Morgunblaðið - 01.08.1996, Blaðsíða 24

24 FIMMTUDAGUR 1. ÁGÚST 1996
MORGUNBLAÐIÐ
Ormstunga frumsýnd í Skemmtihúsinu
Morgunblaðið/Golli
HALLDORA Geirharðsdóttir og Benedikt Erlingsson leika öll hlut-
verkin í Ormstungu sem frumsýnt verður í Skemmtihúsinu í kvöld.
Gleðileikur með
tragískum endi
LEIKRITIÐ Ormstunga verður
frumsýnt í Skemmtihúsinu við
Laufásveg 22 í kvöld kl. 20. Um
er að ræða fjörugan gleðileik
með tragískum endi. Leikarar
eru einungis tveir, Benedikt
Erlingsson og Halldóra Geir-
harðsdóttir, sem einnig sér um
allan tónlistarflutning. Leikur-
inn, sem byggður er á Gunn-
laugs sögu ormstungu, gerist á
þjóðveldisöld og segir frá örlög-
um ungra íslendinga er þá voru
uppi. Verkið er eins konar ein-
leikur eða öllu heldur dúett
tveggja leikara sem bregða sér
í fjölmörg hlutverk og leitast
við að færa á svið með öllum
meðulum leiklistarinnar, lát-
bragði, leik tónlist, myndlist,
dansi og söng þessa víðfrægu
ástarsögu um þau Gunnlaug,
Helgu fögru og Hrafn Önundar-
son.
Þetta ieikhúsform er íslenskt
afbrigði af hinu svo kallaða
„Commedia del arte“ leikhúsi og
skandinavísku einleiksformi sem
sænski leikstjórinn og leikhús-
sljóri Peros-leikhússins í Stokk-
hólmi, Peter Engkvist, hefur
þróað með góðum árangri ásamt
leikaranum Roger Westberg en
þeir komu með sína margverð-
launuðu sýningu Hamlet „stand-
up“ á Listahátíð 1992.
Peter Engkvist er einmitt leik-
stjóri þessarar sýningar og hefur
hann tekið sér frí frá leiksljórn
í Stokkhólmi til þess að vinna
hér í Reykjavík að þessu verk-
efni og er hann hingað kominn
meðal annars fyrir tilstuðlan
Teater og dans i Norden.
LISTIR________________
Hljómkviða
fyrir leir
UM SUMA menn er sagt að þeir geti náð hljóði úr
hvaða hlut sem er. Sennilega er Guðni Franzson, tón-
listarmaður, einn þessara manna. í kvöld mun hann
ásamt nokkrum tónskáldum og hjóðfæraleikurum leika
hljómkviðu fyrir leir eftir Guðna á leirverk Kolbrúnar
Björgúifsdóttur og Eddu Jónsdóttur í Norræna húsinu.
Hluti leirverkanna eru leirskúlptúrar sem verða að
hljóðfærum í meðförum tónlistarmannanna, önnur eru
í raun hönnuð sem hljóðfæri en fela í sér breytilegar
myndir eins og aðrir skúlptúrar á sýningunni.
Djúpt, skært og skerandi
Guðni segir að þær Edda og Kolbrún hafi haft sam-
band við sig þegar þær voru að vinna að sýningunni,
með þá hugmynd að hægt væri að spila á verkin. „Ég
athugaði málið og sum verkin var hægt að spiia á
eins og þau voru en sum hönnuðum við í sameiningu
sem hjóðfæri. Ég samdi síðan verk við þessi hljóðfæri
og tók upp á geisladisk sem spilaður er hér á sýning-
unni. Hugmyndin á bak við þetta var sú að fólk getur
séð ytra byrði verkanna á sýningunni og heyrt innan
úr þeim iíka, hljóð leirsins þegar annað hvort er blásið
í hann eða slegið á hann.“
Hljóðið sem kemur úr leirverkunum líkist því svolít-
ið þegar blásið er í flöskustút, í sumum þeirra er mjög
djúpt hljóð, í öðrum mjög skært og skerandi og allt þar
á milli. Guðni líkir því við hljóðið sem ástralska hljóð-
færið Didjeridu myndar. „Það er annars kannski helst
af öllu hægt að segja að þetta hljóð komi innan frá
Sumartónleikar í Skálholtskirkju
Framflutningur á messu
eftir Jónas Tómasson
fyrra hefti Das Wohltemperierte
Klavier eftir Bach, en verkið tekur
tvær klukkustundir í flutningi og
dreifist því á tvenna tónleika.
Sunnudaginn 4. ágúst, kl. 15, verð-
ur messa Jónasar endurflutt og kl.
17 verður messa með norrærtum
kirkjuverkum leiknum á harðang-
ursfiðlu. Kl. 21 leikur Alf Tveit frá
Noregi ýmsa dansa fyrir harðang-
ursfiðlu úr sinni heimabyggð og kl.
22 syngur Voces Thules náttsöng
úr Þorlákstíðum. Mánudaginn 5.
ágúst, kl. 15 leikur svo Alf Tveit
nýja dagskrá tónverka fyrir harð-
angursfiðlu eftir landskunna harð-
angursfiðlumeistara í Noregi.
Á SUMARTÓNLEIKUM Skálholts-
kirkju verður á laugardaginn kemur
frumflutt messan „Tibi laus“ eftir
Jónas Tómasson sem Margrét Bóas-
dóttir, Voces Thules og Bachsveitin
í Skálholti á barokkhljóðfæri, flytja
undir stjórn Gunnsteins Ólafssonar.
Bandarískur semballeikari, William
Heiles, leikur fyrra hefti Das Wohl-
temperierte Klavier eftir Bach, en
það mun vera í fyrsta skipti sem það
er flutt í heild á íslandi. Norskur
harðangursfiðluleikari spilar svo
dansa úr sinni heimabyggð, Þela-
mörk og náttsöngur úr Þorlákstíðum
mun hljóma í Skálholtskirkju í flutn-
ingi Voces Thules sönghópsins.
sembalverk eftir
Bach o g dansar frá
Þelamörk
Efnisskráin verður eftirfarandi:
Laugardaginn 3. ágúst kl. 14 mun
Jónas Tómasson flytja forspjall um
messu sína „Tibi laus“. Kl. 15 verður
frumflutningur á messu Jónasar, í
flutningi Margrétar Bóasdóttur sópr-
ans, Voces Thules og Bachsveitarinn-
ar í Skálholti undir stjórn Gunnsteins
Ólafssonar. Kl. 17 og kl. 21 mun
William Heiles semballeikari flytja
Morgunblaðið/Golli
GUÐNI Franzson leikur á eitt af leirverkunum.
og það kannski smýgur inn í mann líka, maður kemst
ekki frá því; það er ekki hægt að gera neitt annað
þegar maður hlustar á það.“
Leirsinfónía
Hljómkviðan eða spunaverk Guðna tekur um 45
mínútur í flutningi og nefnist Leirsinfónía. Verkið verð-
ur flutt í sýningarsölum Norræna hússins innan um
sýningargripi Kolbrúnar og Eddu. Meðal flytjenda auk
Guðna, verða Sveinn Lúðvík Björnsson, Haukur Tómas-
son, Áskell Másson, Hilmar Þórðarson, Ríkharður H.
Friðriksson, Einar Kristján Einarsson, Eydís Franzdótt-
ir og Kolbeinn Bjarnason.
Tónleikarnir hefjast kl. 20 og er aðgangur ókeypis.
Hnípiii sál í vanda
TONIIST
Skálholtskirkja
SUMARTÓNLEIKAR
J. S. Bach: Kirkjukantöturnar Ach
Gott, wie manehcs Herzeleid BWV
162 og Liebster Jesu, mein Verlang-
en BWV178; forspil úr kantötunum
BWV 18 og BWV 182. Margrét Bóas-
dóttir sópran, Ólafur Kjartan Sigurð-
arson bassabarýton og Bachsveitin í
Skálholti undir forystu Jaaps
Schröders á fiðlu og viólu. Skálholts-
kirkju, laugardaginn 27. júlí kl. 17.
SEINNI tónleikar Sumartónleik-
anna í Skálholti á laugardaginn
var, hófust á „Sinfóníu" eða for-
spili úr kantötunni Gleichwie der
Regen und Schnee vom Himmel
fáilt frá Weimartíð Bachs, eða
kringum árið 1713; meðalhægum
andanteþætti í þrískiptum takti, þar
sem notkun tveggja blokkflautna
bar vott um eldri kantötuhefð. Var
forspilið hið þokkalegasta flutt, ut-
an hvað únís-strengjakaflamir virt-
ust, einhverra hluta vegna, ekki
stemma nógu vel. Ekki bar þó á
þeim vanda það sem eftir var.
Meginefni tónleikanna voru tvær
einsöngskantötur frá Leipzigárun-
um af svokallaðri samtalsgerð, þar
sem ræðast við hnípin mannssálin
(sópran) og huggarinn Jesús
(bassi). Fyrri kantatan var kórlaus
með öllu; í þeirri síðari var aðeins
lokakórall. Lýsir kantatan „Æ Guð,
hve mörg er næðan stríð“ leiðinni
frá hinum stundlegu þjáningum
jarðvistar til himneskrar sælu, og
virtist „frjálsleg" þýðing Guðmund-
ar Óla Olafssonar í tónleikaskrá
furðulipur; jafnvel sönghæf.
Fyrsti þáttur var dúett, þar sem
Margrét Bóasdóttir söng sálarhlut-
verkið á löngum cantus firmus
lengdargildum sálmalagsins, meðan
Ólafur Kjartan Sigurðarson fór með
hið viðameira og hreyfanlegra radd-
hlutverk Jesú. Tempóið var e.t.v.
aðeins of hægt, en vel var leikið,
og þau Margrét fóru ágætlega með
sitt.
Sérstaklega kom Ólafur Kjartan
á óvart. Hann hefur hingað til ekki
komið mikið við sögu í íslenzku
tónlistarlífi, enda mun hann enn í
framhaldsnámi erlendis, en óhætt
er að segja, að frammistaðan hafi
lofað mjög góðu. Bassabarýton-
röddin er stórefnileg, hljómfögur
og kröftug. í sönglesinu næst á
eftir sýndi Ólafur skínandi góða
textatúlkun, sem bar vott um góðan
ljóðasöngvara, og í lokadúettinum,
„Ich hab’ fúr mich ein’ schwere
Reis’“, þar sem sama þríhljómsfrum
og í E-dúr fiðlukonsertinum góð-
kunna reis fagnandi í byijun hvers
hljómsveitartuttis, var hann hreint
frábær. Breytti engu í meginatrið-
um, þó að hann gerðist áberandi
óstyrkari í hinni erfiðu einsöngsaríu
seinni kantötunnar; Ólafur Kjartan
er greinilega á réttri leið, og verður
forvitnilegt að heyra í honum, þeg-
ar hann lýkur námi.
Örlítil athugasemd um hljóðfæra-
skipan. Andstætt ríkjandi venju bar-
okkmanna að styrkja aðeins tvær
efstu strengjaraddir (1./2. fíðlu) og
fylgibassa tvíblöðungsblásurum, er
í raddskrá Bachs fyrir þessa kantötu
einnig gert ráð fyrir „Taille“ með
víóluröddinnni, og mun annar hinna
tveggja óbóleikara tónleikaskrár
hafa gegnt því hlutverki á veiðióbó
eins og vera bar, þótt ekki væri
þess getið í tónleikaskrá. Á móti
vantaði óbóleikara með 2. fiðlu, og
er hljómsveit sem kennir sig við
upprunalegan flutningsmáta vart
sæmandi að halla þannig réttu máli,
jafnvel þótt lítið beri á og fjárhagur
sé þröngur. í því sambandi mætti
hvetja umsjónarmann tónleikaskrár
til að geta áhafnar (instrumentar-
ium) hverrar kantötu, enda oft býsna
ólík hljóðfærskipan í einstökum
kantötum, að ógleymdri raddgerð
fyrir hvert söngatriði (sópran, bassi
o.s.frv.) og flytjendum fylgiradda
(obbligati), til aukins hagræðis fyrir
áheyrendur. Einnig er óþarfi að láta
textahöfund liggja í þagnargildi,
jafnvel þótt erlendur sé.
Sónatan úr „Himmelskönig, sei
willkommen" brúaði bilið að seinni
kantötu dagsins. BWV 182 var
samin fyrir pálmasunnudag og fjall-
aði þar af leiðandi um innreið Jesú
í Jerúsalem; yndisleg hjarðsæla í
anda „Schafe können sicher weid-
en“, er minnti frekar á fæðingu
frelsarans en á sigurgöngu, enda
sigurinn sem kunngt er ekki unninn
fyrr en með upprisunni. Hin fallega
blásna einleiksblokkflauta var ef
að líkum lætur í höndum Ragnheið-
ar Haraldsdóttur (ekki tekið fram
í tónleikaskrá) við undirplokk
strengja, og leiddi þessi íðilfagri
þáttur enn sem oftar hugann að
þeim ótæmandi fjársjóð sem hinai
250 varðveittu kantötur Bachs eru
að hugviti og makalausri fjöl-
breytni.
Þvínæst kom að hinni velþekktu
„Ljúfi Jesú, lausnin þreyða“ frá
1726. Heittrúarlegar útleggingar
textahöfundar byggja á frásögninni
um Jesúm í musterinu, og var hlut-
ur Margrétar Bóasdóttur nú öllu
meiri en í fyrri kantötunni. Söng
hún margt geysivel, Rödd hennar
er í senn létt og hljómmikil í hæð-
inni, en hættir enn til að minnka
fullmikið í styrk og jafnvel breyta
um karakter á neðra sviði, eins og
heyrðist hvað skýrast í námunda
við orðin „Wie lieblich ...“ í seinna
sönglesinu.
Hin mikilvæga inngangsaría var
samt glæsilega sungin, og þó að
sum stökkin í sönglesi sópransins í
fyrri kantötunni hafi verið svolítið
óörugg, myndi reynsla Margrétar
og hæfileikar óefað fara langt með
að tryggja henni sérstöðu í Bach-
flutningi á íslandi, um leið og tekst
að ná sannfærandi jöfnun milli tón-
sviða. Ennfremur risu sumar langar
nótur hennar í samsöng við Olaf
óþarflega mikið í styrk og minntu
á árdaga upprunaflutnings, þegar
allt var sett á oddinn, sérstaklega
„klukkudýnamíkin" - til stórskaða
fyrir pólýfóniskt raddjafnvægi. Sem
betur fer hafa menn síðan séð sig
um hönd.
Flytjendur fylgiradda léku ágæta
vel. Peter Tompkins hefur tileinkað
sér allt að því elegantan tón á bar-
okkóbó og féll einkar fallega að
einsöng Margrétar. Rut Ingólfs-
dóttir virtist og hafa lítið fyrir hin-
um krefjandi obbligato-fiðluparti í
aríu Olafs, „Hier in meines Vaters
Statte“, þó að tempóið hafi verkað
aðeins of rólegt.
í heild voru þetta vandaðir og
skemmtilegir tónleikar, enda við-
fangsefnin í úrvalsflokki, og hlutu
áheyrendur óvænt þá ánægju að
leikslokum að spreyta sig á fjór-
rödduðu kórhlutverki í lokakóraln-
um, því nótum hafði áður verið út-
býtt við innganginn í sama tilgangi.
Ríkarður Ö. Pálsson