Morgunblaðið - 02.08.1996, Blaðsíða 2

2 B FÖSTUDAGUR 2. ÁGÚST 1996
MORGUNBLAÐIÐ
DAGLEGT LÍF
[22122MS!!
TENGSL unglinga við
Ú'ölskyiduna, eftirlit
foreldra með ungling-
um, líðan í skóla, við-
horf til náms, ein-
kunnir, þátttaka í
skipulögðu félagsstarfí og íþrótta-
iðkun, allt þetta tengist vímuefna-
neyslu unglinga," segir meðal ann-
ars í M.A. verkefni Ingibjargar
Völu Kaldalóns, félagsfræðings,
sem útskrifaðist frá Háskóla Is-
lands í júní síðastliðnum. Hún er
jafnframt fyrsti nemandinn til að
útskrifast frá H.í. með meistara-
gráðu í félagsfræðum. Lokaverk-
efni hennar ber heitið „Vímuefna-
neysla íslenskra unglinga" og var
það unnið undir leiðsögn dr. Þó-
rólfs Þórlindssonar, prófessors og
forstöðumanns Rannsóknastofn-
unar uppeldis- og menntamála.
Með lokaverkefninu er Ingibjörg
fyrst til að gera fræðilega úttekt
á ýmiss konar tómstundaiðkunum
og tengslum þeirra við vímuefna-
neyslu. Til dæmis ástundun íþrótta,
menningariðkun, þátttöku í skipu-
lögðu félagsstarfi og öðrum
skemmtunum. Auk þess leggur
Ingibjörg meiri áherslu á samband
skólans og vímuefnaneyslu, en
hingað til hefur verið gert í íslensk-
um rannsóknum. „íslenskir fræði-
menn hafa á hinn bóginn fjallað
I '
Hvort vegur þyngra sígarettumar eða námsbókin? f M. A. verkefni Ingibjargar kemur fram að þeir unglingar sem hafa háar einkunnirog
leggja áherslu á mikilvægi náms neyta síður vímuefna. Ennfremur skiptir líðan nemenda í námi miklu máli.
V el skilgreind
markmið eða neikvæð
viðhorf og metnaðarleysi
meira um mikilvægi þess að ung-
lingar hafi náin tengsl við fjöl-
skyldur sínar og af þeim sökum
lagði ég ekki eins mikla áherslu á
þann þátt í ritgerð minni,“ segir
Ingibjörg í samtali við blaðamann
Daglegs lífs.
Rannsókn Ingibjargar byggir á
viðamiklum spurningalistum sem
voru lagðir fyrir alla nemendur 9.
og 10. bekkjar grunnskólans vorið
1992, þar sem 86,8% nemenda
svöruðu eða alls 7.018 nemendur.
Spurningalistar þessir voru unnir
af starfsfólki Rannsóknastofnunar
uppeldis- og menntamála þar sem
Ingibjörg hefur starfað á undan-
förnum árum. Einnig byggir rann-
sóknin á viðtölum við 22 unglinga
á aldrinum 14-20 ára, sem höfðu
mismunandi reynslu af vímuefn-
um.
Skýr markmlA mlkllvæg
Ingibjörg segir að niðurstöður
lokaverkefnis hennar hafí ótvírætt
sýnt fram á nauðsyn þess að ung-
lingar hafi vel skilgreind markmið
og ákveðinn tilgang í lífinu, því
það minnki iíkur á vímuefnaneyslu
þeirra. „Þessi markmið finna' ung-
lingar meðal annars í skólanum og
í gegnum skipulögð tómstunda-
störf eða íþróttir, en einnig er gott
samband við fjölskylduna og eftir-
lit foreldra með börnum sínum
mjög mikilvægur þáttur til að veita
unglingum ákveðinn stuðning og
þar með tilgang í lífinu,“ segir
Ingibjörg og vísar í niðurstöður
ritgerðarinnar. En þar segir meðal
annars að þeir unglingar sem telji
skólann mikilvægan og iðki íþrótt-
ir eða taki þátt í öðru félagsstarfi
hafni fremur vímuefnum en aðrir.
Þannig sé gildi tómstunda og skól-
ans ekki síst í því falið
að setja ungmennum
skýr markmið og veiti
þeim um leið ákveðna
kjölfestu í lífinu. Eða
eins og haft er eftir
16 ára stúlku og fyrr-
verandi vímuefnaneyt-
anda í ritgerð Ingi-
bjargar: „Mig vantaði
eitthvað svona að
vakna á morgnana og
fara í skóla eða vinnu
eða eitthvað.. . Maður
hefur ekki neitt...,
maður er einhvem
veginn bara í lausu
lofti.“
Ingibjörg leggur
áherslu á að það skipti
í raun ekki máli hvort unglingar
séu til dæmis í fótbolta, Iæri á
hljóðfæri, eða taki þátt í skáta-
starfi, heldur séu það markmiðin
og sú kjölfesta sem þau veita aðal-
atriðið. „Og kjölfesta á sem flestum
stöðum minnkar líkur á vímuefna-
neyslu."
Bera ekkl skynbragð á
verulelkann
Að sögn Ingibjargar kom einnig
fram í máli þeirra sem höfðu farið
í meðferð að ofneysla vímuefna og
tilgangsleysi varð til þess að þeir
misstu fótfestu í lífinu og hættu
að bera skynbragð á hvað væri
raunverulegt og hvað ekki. „Þeir
hættu því að bera virðingu fyrir
viðteknum gildum samfélagsins
sem enduspeglaðist í ýmiss konar
frávikshegðun, eins og til dæmis
þjófnaði, ávísanafalsi, innbrotum
og sjálfsvígstilraunum." Orð tví-
tugs manns og fyrrverandi vímu-
efnaneytanda lýsir þessu ástandi
ef til vill vel: „...Það
er svo skrítið að þegar
maður er búinn að
sukka svona mikið þá
einhvern veginn fara
allar tilfinningar,
maður finnur ekki fyr-
ir neinu ... Stundum
var ég alveg í vafa
hvað væri raunveru-
legt því ég fann ekkert
fyrir mér ... það var
betra að finna sárs-
auka en ekki neitt."
Orð annars 18 ára
pilts, sem var langt
leiddur í neyslu vímu-
efna, lýsa ennfremur
hversu sama honum
var orðið um sjálfan
sig og umhverfi sitt: „Þegar ég var
kominn á götuna þá vantaði vin
minn peninga. Við sáum karl með
þykkt veski. . . Síðan löbbuðum
við að karlinum, vinur minn með
hnífínn upp að honum. Ég hélt á
öðrum hnífí og „nei heyrðu hvað
er ég að gera“ . . . Þetta ætlaði ég
ekki að gera. Ég ætlaði aldrei að
gera þetta eða hitt,“ er haft eftir
piltinum.
Á hinn bóginn höfðu þeir við-
mælendur Ingibjargar sem lítilla
eða engra vímuefna neyta ákveðn-
ar hugmyndir um sjálfa sig og til-
veruna og „báru virðingu fyrir við-
teknum gildum samfélagsins".
Fengu engan stuðning
í niðurstöðum Ingibjargar kem-
ur einnig fram að „þeir unglingar
sem hafa háar einkunnir í skóla
og leggja áherslu á mikilvægi náms
neyta síður vímuefna. Ennfremur
skiptir líðan nemenda í skólanum
miklu máli, því þeim sem líður vel
<ön nun mei Neyta ekki áfengis ðal unglinga í 9. Neyta áfengis einu sinni eða sjaldnar í mánuði og 10. bekk “] Neyta áfengis mánaðarlega ] eða oftar

Náin tengsl við fjölskyldu Fjölskyldan
I 53,9%
Foreldrar hafa eftirlit með viðkomandi
í menningarstarfi M©nningarlíf/skenimtanir
I 144,7%
I . 129,3%
! ■ 'j 26,0%
Stunda skemmtanir
1 121,4%
l 125,4%
53,1%
Jákvæð viðhorf til náms
| ..........M 26,2%
115,5%
Líða vel í skóla

□ 26,6%
] 19,2%
Skólinn
158.4%
I 127,3%
I I 22,7
Háar einkunnir
| 50,0%
] 54,3%