Morgunblaðið - 01.08.1996, Blaðsíða 38

38 FIMMTUDAGUR 1. ÁGÚST 1996
MORGUNBLAÐIÐ
+ Guðný Bjarna-
dóttir fæddist í
Stapadal, Arnar-
firði, Vestur-ísa-
fjarðarsýslu, 18.
desember 1917.
Hún lést í Borgar-
spítalanum 23. júlí
síðastliðinn og fór
útför hennar fram
frá Fríkirkjunni í
Reykjavík 31. júlí.
Elsku amma
Guðný.
Okkur langar til
þess að minnast þín í
fáeinum orðum. Það verður tóm-
iegt og skrýtið að geta ekki skot-
ist út til þín í heimsókn þar sem
við og allir voru svo velkomnir.
Við munum minnast þess hve gott
og skemmtilegt var að rabba við
þig um daginn og veginn. Hlusta
á þig segja frá ýmsum uppátækjum
þínum í lífinu. Ýmislegt sem við
ætlum að segja börnunum okkar
og barnabörnum frá. T.d. þegar
þú varst á ferðalagi og komst að
uppsprettu Rínar og þú óðst yfir
**til þess að geta sagst hafa vaðið
yfir Rín!
Okkur þótti svo vænt um hve
vel þú tókst á móti Bjarna Kalla
og „öllu hans fólki“ inn í okkar
fjölskyldu. Það var svo mikilvægt
fyrir okkur að þú legðir blessun
þína yfir gerðir okkar. Listhneigð-
ar þinnar verður lengi minnst. All-
ir muna eftir tröllun-
um þínum og fallegu
kertunum. Og ef þú
fréttir af einhveijum
sem ekki tímdi að
kveikja á kertinu sínu,
varstu ekki ánægð,
„Kerti eru til að
kveikja á þeim,“
varstu vön að segja.
Þökk fyrir allar
góðu stundirnar sem
við áttum með þér,
elsku amma. Þú hafðir
svo gott Iag á að gefa.
Við þökkum fyrir öll
góðu ráðin sem voru
gefin af svo mikilli ástúð og alla'
hjálp sem þú veittir okkur. Þú
baðst aldrei um neitt fyrir þig
sjálfa, en gafst okkur allt. Þú varst
lífsnautnakona og kenndir okkur
að meta það fallega í lífinu. Við
munum ætíð geyma minninguna
um þig í huga okkar og hjarta.
Arný Hulda, Kristinn Agúst
og Bjarni Karvel.
Hún föðursystir mín er nú geng-
in til feðra sinna, og í huga okkar
sem eftir lifum geymist minning
um góða manneskju. Það eru mörg
atvikin gegnum árin sem tengjast
þessari stórbrotnu konu. Ég vissi
alltaf af henni svona í fjarskanum,
en eftir að ég fór í Stýrimannaskól-
ann 1970 hófust hin raunverulegu
kynni okkar fyrir alvöru. Þá bjó
MINNIIMGAR
hún í Miðstrætinu rétt ofan við
Tjörnina í Reykjavík. Þar átti ég
alltaf öruggt skjól, hvort sem var
á nóttu eða degi, hvernig sem á
stóð. Þar var stóri ísskápurinn á
gólfinu, orðinn dálítið lúinn, alltaf
svo yfírhlaðinn af allskonar mat
að opna varð hurðina með varúð
svo ekki færi allt út á gólf.
Úr þessum stóra skáp og öllum
hinum hirslunum, krukkunum og
kirnunum var hún alltaf að miðla
einhveijum, enda gestkvæmt og
aldrei komið að tómum kofunum.
Siggi minn, sagði hún, ég á ekkert
að gefa þér að borða nema af-
ganga og rusl, en það brást ekki
að eftir ótrúlega skamma stund
var sest að veisluborði þar sem
boðið var upp á allskyns kássur
og austurlenska rétti, sem runnu
ljúflega niður undir einhverri sög-
unni frá henni Guju, eins og hún
var oftast kölluð. Alltaf var hún
eitthvað að starfa, það voru kertin,
handklæðin, jólaskrautið, mála
myndir, búa til perlufestar, fígúrur
úr ýmsum efnum, eða þá að pijóna.
Reyndar man ég ekki eftir Guju
öðruvísi en að hún hefði eitthvað
fyrir stafni, þótt hún væri fötluð
og ætti erfitt um gang og þyrfti
að nota hækjur, þá fór hún allt sem
hún ætlaði sér og lét alla sjálfsvor-
kunn lönd og leið, þó það hafí
auðvitað oft verið erfitt. Marga
ferðina fór ég með henni á gamla
Daf-bílnum reimdrifna, og eitt sinn
á leið frá Hveragerði datt púströr-
ið undan í heilu lagi, en Guja lét
mig þá bara halda á rörinu út um
gluggann alla leið til Reykjavíkur
og ókum við með miklum drunum.
Töluðum við oft um þennan atburð
og höfðum gaman af.
GUÐNÝ
BJARNADÓTTIR
x
Guja talaði hispurslaust um
menn og málefni og lá ekki á skoð-
unum sínum, enda ekki eðli hennar
að ganga með veggjum. Hún hafði
sterka réttlætiskennd og stóð föst
á sínu, væri á hana hallað eða
hennar vini. Fyrir mig og mína
ijölskyldu var Guja eins og klettur
í hafinu, alltaf til staðar, beðin um
allskonar ráð, allt frá kökuupp-
skriftum til þýðinga á erlendum
tungumálum. Hún var næstum
eins og alheimsorðabók, enda víð-
lesin og fróð, hafði búið erlendis
og ferðast mikið. Seinna flutti hún
í Asparfellið og var þar alltaf
jafngott að koma. Allt til reiðu og
aldrei neinum ofaukið. Oft sat hún
og hrærði í pottunum með annarri
hendi, með þýska sögubók í hinni,
þetta var hún Guja okkar, alin upp
í Stapadal á tímum árabáta og
olíulukta. Frá Stapadal sagði hún
okkur margar sögur, af lífsbaráttu,
leikjum og sínum æskusporum.
Þessar sögur geymum við vel og
rifjum upp á góðum stundum.
Góður Guð blessi minninguna um
Guðnýju Bjarnadóttur og styrki
ættingja hennar í sorginni.
Sigurður Bjarni Hjartarson.
Það verður tómlegt að koma
heim til íslands og geta ekki farið
upp i Asparfell til ömmu, sitja við
eldhúsborðið og ræða um alla
heima og geima.
Hún amma var ekki nein venju-
Ieg amma. Það var hægt að tala
við hana um allt milli himins og
jarðar. Hún gaf alltaf góð ráð og
var ósínk á stuðning við aðra. Það
verður skrítið og mjög erfitt að
sætta sig við að hún er ekki leng-
ur á sínum stað þar sem við náum
til hennar.
Núna er bara einn mánuður
þangað til ég og Steinunn flytjum
heim aftur eftir sjö ára vist í út-
löndum. Ég talaði við ömmu rétt
áður en hún fór inná spítalann í
síðasta sinn. Hún sagði þá að hún
ætlaði að gera sitt besta til að hitta
okkur. Því miður gat hún það ekki,
þó að hún berðist hetjulega. En
hún amma var sú sem aldrei gafst
upp. Þó að hún væri fötluð var
ekkert sem hindraði hana að gera
þá hluti sem hana langaði til að
gera. Orð eins og „ég get það ekki“
eða „ég kann það ekki“ fundust
ekki í hennar orðabók. Ef einhver
sagði að hann gæti ekki eitthvað
sagði hún: „Ert þú ekki með hend-
ur, fætur eða heila til að hugsa
með, hvert er vandamálið?" Þetta
var amma. Engin vandamál voru
svo stór að það væri ekki hægt
að takast á við þau og yfirvinna
þau.
Það sem kemur þó fyrst fram í
hugann þegar ég hugsa til baka,
er hve heppinn ég hef verið. Það
eru ekki allir sem hafa átt því láni
að fagna í rúm þrjátíu ár að hafa
haft til skrafs og ráðagerða, konu
eins og ömmu.
Ég veit að við sem þekktum
ömmu Guðnýu munum búa að því
allt okkar líf, njóta alls þess góða
sem að hún hefur gefið okkur.
Hennar þekking og uppbyggjandi
„lífsfílósofi" kemur alltaf til með
að fylgja okkur.
Amma, við þökkum fyrir allar
þær góðu stundir sem þú gafst
okkur.
Helgi Valur Friðriksson,
Steinunnn Ingólfsdóttir.
- GUÐMUNDUR
STEINSSON
-4- Guðmundur J. Gíslason,
' leikskáldið Guðmundur
Steinsson, fæddist í Steinsbæ
á Eyrarbakka 19. apríl 1925.
Hann lést í Landspítalanum í
Reykjavík 15. júlí síðastliðinn
og fór útför hans fram frá
Fossvogskirkju 23.,júlí.
Kveðja frá
Krýsuvíkursamtökunum
_ Við Guðmundur Steinsson hitt-
umst fyrst í anddyri Krýsuvíkur-
skóla þar sem hann var kominn
til að kynnast þeim heimi lífsfirr-
ingar og vonleysis er einkennir líf
þeirra er ánetjast fíkniefnum.
Hann var að skrifa leikritið
Stakkaskipti, ég var að koma með
einn af skjólstæðingum okkar til
innlagnar í Krýsuvík. Við heilsuð-
umst og ég bauð hann velkominn
til Krýsuvíkur. Hann sagðist kunna
vel við sig og hafa fyllst endurnýj-
uðum krafti til skrifta; sagðist
þurfa koma oftar og fá að ræða
við vistmenn um líf þeirra og bak-
grunn. Ég bauð honum að dvelja
í Krýsuvík eins lengi og hann
“■þyrfti. Hann þáði það með þökkum
og við tókum nánar tal saman um
tengsl leikhússins og samfélagsins.
Hann hélt því fram að eitt aðalhlut-
verk alvöru leikhúss væri að flytja
verk sem ýttu við fólki og fengju
það til að hugsa og endurskoða Iíf
sitt. Hann óttaðist að Ieikhúsið léti
undan þrýstingi fyrir innihaldslitla
skemmtun og afþreyingu sem
skapaði stöðugleika í rekstri. Ég
fann að mér leið vel í návist Guð-
mundar Steinssonar og uppgötvaði
að hann var að fást við firringu
inanneskjunnar og flótta frá raun-
verulegum lífsgildum í vitfirrtum
heimi lífsgæðakapphlaups, græðgi
og sjálfsupphafningar. Ég hafði
séð Stundarfrið og nú var skáldið
komið út í eyðiipörkina að skoða
j höfuðpersónur sínar í ljósi nýrra
tíma og þeirra þjáninga sem vist-
~*menn í Krýsuvík þekkja á sjálfum
sér og enginn skilur nema sá sem
getur þjáðst með þeim. Guðmund-
ur Steinsson var mikið leikskáld
vegna þess að hann gat þjáðst með
öðrum. Hann átti til þann samúðar-
skilning með manneskjunni sem
byggist á kærleika og þrá eftir
betri heimi henni til handa. Hann
barðist af hugsjón í leikhúsinu með
frábærum leikurum og leikstjórum
víða um lönd við að fá áhorfendur
til að staldra við og ganga í sig
og játa yfirsjónir sínar undan-
bragðalaust. Þess vegna komst á
gagnkvæmur skilningur og virðing
milli leikskáldsins og hinna vega-
lausu og þjáðu vistmanna Krýsu-
víkur. Þeir fundu að honum var
alvara á sinn hægláta og yfirlætis-
lausa hátt þegar hann sat með
þeim morgunfundi í Krýsuvík og
sagðist þurfa á þeim að halda.
Hann eignaðist trúnað þeirra og
vináttu. Þeir eignuðust bandamann
og málsvara í leikhúsinu. Við feng-
um að vera þátttakendur í sköpun
Stakkaskipta og forstöðumaður
okkar og ein vistkona voru leikhús-
fólki til ráðgjafar við æfíngar á
verkinu. Vistmönnum í Krýsuvík
var boðið í Þjóðleikhúsið, mörgum
í fyrsta skipti á ævinni. Margir
voru djúpt snortnir eftir þá lífs-
reynslu. Guðmundur Steinsson fyr-
irléit allt „snakk,, og sýndar-
mennsku. Hann vildi að orð manna
hefðu innihald og það stæði er
sagt væri; að samskipti manna
væru hrein og bein og án „blað-
urs“ og loforðagjálfurs. Er Guð-
mundur dvaldi í Krýsuvík uppgötv-
aði hann að það gat stundum kóln-
að skyndilega í starfsmannahúsinu
gamla í Krýsuvík þar sem hann
hafði aðsetur. Sérstaklega þegar
rigndi eða gekk á með snjókomu
og slyddu, en þá kólnuðu gömlu
hitaveitupípurnar og skiluðu ekki
nægilegum varma inn í húsið. Við
höfðum látið bora í gamla borholu
í Krýsuvík sem við fengum afnot
af þegar við keyptum skólahúsið í
Krýsuvík 1986. Þetta mannvirki
var nú úr sér gengið og okkar var
ráðlagt af ráðgjöfum okkar í hita-
veitumálum að kosta ekki meiru
til. Þeir ráðlögðu okkur að bora
nýja holu ef við vildum tryggja
rekstrargrundvöll og búsetu til
framtíðar í Krýsuvík. Við gerðum
okkur ljóst að slík framkvæmd
kostar mikið og fjármagn hefur
alltaf verið af skomum skammti í
Krýsuvík. Guðmundi rann til rifja
að við skildum þurfa að veija um
170 þúsund krónum á mánuði til
kaupa á olíu til húshitunar á einu
mesta háhitasvæði landsins. Hann
hringdi til mín dag nokkurn og ég
heyrði að honum var mikið niðri
fyrir. Hann tjáði mér að hann
væri ekki vanur að blanda sér í
svona málefni en sagði að hann
gæti ekki sætt sig við þetta ástand
í hitaveitumálum okkar og bað um
fund um málið. Áhugi Guðmundar
og kraftur ýtti við okkur að gera
eitthvað róttækt í hitaveitumálun-
um minnugir fyrirheita Drottins,
biðjið, leitið og knýið á. Við skipuð-
um framkvæmdanefnd þar sem
Guðmundur settist niður með okk-
ur við samningu áætlunar um söfn-
un fjár til framkvæmdanna. Við
fengum Rás 2 í lið með okkur og
söfnuðum um fjórum milljónum
króna og fleiri Iögðu okkur lið síð-
ar. Guðmundur veitti okkur lið sem
hann mátti og framkvæmdir hó-
fust með borun niður á 327 metra
dýpi sem gaf okkur um 10 MW
að hráafli. Þetta nýja mannvirki
og orkuöflun mun tryggja rekstr-
argrundvöll og uppbyggingu í
Krýsuvík á næstu árum. Enn einu
sinni gátu hinir vegalausu fagnað
sigri í Krýsuvík fyrir tilstyrk og
samtakamátt þess fólks á Islandi
sem á í hjarta sínu þann kærleika
og samúðarskilning sem okkur er
svo mikilvægur til að lifa af í
Krýsuvík. Neistinn og frumkvæðið
kom frá Guðmundi Steinssyni, leik-
skáldinu góða. Síðustu dagana sem
Guðmundur Steinsson dvaldi hjá
okkur í Krýsuvík var ljóst að hverju
dró og okkur setti hljóða. Við tók-
um eftir að hann gekk upp bratt-
ann að nýju borholunni okkar og
dvaldi þar dágóða stund eins og
hann væri að kveðja þennan stað
sem hann unni og hafði gefið svo
mikið með anda sínum og hægl-
átri nærveru.
Við sem kynntumst Guðmundi
Steinssyni munum varðveita dýr-
mæta minningu um félaga, vin og
samheija í baráttunni fyrir betra
og innihaldsríkara samfélagi án
eftirsóknar eftir vindi. Við biðjum
algóðan Guð sem einn er leiðtogi
okkar að blessa og varðveita anda
Guðmundar Steinssonar og send-
um ástvinum þans okkar dýpstu
samúðarkveðjur.
Snorri F. Welding.
Guðmundur Steinsson vinur
okkar er nú farinn í aðra vídd,
farinn í ferðina miklu sem fyrir
okkur öllum liggur að fara. Fund-
um okkar bar fyrst saman á ráð-
stefnu Húmanistahreyfingarinnar
um heilbrigðismál árið 1993. Þar
vakti það áthygli hans, að svo
væri komið í heiminum að til þyrfti
sérstaka hreyfingu til þess að sinna
svo sjálfsögðum hlut eins og húm-
anismanum eins og hann orðaði
það. Hann starfaði með okkur eft-
ir það í Húmanistahreyfingunni og
þar skapaðist með okkur einstæð
vinátta sem hefur skipt okkur öll
miklu máli. Guðmundur var hreinn
og beinn og trúr sínu hjarta. Fyrir
honum var það einfalt mál að búa
þyrfti öllum manneskjum þannig
kringumstæður að allir gætu notið
sín og hann hafði megna ímigust
á öllu því sem drepur á dreif þess-
ari meginþörf. Það var Guðmundi
lífsnauðsyn að vera sannur maður,
hann trúði ákaft á mátt fólksins
og rétt þess til þess að móta eigin
kripgumstæður.
I ritstörfum sínum vann hann á
vandaðan hátt og gjörkannaði ætíð
þau viðfangsefni sem hann skrifaði
um. í leikritinu Stakkaskiptum er
meðal annars fjallað um hlutskipti
manns sem missir atvinnu sína.
Guðmundur talaði persónulega við
fleiri tugi atvinnulausra til þess að
komast inn í hugarheim þeirra. í
sama leikriti er stúlka sem er ólán-
söm og fellur fyrir fíkniefnum. Til
þess að kynnast slíkum aðstæðum
starfaði Guðmundur með ungu fólki
sem var í meðferð vegna eiturlylja-
neyslu í Krísuvík á vegum Krísuvík-
ursamtakanna. Með þessu lifði
hann sig inn í hlutskipti þessa unga
fólks og gat þannig skrifað á rauns-
annan hátt. Er Guðmundur lést var
hann að vinna að verki sem hann
kallaði hraðleikrit. Þar fjallar hann
m.a. um stórvirkjanir á íslandi, þá
gífurlegu fjárfestingu og skuldsetn-
ingu þjóðarinnar sem af þeim leið-
ir, svo og um umhverfisáhrifin. í
þessari vinnu safnaði Guðmundur
í kringum sig hópi vísindamanna
og annarra sem til þekktu og hann
treysti, til þess að allt væri byggt
á traustum grunni.
Eftir að Guðmundur veiktist af
þeim sjúkdómi sem síðar dró hann
til dauða kynntumst við honum á
nýjan hátt. Honum var þegar ljóst
að um lífshættulegan sjúkdóm var
að ræða en hann missti aldrei jafn-
vægið, eins og hann orðaði það.
Hann brást við eins og hetja og
aldrei varð honum mikilvægara
lífsáformið en þá. Honum var enn
meira í mun að leggja sig fram til
að gera þjóðfélagið að betri stað.
Um síðustu áramót sagði hann
okkur að læknarnir hefðu sagt
honum að hann ætti stutt eftir
ólifað. Hann hafði í því sambandi
á orði að þetta hefði kallað fram
hjá sér eins konar hugljómun, sér
væri nú ljóst hversu vænt honum
þætti um lífið og að vera lifandi.
Þrátt fyrir líkamlega erfiðleika og
læknismeðferð, sem tók mikinn
toll, vann hann síðustu mánuðina
af meiri krafti en nokkru sinni
fyrr. Hann lét aldrei bilbug á sér
finna og gerði áætlanir fram í tím-
ann um miklu meira sem hann vildi
koma í verk.
Dauða Guðmundar bar að með
skjótum hætti þegar hann var í
fullu andlegu fjöri og þannig hefði
hann sjálfur viljað að það gerðist.
Minningin um hann lifir hins vegar
áfram í okkur öllum sem vorum
honum samferða. Hugrekki hans
og óbilandi sannfæring um gildi
manneskjunnar og rétt til góðs lífs
er ógleymanleg fyrirmynd sem allt-
af vakir.
Við sendum Kristbjörgu og fjöl-
skyldu okkar hugheilustu óskir um
styrk og hugarró í því sem þau
ganga nú í gegnum.
Fyrir hönd vina og félaga í
Húmanistahreyfingunni,
Júlíus Valdimarsson,
Sigrún Þorsteinsdóttir,
Jón Tryggvi Sveinsson og
Sigurður B. Sigurðsson.