Morgunblaðið - 01.08.1996, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ
_____________________________________FIMMTUDAGUR 1. ÁGÚST 1996 27
AÐSENDAR GREIIMAR
Svínvetningabúð
á Hveravöllum
Munu björtustu vonir skipuleggjenda rætast?
SVO SEM marga
mun reka minni tií,
hafnaði skipulagsstjóri
ríkisins þeirri tillögu
Svínvetninga um deili-
skipulag Hveravalla-
svæðisins, sem þeir
lögðu fram á liðnum
vetri. { því deiliskipu-
lagi var gert ráð fyrir
stórri þjónustumiðstöð
í námunda við hverina,
600-900 fermetra að
stærð, svo sem fyrr
hafði verið staðfest í
aðalskipulagi, en jafn-
framt var byggingar-
svæði framtíðarinnar
aukið um 1500 fer-
metra, án þess þó að aðalskipulag
heimilaði það. Þessi mikla þjónustu-
miðstöð verður hér til hægðarauka
kölluð Svínvetningabúð (sbr. t.d. til
hliðsjónar Skagfirðingabúð, stór-
verslun Kaupfélags Skagfirðinga á
Sauðárkróki, sem rekin er þar með
miklum glæsibrag í mun minni húsa-
kynnum en hér um ræðir). Hins
vegar kom í ljós m.a., að allar nauð-
synlegar umhverfisrannsóknir skorti
á svæðinu áður en unnt væri að stað-
festa hugmyndir Svínvetninga um
að reisa allt að 2400 fermetra stór-
hýsi (Svínvetningabúð), jafnvel þótt
í áföngum yrði. Var þess krafist, að
Svínvetningar létu gera umhverfis-
mat á svæðinu, sem tæki til um-
hverfisáhrifa á Hveravöllum vegna
fyrirhugaðra stórframkvæmda.
Þessi niðurstaða skipulagsstjórnar
byggðist á alvarlegum og ítarlegum
athugasemdum fjöl-
margra aðila, opinberra
stofnana jafnt sem fé-
lagasamtaka, þar sem
hinum stórfelldu bygg-
ingaráformum var ein-
dregið mótmælt með
veigamikum röksemd-
um. Þessa dagana
vinna nú menn á vegum
Svínvetninga af krafti
við þær rannsóknir, sem
óskað var að gerðar
yrðu, og er kostað
kapps um að ljúka þeim
sem fyrst. Svo skjótt
sem unnt er mun nýtt
deiliskipulag síðan líta
dagsins ljós og verða
auglýst til umsagnar. Bíða þess nú
margir með nokkurri foi’vitni að sjá
hvað þá mun koma á daginn.
Lesendum til glöggvunar á kjarna
máls, þykir rétt að láta hér fylgja
beina tilvitnun í bókun fundar fram-
kvæmdastjórnar Ferðamálaráðs Is-
lands, sem fram fór 30. janúar s.I.,
en þar er fjallað um fyrrnefndar
byggingarhugmyndir. Lá þessi mik-
ilvæga bókun fyrir skipulagsstjórn
ríkisins, er hún tók fyrrnefnda
ákvörðun sína. Þar segir m.a.:
„Það er [...] skoðun framkvæmda-
stjórnar að vernda þurfi ímynd há-
lendisins sem lítt snortins svæðis og
ástæða Sé til að ljúka heildarskipu-
lagi á hálendinu áður en farið er að
skipuleggja einstaka svæði [...]
Framkvæmdastjórnin minnir á til-
lögur, sem fram koma í skýrslu sam-
gönguráðuneytisins, „Ferðamál á
íslandi", útg. apríl 1983 og tekur
undir þá tillögu, sem gerir ráð fyrir
að þjónustumiðstöðvar verði stað-
settar á jaðri hálendisins. Slíkt auð-
veldar stjórnun og takmarkar frekar
viðveru fólks á hálendinu og hlífir
viðkvæmri náttúru ... Þá minnir
framkvæmdastjórnin á að á opinni
ferðamálaráðstefnu Ferðamálaráðs
1991 var eftirfarandi samþykkt:
„Nauðsynlegt er að miðhálendi ís-
lands verði sett undir eina skipulags-
stjórn ’og svæðið skýrt afmarkað og
skilgreint. Ferðamálaráðstefnan tel-
ur að stefna beri að því að gera
hálendið allt að einum þjóðgarði".
Með tilliti til þess, er að framan
hefur verið sagt, er framkvæmda-
stjórn Ferðamálaráðs mótfallin frek-
ari uppbyggingu á Hveravöllum sem
og öðrum stöðum á hálendinu fyrr
en gengið hefur verið frá heildar-
skipulagi um framtíðarnýtingu há-
lendis Islands."
Skoðun þeirra, sem kallaðir eru
til formlegrar ábyrgðar á sviði ís-
lenskra ferðamála, á áforhium um
byggingu Svínvetningabúðar verður
vart betur lýst en með framan-
greindum orðum. En Náttúruvernd-
arráð íslands, sem á að framfylgja
náttúruverndarlögum og reglum um
friðlýst svæði og hefur um árabil
verið samstarfsaðili Ferðafélags ís-
lands á Hveravöllum, tók jafnframt
afstöðu til deiliskipulagsins. í um-
sögn þess er m.a. vísað til fyrri at-
hugasemda ráðsins um aðalskipulag
Svínvetninga fyrir Hveravallasvæðið
frá 1993, en í þeim hafði m.a. verið
lögð áhersla á það að „Hveravellir
Æl
Páll
Sigurðsson
FRÁ Hveravöllum
Það þarf öfluga sam-
stöðu, segir Páll Sig-
urðsson í þessari fyrstu
grein af fjórum um
umhverfisvernd og vist-
væna ferðamennsku.
yrðu einungis áningarstaður þar sem
lágmarksaðstaða væri til staðar".
Við staðfestingu aðalskipulagsins
hafði hins vegar ekki verið tekið
mark á fyrrnefndu áliti þess opin-
bers aðila, sem lögum samkvæmt
fer með yfirumsjón friðlandsins á
Hveravöllum.
Samvinnunefnd um svæðisskipu-
lag miðhálendisins, sem umhverfis-
ráðherra skipaði skv. lagaheimild frá
1993, leggur til í umsögn sinni um
deiliskipulagið, að uppbyggingu
ferðamannaaðstöðu verði haldið í
lágmarki á hálendinu og að megin-
áhersla verði lögð á uppbyggingu
þjónustu á jaðarsvæðum þess.
En frjáls félagasamtök - auk
Ferðafélags íslands - létu einnig í
sér heyra. I athugasemdum sínum
við deiliskipulagið hármaði t.d. ís-
lenski Alpaklúbburinn þá skamm-
sýni, sem felist í tilllögum þeim, er
lagðar hafi verið fram um framtíð-
arskipulag Hveravalla, og var m.a.
bent á, að ferðamenn á leið um há-
lendið leiti ekki að stórum þjón-
ustumiðstöðvum þar heldur vilji þeir
njóta óspillts útsýnis og einfaldra
ferðahátta. Þá varaði t.d. ferðafélag-
ið Útivist við hugmyndum um um-
fangsmiklar nýbyggingar á Hvera-
völlum og í næsta nágrenni svæðis-
ins en iagði áherslu á að ósnortna
náttúru beri að veija sem eina mestu
auðlind þjóðarinnar.
Þess er að vænta, að framan-
greindir aðilar muni af fremsta
megni leitast við að framfylgja fyrr-
nefndum skoðunum sínum, hver á
sínum vettvangi, og þeir mega
treysta því, að þær hafi nú áunnið
sér öflugt fylgi meðal þjóðarinnar.
Þess ættu stjórnmálamenn einnig
að vera minnugir. Vera má að enn
verði unnt - þótt uggvænlega horfi
nú - að koma í veg fyrir að björt-
ustu vonir skipuleggjenda um bygg-
ingu Svínvetningabúðar á Hveravöll-
um komist til framkvæmda á rústum
sæluhúsa Ferðafélagsins þar. Til
þess þarf öfluga samstöðu meðal
þeirra fjölmörgu, sem láta sig varða
umhverfisvernd og vistvæna ferða-
mennsku.
Höfundur er forseti Ferðafélags
Islands.
Hveravellir - Hafa skal
það er samiara reynist
AÐ undanförnu hafa nokkur
blaðaskrif orðið vegna þeirrar skipu-
lagsvinnu sem Svínavatnshreppur
er að láta vinna á Hveravöllum.
Hafa ýmsar greinar sem birst hafa
um þetta merka skipulagsstarf verið
ærið neikvæðar og í þeim sumum
hefur að mínu mati gætt verulegs
misskilnings og ókunnugleika. Vil
ég hér á eftir greina frá nokkrum
staðreyndum sem varpa ættu ljósi á
stöðu mála.
Þvi hefur á sumum stöðum verið
haldið fram að Svínavatnshreppur
ætti ekkert með að skipuleggja land
á hálendinu. Því er til að svara að
samkvæmt skipulagslögum eru öll
sveitarfélög á landinu skipulags-
skyld. Þessari skipulagsskyldu hefur
Svínavatnshreppur verið að fram-
fylgja og var fyrst sveitarfélaga til
að láta vinna aðalskipulag inn á
miðhálendið. I framhaldi af því var
síðan hafist handa við gerð deili-
skipulags fyrir Hveravelli. Ljóst er
að Auðkúluheiði öll og þar með tald-
ir Hveravellir eru innan stjórnsýslu-
marka Svínavatnshrepps.
Á einhveijum stöðum hefur verið
efast um eignarhald heimamanna á
Hveravöllum. Eignarhaldið er skýrt.
Þann 5. júlí 1918 keyptu Svína-
vatns-, Torfalækjar-, og Blönduós-
hreppur Auðkúluheiði af landssjóði
og undirritaði ráðherra Islands afsal-
ið fyrir landssjóðsins hönd. Þar kem-
ur fram að Auðkúluheiði er seld
„með öllum gögnum og gæðum. Þó
eru undanskildir námar í jörðu sem
og fossar, sem þar kunna að vera“.
Samkvæmt afsalinu eiga heimamenn
því Auðkúluheiði ásamt öilum rétt-
indum öðrum en þeim sem sérstak-
lega eru tilgreind í afsalinu. St'ðan
hefur það gerst að Svínavatns-, og
Torfalækjarhreppur hafa keypt hluta
Blönduóss í heiðinni.
í umíjöllun hrepps-
nefndar Svínavatns-
hrepps um Hveravelli
kemur fram að ekki
megi ofbjóða staðnum á
neinn hátt. Vemdun
svæðisins er höfð að
leiðarljósi. Einnig að
hjálpa náttúmnni við að
byggja upp, eins og
kostur er, það sem farið
hefur aflaga á undan-
förnum áratugum.
Gert er ráð fyrir að
þjónustumiðstöðin verði
á einni hæð og að þar
verði hægt að hýsa far-
þega úr einni rútu. Þá
verði í húsinu móttöku-
herbergi fyrir ferðafólk, hreinlætisað-
staða, eldhús, aðstaða fyrir starfs-
fólk, geymslur, þjónusta við tjald-
stæði o.fl. Við útreikning á stærð
sérhvers þjónustuhlutar í húsinu er
miðað við lágmarksstærðir sam-
kvæmt gildandi heilbrigðisreglugerð
og verður útkoman þá sú að húsið
verður um 600 fermetrar.
Hveravellir eru sérstakur staður á
miðhálendinu. íbúar hér norðan fjalla
hafa jafnan litið til staðarins með
ákveðinni lotningu og eiga þjóðsög-
urnar um Eyvind og Höllu eflaust
sinn þátt í því. Hins vegar hafa sum
mannanna verk á svæðinu valdið
okkur vonbrigðum.
Eldra sæluhús Ferðafélags ís-
lands var reist í fullri sátt við heima-
menn og er óhreyft samkvæmt
skipulagshugmyndum okkar. Hins
vegar var nýrra húsið byggt án sam-
ráðs við okkur og stendur þarna án
heimildar, sömu sögu er að segja
um snyrtingarnar. Svínavatnshrepp-
ur hefur fullar skyldur á staðnum
samkvæmt byggingarlögum. Þá
sveið mörgum heimamanninum það
þegar núverandi bíla-
stæði var gert inni á
viðkvæmu gróðurlend-
inu en ekki sett á gróð-
urlausan flatan melinn
sem ær þar norðaustan
við. Þá varð ákveðið
umhverfisslys á Hvera-
völlum og munu úrbæt-
ur kosta verulega fjár-
hæð og tíma. í leysing-
um rennur síðan aur af
bílastæðinu niður yfir
viðkvæmt gróðurlendíð
sem notað hefur verið
fyrir tjaldstæði.
Hveravellir eru og
verða í alfaraleið. Þar
þarf að taka á móti
gestum stáðarins með sóma og þar
þarf að vera þjónusta við hæfí sem
flestra þeirra er staðinn skoða. Veita
þarf upplýsingar um náttúru svæðis-
ins og sögu. Gera þarf ráð fyrir að
gestir geti fengið einhveijar veitingar
þótt eðlilegast sé að reikna með að
flestir verði sjálfum sér nægir í þeim
efnum. Gæta þarf sérstaklega að því
að ekki verði settur „sjoppu“-stimpill
á staðinn, það hæfir Hveravöllum
ekki.
Aðstaða fyrir almenna íslenska
ferðamenn sem ferðast á eigin vegum
og koma við á Hveravöllum er í raun
engin. Þeir fá enga leiðsögn um
svæðið og engar upplýsingar um sögu
staðarins. Úr þessu þarf að bæta því
að íslensku gestirnir eru alltaf þeir
mikilvægustu þegar þeir ferðast um
eigið land. Uppbygging ferðaþjón-
ustu á hálendinu á ekki að vera í
þeim dúr að hún miðist að stærstum
hluta við utlendinga.
Svínvetningar fylgjast vel með
störfum nefndar þeirrar sem vinnur
að gerð skipulags um miðhálendi ís-
lands og við teljum þar unnið að
Jóhann
Guðmundsson
Eignarhald á Hveravöll-
um er skýrt, segir
Jóhann Guðmunds-
son, Auðkúluheiði var
keypt „með öllum gögn-
um og gæðum“.
merku framfaramáli. Það er ljóst að
aðalskipulag Svínavatnshrepps og
deiliskipulag á Hveravöllum falla vel
inn í skipulag miðhálendisins. Nátt-
úra Islands í allri sinni tign þarf að
vera aðgengileg almenningi. Fólk
þarf að eiga þess kost að komast upp
til fjallanna og njóta sumarfegurðar-
innar eða takast á við myrkur og
stórhríðar vetrarins, allt eftir því sem
hver vill. Umfram allt þarf þó hálend-
ið að vera til handa ókomnum kyn-
slóðum, þess vegna þarf að skipu-
leggja það og varðveita viðkvæma
staði eins og Hveravelli. Það er best
gert með því að taka vel á móti gest-
um staðanna og hlúa að þeim.
Þegar til uppbyggingar kemur á
Hveravöllum vona ég að sem flestir
þeirra aðila er til hagsmuna kunna
að telja á þessum slóðum beri gæfu
til að sameinast um þá framkvæmd.
Þannig trúi ég að verndun Hvera-
valla og ferðamennska um Kjöl verði
farsælust.
Höfundur er bóndi og oddviti
Svínavatnshrepps.
Nýju Blomberg háfarnir eru glæsilegir, stílhreinir
og sönn eldhúsprýði. Við bjóðum nú 17 gerðir
af þessum glæsilegu háfum í stáli eða hvítu.
///'
Einar
Farestveit&Cohf.
Borgartúni 28 S 562 2901 og 562 2900