Morgunblaðið - 08.08.1996, Blaðsíða 8

8 FIMMTUDAGUR 8. ÁGÚST 1996
FRETTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Bubbi kóngur er ekki lengur aðalkóngurinn ...
Jafnréttisnefnd Reykjavíkurborgar
sækir um styrk til Evrópusambandsins
Reynt að samræma fjöl-
skyldulíf o g atvinnulíf
KARLAR og fæðingarorlof er heiti
á tilraunaverkefni sem Jafnréttis-
nefnd Reykjavíkurborgar hyggst
hrinda í framkvæmd, fái hún til
þess styrk frá Ráðherraráði Evr-
ópusambandsins.
Tilgangur verkefnisins er að
leiða í ljós hvaða áhrif fæðingaror-
lof föður hefur á sjálfsmynd hans,
tengsl hans við barn sitt, verka-
skiptingu inni á heimilinu og þar
með á jafnrétti kynjanna. Jafn-
framt er ætlunin að kanna hvernig
vinnustaðurinn bregst við fæðing-
arorlofi föður og hvemig yfirstíga
megi þá erfiðleika sem þar kunna
að koma upp.
Félagsleg tilraun
Gert er ráð fyrir að 8-10 verð-
andi feður sem starfa hjá Reykja-
víkurborg taki þátt í þessari fé-
lagslegu tilraun, þar sem þeim er
veittur réttur til þriggja mánaða
fæðingarorlofs á laun-
um. Feðrunum og Jfjöl-
skyldum þeirra verður
fylgt eftir með viðtölum,
sem tekin verða fyrir, á
meðan og eftir að fæð-
ingarorlofi lýkur. Einnig
verða tekin viðtöl við samstarfs-
menn og yfirmenn á vinnustað.
Ennfremur er ætlunin að gera
heimildarþátt fyrir sjónvarp, þar
sem athyglinni er beint að reynslu
feðranna og þeim breytingum á
tengslum og verkaskiptingu innan
fjölskyldunnar sem fæðingarorlof-
ið kann að hafa í för með sér.
Þátturinn myndi nýtast sem inn-
legg í jafnréttis- og foreldra-
fræðslu og gæti orðið drjúg tekju-
lind ef til þess kæmi að honum
yrði dreift í löndum Evrópusam-
Áhrif fæðing-
arorlofs
föður könnuð
bandsins og EES, að sögn Hildar
Jónsdóttur, jafnréttisráðgjafa
Rey kj avíkurborgar.
Þetta er stærsta verkefnið sem
Jafnréttisnefnd Reykjavíkurborg-
ar hefur haft áætlanir um, en alls
er gert ráð fyrir að það muni kosta
14,4 milljónir. Sótt er um 100.000
ECU eða sem svarar um 8,4 millj-
ónum íslenskra króna. Vegna
EES-samningsins geta íslending-
ar tengst fjórðu framkvæmda-
áætlun Evrópusambandsins í jafn-
réttismálum með verkefnum sem
falla að markmiðum hennar.
Evrópusambandið styrkir slík
verkefni um allt að 60% af heildar-
kostnaði við þau og hef-
ur um 240 milljónir ís-
lenskra króna til ráð-
stöfunar á því tímabili
sem áætlunin nær til,
eða á árabilinu 1996-
2000. Svars er að vænta
frá Evrópusambandinu um miðjan
september og verði umsóknin sam-
þykkt er gert ráð fyrir að verkefn-
ið hefjist í nóvember næstkomandi
og því ljúki í apríl 1998.
Samræming fjölskyldulífs
og atvinnulífs
Hildur Jónsdóttir er nokkuð
vongóð um að styrkurinn fáist.
„Verkefnið fellur mjög vel að
mörgum markmiðum jafnréttis-
áætlunar Evrópusambandsins, en
þar er hvatt til þess að jafnréttis-
verkefni höfði sérstaklega til
karla. Á þeim bæ eru menn að
leita leiða til að samræma betur
fjölskyldulíf og atvinnulíf og nú
er einmitt nýbúið að samþykkja
það sem lágmarksreglu í öllum
löndum Evrópusambandsins og
EES að þar skuli vera þriggja
mánaða foreldraorlof," segir Hild-
ur.
„Fáist styrkurinn ekki verðum
við að endurskoða áætlanir okkar
alveg frá grunni, en það þýðir
ekki að við reynum ekki að fara út
í einhvers konar verkefni. Þetta
er þó af þeirri stærðargráðu að
við getum ekki ráðist í það öðru
vísi en fá til þess einhvern styrk,“
segir Hildur ennfremur.
Fæðingarorlofslöggjöfin
í endurskoðun
Hildur telur það fyrst og fremst
spurningu um tíma hvenær karlar
fái sjálfstæðan rétt til fæðingaror-
lofs. „Þeir hafa ítrekað kært rétt-
leysi sitt og kærunefnd jafnréttis-
mála er komin með marga úr-
skurði um að eins og búið sé að
feðrum, sé það hreint og klárt
brot á jafnréttislögum. Nú er ver-
ið að endurskoða fæðingarorlofs-
löggjöfina og karlaumræðan er
fyrirferðarmikil í þjóðfélaginu.
Við vitum hins vegar lítið hvaða
áhuga karlmenn raunverulega
hafa á því að nýta sér réttinn til
fæðingarorlofs. Við getum hugs-
anlega staðið frammi fyrir því eins
og grannar okkar á öðrum Norður-
löndum að þurfa að fara af stað
með áróður fyrir því að feður noti
sér réttinn þegar þeir eru loksins
búnir að fá hann,“ segir Hildur
að lokum.
Heimildar-
þáttur um
reynslu
feðranna
Varðveizla íslenzkrar menningar vestra
Nýjungar í þriðja
stærsta Islands-
bókasafni heims
BÓKASAFN banda-
ríska fræðimannsins
Willards Fiske, sem
hann ánafnaði Comell-
háskóla í Ithaca, New York,
eftir andlát sitt árið 1904,
er nú heimsins þriðja stærsta
safn bóka um ísland og ís-
lenzka menningu, eingöngu
Reykjavík og Kaupmanna-
höfn hafa stærri söfn af
þessu tagi að geyma. Bóka-
vörður Fiske-safnsins er
Patrick J. Stevens, en hann
er sjötti eftirmaður Halldórs
Hermannssonar prófessors,
sem var samstarfsmaður
Fiskes á sínum tíma og ráð-
inn af honum sem umsjónar-
maður íslandsdeildar bóka-
safns hans.
Stevens tók við stöðu
umsjónarmanns safnsins í marz
1994. Hann er nú staddur hér á
landi til skrafs og ráðagerða við
íslendinga sem tengjast starfi
hans. Morgunblaðið fékk hann til
að segja frá safninu og starfí sínu.
- Hver er staða Fiske-safnsins
nún a?
„Hún er góð. Safnið telur nú
um 38.000 bindi, eða um 31-
32.000 titla, og fer sístækkandi.
Ekki sízt er það að þakka fjár-
styrk þeim, sem íslenzka ríkið hef-
ur látið safninu í té árlega. Fjár-
hagsstoðir safnsins eru þó fleiri.
Ég hef verulega upphæð til að
kaupa bækur fyrir, en þar sem ég
er mjög upptekinn í öðrum verk-
efnum fyrir safnið hef ég varla
haft tíma til að velja og panta
nýjar bækur í þeim mæli sem ég
kysi helzt. En það bætist alltaf
við.“
- Hver eru áherzlusvið safns-
ins?
„Allt frá upphafi hefur aðal-
áherzlan legið á fornbókmenntim-
ar; við kappkostum að safna nýjum
útgáfum af þeim og ritum um
þær. Bindin í fornbókmenntahluta
safnsins skipta þúsundum. Annað
helzta áherzlusviðið er fagurbók-
menntir. Einnig söfnum við öllu
því helzta sem út kemur um mál-
fræði, orðabækur o.þ.h. Ennfrem-
ur á safnið heilmikið af bókum um
íslenzka sögu og þjóðfélag, ævi-
skrár o.fl. Síðast en ekki sízt er í
safninu fjöldi ferðabóka, bæði eft-
ir íslendinga og erlenda menn sem
ferðast hafa á íslandi. Bækumar
sem við söfnum núna era flestar
á íslenzku og ensku, en einnig á
þýzku, frönsku og fleiri tungumál-
um.“
- En þitt starf felst í fleiru en
að panta nýjar bækur?
Já. Starfið er fjölþætt. Það má
segja að grundvallarstarfið við að
halda utan um safnið sé nú aðeins
helmingur starfsins. Um þessar
mundir eram við meðal annars að
vinna að tölvuskráningu safnsins
og njótum til þess fulltingis sér-
staks þriggja ára verkefnisstyrks
frá National Endowment for the
Humanities (NEH) og Cornell-
háskóla. Þetta er stórt ---------
verkefni. Það hófst í
byrjun árs 1995 og
mun því ljúka í árslok
1997. Það skiptist í tvo
meginhluta, sem snú- _____________
ast annars vegar um
tölvuskráningu og hins vegar um
varðveizlu bókanna. Um 6.000 titl-
ar munu verða færðir úr spjald-
skrá Halldórs Hermannssonar í
tölvuskrána. Þrír starfsmenn era
í fullri vinnu við þetta í tvö ár.
Meginhluti þess hluta verkefnisins
sem snýr að varðveizlu bókanna
felst í því að við munum gera ör-
filmuafrit af um 7.000 bókum, sem
flestar eru úr „dýrgripahluta“
safnsins. Auk þess höfum við mjög
Patrick J. Stevens
► Patrick J. Stevens er fædd-
ur árið 1954. Hann lauk B.A.-
prófi í frönskum bókmenntum
árið 1976 og MLS-gráðu (meist-
aragráðu í bókasafnsfræðum)
árið 1983.1984 fékkst Stevens
fyrst við störf fyrir Fiske-safn-
ið, þá sem bökasafnsfræðingur.
Sumarið 1985 kom hann fyrst
til Islands og sótti námskeið í
íslenzku við Háskólann. Stevens
tók við stöðu bókavarðar ís-
landsdeildar Fiske-safnsins í
marz 1994.
Stafræn
skráning
bókakostsins
I athugun
hæft fólk í forvarnarstarfi, þ.e.a.s.
sem sér um viðgerðir á gömlum
bókum, endurinnbindingar ef þörf
krefur, sérmeðhöndlun pappírs
o.s.frv.
Um varðveizlu bókanna á safn-
inu má annars segjk, að hún gæti
varla verið betri. Safnið er í nýrri
byggingu, sem sérstaklega var
reist fyrir það. Bækurnar eru
geymdar í neðanjarðargeymslum.
Þar er nákvæm stjórn á raka- og
hitastigi og fullkomið öryggis-
kerfi, sem meira að segja er bein-
tengt við næstu lögreglustöð."
- En það eru fleiri nýjungar á
döfinni?
„Já, tölvuskráning spjaldskrár-
innar er aðeins fyrsta skrefið. Við
reynum að nýta okkur hverja þá
tækninýjung, sem að gagni kann
að koma. Til dæmis stendur til að
skrá m.a. íslendingasögurnar á
CD-ROM tölvudiska. Ég hef líka
áhuga á að koma upp safni ís-
lenzkrar tónlistar og kvikmynda,
í stuttu máli sagt: Við eram að
athuga alla þá möguleika sem
tæknin býður uppá til að safna
afurðum íslenzkrar menningar.
Sú nýjung sem mestu myndi
bylta tel ég vera skráningu bóka-
kostsins á stafrænt form, sem
myndi opna fólki, hvar sem það
er statt í heiminum - svo fremi
að það hafi aðgang að nettengdri
tölvu - aðgang að bókakostinum
sjálfum. Tölvutæknin er nú komin
á það stig að þetta er hægt. í
heimsókn minni hér hef ég verið
að ræða þetta við starfsmenn Þjóð-
arbókhlöðunnar og Háskólabóka-
safnsins, en gott sam-
starf við þetta fólk er
okkur við Fiske-safnið
mjög mikilvægt.
Það segir sig sjálft
__________ að ég nota alnetið og
veraldarvefinn mikið í
starfi mínu. Í gegnum það er ég
í sambandi við fræðimenn og ann-
að fólk sem sýnir safninu áhuga
um allan heim. Ég svara öllum
fynrspurnum sem mér berast.
Ég vil líka nota tækifærið hér
til að þakka öllum þeim sem hafa
greitt götu mína hérlendis, hjálp-
semin sem við hjón höfum notið
er alveg einstök.“
Tölvupóstfang Stevens er
fiskerel@cornell.edu.