Morgunblaðið - 08.08.1996, Blaðsíða 5

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 8. ÁGÚST 1996 B 5
VIÐSKIPTI
miklu máli. Eftir því sem hlutfall-
ið hækkar verður hlutfallslega
minna eftir til ráðstöfunar hjá
þeim sem í reynd afla pening-
anna. Þessi hlið málsins er vel
þekkt. Önnur afleiðing hækkandi
meðalaldurs er ekki eins oft nefnd
en hún er að sparnaður þjóðar fer
að öðru jöfnu vaxandi eftir því
sem hlutfallslega fleiri komast á
síðari hluta vinnualdurs. Mestall-
ur sparnaður hverrar þjóðar er fé
sem fólk leggur fyrir á aldrinum
30 til 65 ára, aðallega á árunum
50 til 65 ára.
Fólki á eftirlaunaaldri fer fjölg-
andi en fólki á árunum 50 til 65
ára er einnig að fjölga. Merrill
Lynch og Coopers & Lybrand
hafa nýlega gefið út skýrslu um
eftirlaunamál í Evrópu, „Savings
and Wealth Accumulation in
Europe“. Þar kemur fram að
breyting á aldurssamsetningu
Evrópuþjóða mun að öðru jöfnu
leiða til hækkandi sparnaðarhlut-
falls næstu tíu til tuttugu árin.
Álitið er að samtals muni sparn-
aður aukast um hvorki meira né
minna en 150 til 200 milljarða
dollara árlega í a.m.k. tíu ár, e.t.v.
í fimmtán til tuttugu ár. Þessi
mikla aukning sparnaðar mun
nokkurn veginn ná að jafna gífur-
legar skuldbindingar margra Evr-
ópuþjóðanna vegna lífeyrisskuld-
bindinga sem áður hafa verið
nefndar.
Japanir og Þjóðverjar leggja
meira fyrir en aðrar þjóðir
Súluritið til vinstri á miðri
myndinni sýnir sparnað og fjár-
festingu í nokkrum iðnríkjum og
á íslandi til samanburðar. Sparn-
aður og fjárfesting haldast nokk-
urn veginn í hendur en hlutföllin
eru afar mismunandi milli þjóða
og hæst hjá Japönum og Þjóðveij-
um lengst til hægri á myndinni. Á
Þess er því oð vænta
að vægi hlutabréfa
muni aukast í verð-
bréfasöfnum um
allan heim é næstu
éra
hjá eftirlaunasjóðum
og í öðrum söf num
sem hugsuð eru sem
eftirlaunasparnaður.
töflunni efst til hægri sést að 60
ára og eldri sem hlutfall af vinn-
andi (20 til 60 ára) er áætlað
hæst í Þýskalandi (65%) og Japan
(61%) árið 2025. Draga mætti þá
ályktun að núna séu hlutfallslega
margir Japanir og Þjóðveijar ein-
mitt á þeim árum þegar fólk legg-
ur mest fyrir. Þetta er áreiðanlega
ekki eina ástæðan fyrir því að
sparnaður Japana og Þjóðveija er
hlutfallslega hærri en annarra
þjóða á súluritinu en þó þáttur sem
vert er að gefa gaum að.
Það er fleira sem veldur því að
hlutfallslegur sparnaður mælist
mismunandi milli þjóða. Banda-
ríkjamenn hafa löngum þótt leggja
lítið fyrir í samanburði við aðrar
þjóðir en nú ber svo við að sparn-
aður þeirra er skyndilega tekinn
að vaxa. í Bandaríkjunum rennur
stærsti hlutinn af því sem fólk
leggur fyrir, ekki síst framan til
á vinnuævinni, til afborgana af
lánum vegna íbúðakaupa rétt eins
og allir þekkja á íslandi. Banda-
ríkjamenn búa oft í stórum og
fremur dýrum íbúðum. Japanir
eiga aðeins lítið landrými og íbúð-
ir þeirra eru litlar. Aldursskipting
Japana og Bandaríkjamanna styð-
ur líka þá tilgátu að sparnaður
þeirra fyrrnefndu gæti farið að
minnka en þeirra síðarnefnu vax-
andi.
Sögulegar ástæður í hveiju
landi skýra samsetningu
verðbréfasafna
Vegna þess að fólki á árunum
50 til 65 ára er að fjölga hlutfalls-
lega meðal margra efnuðustu
þjóðanna er þess að vænta að
sparnaður almennt en ekki síst
lífeyrissparnaður eigi eftir að
aukast næstu einn til tvo áratug-
ina. Á þessum aldri eru atvinnu-
tekjur hvað hæstar á vinnuævinni
en auk þess erfa margir á þessum
árum eignir eða fjármuni sem
þeir leggja í ávöxtun. Það er þess
vegna forvitnilegt að líta á nýja
könnun á samsetningu verðbréfa
sem gefið hefði besta ávöxtun á
síðustu áratugum.
í Bretlandi hafa hlutabréf borið
hærri ávöxtun en nokkuð annað
sem fjárfestum stóð til boða. í
Þýskalandi hafa skuldabréf aftur
á móti borið hærri ávöxtun en
hlutabréf að jafnaði. Þessi mis-
munur stafar ekki síst af mismun-
andi uppbyggingu á fjármála-
markaði í þessum tveimur lönd-
um. Fjármálamarkaður í Bret-
landi, Bandaríkjunum og í Japan
hefur einkum þróast sem hluta-
bréfamarkaður en í Mið-Evrópu-
ríkjunum hefur meiri áhersla ver-
ið lögð á skuldabréf. í fyrrnefndu
löndunum hafa því fjárfestar al-
mennt keypt mikið af hlutabréf-
um en í þeim síðarnefndu er oft-
ast yfirvigt á skuldabréfum. Þessi
skipting, sem hér er sett fram
með nokkurri einföldun, er þó
tekin að breytast í átt til betra
jafnvægis.
Tölurnar í töflunum tveimur
sem sýna „bestu eignasamsetn-
ingu“ í verðbréfasöfnum frá Bret-
Iandi (taflan til vinstri) og sjö
stærstu iðnríkjunum (taflan til
hægri) verður því að taka með
nokkurri varúð. Þær hafa verið
reiknaðar eftir tölum frá liðinni
tíð og varpa ljósi á þann tíma.
Forsagnargildið verður að taka
með nokkurri varúð vegna þess
að markaður í hveiju landi gæti
breyst. Það sem er einkum áhuga-
vert í töflunum er að bera saman
ávöxtun og áhættu í hveiju safni
verðbréfa vegna þess að þannig
sést hvar besta ávöxtun hefur
verið að fá fyrir þá áhættu sem
tekin var. Með áhættu er hér átt
við staðalfrávik ávöxtunar, þ.e.
sveiflur í ávöxtun frá meðaltali
yfir tilgreind tímabil. Því meiri
sem sveiflurnar eru því meiri líkur
eru á því að fjárfestar bíði skaða
vegna þeirra, einkum vegna þess
að þeir þurfi að losa peninga þeg-
ar verð er lágt.
Vægi hlutabréfa mun
að líkindum aukast
á næstu áratugum
Hlutabréf eru að jafnaði
áhættusömust verðbréfa (ávöxtun
sveiflast meira en annarra flokka).
Ávöxtun hlutabréfa í Bretlandi var
um 1,5 sinnum hærri en af ríkis-
skuldabréfum en áhættan var 3,5
sinnum hærri. Ríkisskuldabréf
reyndust bera aðeins 1,75 sinnum
hærri ávöxtun en laust fé en
áhættan var samt 2,25 sinnum
hærri. Niðurstaðan var því að
eignasöfn með hlutabréfum og
lausu fé (sjá töfluna til vinstri)
reyndust hagkvæmust í Bretlandi
á árunum 1919 til 1995.
Þegar sömu reikningar eru
gerðir fyrir verðbréf í sjö stærstu
iðnríkjunum koma skuldabréf til
sögunnar eins og vænta mátti.
Veruleg yfirvigt er þó á hlutabréf
í öllum söfnum nema þar sem
minnst áhætta er tekin (minnsta
áhætta og lítil áhætta).
Með þeim breytingum á fjár-
málamarkaði sem orðið hafa með
auknu fijálsræði frá upphafi
níunda áratugarins hafa viðskipti
með hlutabréf færst í vöxt í flest-
um Evrópuríkjum og raunar í
flestum ríkjum heimsins þar sem
þau voru ekki þegar þróuð fyrir.
Þess er því að vænta að vægi
hlutabréfa muni aukast í verð-
bréfasöfnum um allan heim á
næstu áratugum, ekki síst hjá eft-
irlaunasjóðum og í öðrum söfnum
sem hugsuð eru sem eftirlauna-
sparnaður.
Hlutabréf eru í eðli sínu ólík
skuldabréfum. Þau eru ekki krafa
um tiltekna greiðslu á ákveðnum
tíma eins og skuldabréf eru, held-
ur ávísun á hlut í fyrirtæki og þær
tekjur sem honum fylgja. Þessar
tekjur geta hækkað og lækkað og
hlutabréf eru því áhættusamari
sem eign heldur en skuldabréf.
Annar grundvallarmunur á hluta-
bréfum og skuldabréfum sem eign
í safni til eftirlaunaáranna er að
hlutabréf eru alltaf ávísun á hlut
í afrakstri af atvinnustarfsemi en
skuldabréf (önnur en fyrirtækja-
skuldabréf) eru oftast bein eða
óbein krafa á einstaklinga eða
skattgreiðendur. Með nokkurri
einföldun mætti e.t.v. segja að
hlutabréf tengist fjármagni sem
framleiðsluþætti en skuldabréf
greiðast oft af launum, þ.e. tengj-
ast vinnuafli sem framleiðslu-
þætti. Þetta sjónarmið um áhættu-
dreifingu er áhugavert frá bæjar-
dyrum lífeyrissjóða og eftirlauna-
sparnaðar almennt.
Höfundur er framkvæmdastjóri
VÍB - Verðbréfamarkaðs
íslandsbanka hf.
e
HEKLA
Vinsæll vinnuþjarkur
kostar aðeins frá
1.362.000
an
vsk.
Volkswagen
Oruggur á alla vegu!