRS
WWMíl
u og telja menn
ausn
la
irsson Kristin Á. Ólafsdóttir
r fjár- formaður sljórnar
lar Sjúkrahúss Rvk
Kristín telur ekki sjálfgefíð að sam-
vinna eða sameining sjúkrahúsanna
verði hagkvæm. Hún segir að skiptar
skoðanir séu um ágæti hugmyndanna
meðal starfsmanna Sjúkrahúss
Reykjavíkur. Þannig hafi margir af
því áhyggjur að ef starfræktur verði
aðeins einn stór spítali skorti nauðsyn-
legar viðmiðanir. Kristín kveðst ekki
vilja kalla það samkeppni en margir
séu á þeirri skoðun að það sé hollara
fyrir heilbrigðiskerfíð að til séu við-
miðanir sem væru hvetjandi á vísinda-
iðkun og rekstur sjúkrahúsanna.
Aðspurð telur Kristín of langsótt
að eitt stórt íslenskt sjúkrahús geti
miðað sig við erlendar sjúkrastofnan-
ir. Það muni hvorki hafa góð áhrif á
þá sem vinna verkin né á þá sem njóta
eiga þjónustunnar.
Áhersla á sérhæfingu
Sturla kveðst hafa miklar efa-
semdir um að hagkvæmt sé að
slengja saman stóru spítölunum en
vill þó ekki útiloka möguleika á sam-
einingu. „Ég tel að okkur beri fyrst
__________ að sjá betur fyrir endann á
a Ernst ^rangrinum af sameiningu
.. Borgarspítala og Landakots
>9 áður en við leggjum út í
unnur næstu sameiningu,“ segir
—.....-... hann.
Þingmaðurinn telur að
fremur eigi að fela stóru sjúkrahúsun-
um tiltekin verkefni og stuðla þannig
að sérhæfingu og koma í veg fyrir
tvíverknað. Hann telur raunar að vel
eigi að vera hægt að reka Sjúkrahús
Reykjavíkur án þess að sameina stofn-
( anirnar.
Sturla kveðst vera þess fullviss að
hægt væri að ná meiri hagræðingu
með auknu samstarfi stóru sjúkrahús-
anna. Hann segir að margir þingmenn
séu þeirrar skoðunar að auka beri
samstarf sjúkrastofnana á höfuðborg-
arsvæðinu með það að markmiði að
koma í veg fyrir uppbyggingu sams
konar þjónustu á mörgum stöðum.
TARFSEMI Ferðafélags ís-
lands á Hveravöllum á sér
langa sögu. Bílfært varð á
Hveravelli árið 1937 og ári
síðar reisti Ferðafélagið þar skála.
Árið 1958 var gerð laug sunnan við
skálann, sem hituð er með vatni úr
hveralæknum og FÍ stóð einnig fyr-
ir gerð bifreiðastæða við hvera-
svæðið. Yngri skáli Ferðafélagsins
var reistur árið 1980 á Breiðamel
og veitti Náttúruverndarráð leyfi
fyrir byggingunni. Árið 1989 fékkst
leyfi ráðsins til að flytja skálann
niður að bifreiðastæðinu og þar var
einnig byggð salernisaðstaða fyrir
ferðafólk. Þess má geta að Ferðafé-
lagið hefur undanfarin ár kostað
veru skála- og landvarða á Hvera-
völlum yfir sumartímann, sem sinna
þjónustu við ferðamenn.
Hverjir eiga
hálendið?
Árið 1993 var mynduð sam-
vinnunefnd um gerð svæðisskipu-
lags fyrir miðhálendi íslands. Sam-
kvæmt lögum skipa hreppsnefndir
þeirra tólf hreppa sem liggja að
hálendinu hver um sig einn fulltrúa
í samvinnunefndina og formaður
hennar er skipaður af umhverfis-
ráðherra. Gert er ráð fyrir að
nefndin auglýsi lokatillögur um
landnotkun á miðhálendinu á
næsta ári.
Fjölmargir aðilar, og þar á meðal
Ferðafélagsmenn, hafa bent á að
óeðlilegt sé að leggja fram deili-
skipulag um Hveravelli áður en ljóst
er hvaða stefna verður mörkuð í
svæðisskipulagi miðhálendisins.
Einnig hefur Páll Sigurðsson, for-
seti Ferðafélagsins, bent á að ýmis
mikilvæg sjónarmið, sem ótvírætt
varða almannahagsmuni, komist
ekki nægilega vel til skila þar sem
fulltrúar fjölmennustu svæða lands-
ins, þ.á m. höfuðborgarsvæðisins,
geti ekki haft áhrif á störf nefndar-
innar nema með því að koma fram
athugasemdum eftir að grunnvinna
hefur átt sér stað.
FÍ vill ógilda
aðalskipulag
Umhverfisráðherra staðfesti í
nóvember 1993 aðalskipulag Svína-
vatnshrepps til ársins 2012. í aðal-
skipulaginu er lagt til að flestar
byggingar og mannvirki verði færð
út fyrir friðlýsta svæðið á Hvera-
völlum. Þess í stað skuli byggja upp
bílastæði, þjónustusvæði og tjald-
stæði á um þriggja hektara svséði
í um 700 metra gangleið frá hvera-
svæðinu.
Ferðafélag íslands sendi um-
hverfisráðherra stjórnsýslukæru á
hendur hreppsnefnd Svínavatns-
hrepps í nóvember 1995, vegna
þess hluta staðfests aðalskipulags
Svínavatnshrepps sem lýtur að
Hveravallasvæðinu. FÍ fór fram á
ógildingu aðalskipulagsins fyrir
svæðið, enda hafi það hlotið stað-
festingu skipulagsyfirvalda á röng-
um forsendum um yfirráðasvæði
hreppsins.
Hveravellir utan
hreppamarka
í kærunni kemur m.a. fram að
FÍ telur Hveravelli alls ekki innan
marka Svínavatnshrepps, heldur sé
svæðið utan allra hreppamarka, og
því sé hreppsnefnd Svínavatns-
hrepps ekki valdbær aðili til að
fjalla um aðalskipulag þess. í öðru
lagi telur Ferðafélagið að hagnað-
ar- og samkeppnissjónarmið hafi
haft áhrif á ákvörðun hreppsnefnd-
ar um aðalskipulagið. Vanhæfni
hreppsnefndar hljóti að leiða til
ógildingar skipulagsins, enda hafi
hreppurinn sjálfur stefnt að upp-
byggingu og gróða af svæðinu, og
því verið í mun að losna við sam-
keppnisaðila.
I kærunni kemur einnig fram
gagnrýni á að hreppsnefndin hafi
ekki hlutast til um að forsvarsmönn-
um Ferðafélagsins yrði gert viðvart
um þá miklu eignaskerðingu og
aðstöðumissi sem aðalskipulagið
hefði í för með sér fyrir félagið, á
meðan unnið var að undirbúningi
þess.
Guðmundur Bjarnason um-
hverfisráðherra kvað upp úrskurð
sinn um málið í byijun þessa mánað-
ar. Afstaða ráðuneytisins er sú að
Hveravellir falli innan staðarmarka
Svínavatnshrepps og hreppsnefnd
Svínavatnshrepps fari með stjórn-
sýsluvald á Hveravöllum, og hafi
því verið valdbær aðili til að fjalla
um aðalskipulag svæðisins. Að mati
Ferðafélagsins eru ýmsir efnislegir
annmarkar og formgallar á úr-
skurðinum, og ákveðið hefur verið
að kæra niðurstöðu ráðherra til
umboðsmanns Alþingis. Jónas Har-
aldsson, lögmaður FI, sagði í sam-
tali við Morgunblaðið að sín skoðun
væri sú að ráðuneytið hefði reynt á
klaufalegan hátt að færa rök að
fyrirfram ákveðinni niðurstöðu, sem
væri algjörlega óásættanleg fyrir
Ferðafélagið.
Stórfelldar framkvæmdir
áformaðar
Svínavatnshreppur hefur enn-
fremur lagt fram frumumhverfis-
mat og tillögu að deiliskipulagi fyr-
ir Hveravallasvæðið, sem lá frammi
til auglýsingar til 15. febrúar sl.,
og byggist á samþykktu aðalskipu-
lagi. í deiliskipulaginu er gert ráð
fyrir að nýrri skáli Ferðafélagsins
verði fjarlægður, ásamt salernishúsi
og litlum skúr í eigu Sauðfjárveiki-
varna.
Þess í stað áformar hreppsnefnd
Svínavatnshrepps að byggja
600-900 fermetra þjónustumiðstöð
í nánd við hverasvæðið, þar sem
ætlunin er að selja veitingar og
gistingu. Þess má geta til saman-
burðar að yngri og stærri skáli
Ferðafélagsins er milli 80 og 90
fermetrar að stærð. Á hinu áform-
aða þjónustusvæði er ennfremur
gert ráð fyrir 1.500 fermetra við-
bótarbyggingarreit fyrir framtíðar-
gistirými.
Gert er ráð fyrir að eldri skáli
Ferðafélagsins fái að standa áfram
á sínum stað, enda hafa Svínvetn-
ingar látið þá skoðun í ljós að hann
geti þjónað sem búningsklefi fyrir
gesti heitu laugarinnar, sem er rétt
sunnan við hann.
Skaðleg áhrif á
umhverfið?
Ferðafélagið hefur lýst áhyggjum
sínum yfir því að svo viðamiklar
framkvæmdir sem áformaðar eru
gætu haft skaðleg áhrif á viðkvæmt
náttúrufar Hveravalla. Ennfremur
hefur félagið látið í ljósi efasemdir
um að svo viðamikil fjárfesting og
rekstur geti nokkurn tíma staðið
undir sér á þessum stað.
Á vegum FÍ var gerð fagleg út-
tekt á frumumhverfísmati og drög-
um að deiliskipulagi fyrir Hvera-
velli og var Skipulagi ríkisins send
niðurstaða hennar í lok janúar sl. í
umsögninni lagði Ferðafélagið til
við skipulagsstjóra ríkisins að deili-
skipulaginu yrði hafnað. í niður-
stöðunum segir m.a.: „Bæði deili-
skipulagið og frumumhverfísmatið
eru illa unnin og tíðum í mótsögn
við þær hugmyndir, sem menn hafa
um þá starfsemi, sém fram á að
fara á hálendinu.“
í umsögninni er m.a. bent á að
samkvæmt deiliskipulagi á
væntanleg þjónustumiðstöð að rísa
innan hins friðlýsta svæðis á
Hveravöllum, mörg hundrum metr-
um frá þeirri staðsetningu sem
gert er ráð fyrir í samþykktu aðal-
skipulagi. Einnig er þeirri ákvörðun
mótmælt að leyfa húsi Veðurstofu
íslands að standa áfram, þó ekki
sé gert ráð fyrir því í aðalskipu-
lagi, og sé því aðilum á svæðinu
mismunað gróflega.
Ekki unnt að heimila
framkvæmdir
Skipulagsstjóri úrskurðaði um
miðjan mars að frekara mat á um-
hverfísáhrifum fyrirhugaðra fram-
kvæmda á Hveravöllum væri nauð-
synlegt. Lagt er til að gerðar verði
rannsóknir á hvera- og jarðhita-
svæðinu, og á umhverfísáhrifum
vatnstöku og varmanáms. Einnig
er óskað eftir athugun á gróðri,
smádýrum og örverum.
í umsögn embættisins segir að
eignarhald á svæðinu þurfi að liggja
ljóst fyrir áður en unnt sé að veita
leyfi fyrir framkvæmdum. Er þá
vísað til úrskurðar Héraðsdóms
Reykjavíkur frá 20. nóvember 1995,
í máli Svínavatns- og Torfulækjar-
hreppa gegn Landsvirkjun, þar sem
ekki þykir sýnt fram á eignarhald
hreppanna á Auðkúluheiði. Dómin-
um var áfrýjað til Hæstaréttar í
byijun febrúar.
Ljóst er að þrátt fyrir að um-
hverfisráðherra hafí úrskurðað að
Svínavatnshreppur hafi skipulags-
vald á Hveravöllum, er ekki unnt
að heimila framkvæmdir á svæðinu
fyrr en dómur Hæstaréttar liggur
fyrir, eða Alþingi tekur af skarið
hvað varðar eignarhald á hálendinu.
Þær raddir eru háværar sem mót-
mæla því að Ferðafélagi Islands
verði vikið af Hveravöllum, og víst
er að þungvæg rök hníga að því
að félagið eigi að njóta þess upp-
byggingar- og kynningarstarfs, sem
það hefur staðið fyrir á svæðinu
undanfarna sex áratugi.