Morgunblaðið - 09.08.1996, Blaðsíða 24

24 FÖSTUDAGUR 9. ÁGÚST 1996
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Er„amerískt“ ástand að skapast
NIÐURSKURÐUR
velferðarsamfélagsins
heldur áfram og tekur á
sig sífellt nýjar myndir.
I kjölfar afgreiðsiu fjár-
laga ársins 1996 hefur
stöðugt reglugerðarflóð
streymt úr heilbrigðis-
ráðuneytinu. Þessar
regiugerðir hafa nær
undantekningarlaust
það markmið að skerða
kjör öryrkja- og ellilíf-
eyrisþega, eða að leggja
á sjúklinga nýjar álögur.
Það má segja að hálf-
gert „villta vesturs"
ástand ríki í þessum
málum, þar sem menn
skjóta fyrst og spyrja
síðan. Fólk hefur varla vitað hvaðan
á sig stendur veðrið og ekki vitað
frá einum degi til annars hver kjör
þeirra yrðu.
Yfirsýn skortir
Það hefur oft verið haft á orði að
framkvæmdavaldið noti Alþingi í æ
ríkara mæli sem afgreiðslustofnun
og keyri í gegnum þingið lög, með
þeim hætti, að algjörlega virðist
skorta yfírsýn yfir afleiðingar þeirra.
Það sýndi sig best á síðustu dögum
vorþingsins, þegar verið var að leið-
rétta ólög sem samþykkt voru, af
meira kappi en forsjá, í tengslum við
afgreiðslu fjárlaga. Þar nægir að
nefna breytingu sem gerð var á 10.
gr. almannatryggingalaga og sem
hefði leitt ti! tvöfaldrar skerðingar á
bótum til þeirra sem fatlast hafa af
völdum slysa.
Ásta B.
Þorsteinsdóttir
Álögur á sjúklinga
Sparnaður í heil-
brigðiskerfinu undanf-
arin ár hefur að stórum
hluta byggst á flutningi
kostnaðar frá hinu op-
inbera yfir á herðar
sjúklinga. Kostnaðar-
þátttaka fólks hefur
aukist jafnt og þétt. Nú
er það mat margra að
þessi sparnaðarleið sé
komin að ystu mörkum,
ef ekki eigi að fórna
alfarið þeim jöfnuði
sem hefur ríkt hér á
landi. Þótt enn sé þak
á heildargreiðslum
sjúklinga fyrir læknis-
þjónustu, er það því miður orðin stað-
reynd að margir hafa einfaldlega
ekki það fé aflögu sem þarf að reiða
fram, þegar veikindi steðja að, t.d.
Kostnaðarþátttaka
fólks, segir Asta B.
Þorsteinsdóttir, hefur
aukist jafnt og þétt.
hefur þetta komið mjög illa við fólk
með langvinna sjúkdóma. Það er far-
ið að veigra sér við að sinna nauðsyn-
legu eftirliti, af fjárhagsástæðum.
Að höggva í sama knérunn
Og enn er ekki nokkurt lát á
nýjum tiibrigðum í þeim leiðum sem
stjórnvöld fara í að færa kostnað
Heimsókn vaktlæknis Fyrir 7. júní 1.600 kr. Eftir 7. júní 1.600 kr.
Sjúkrabíll 2.400 kr. 2.400 kr.
Komugjald 2.370 kr. 2.370 kr.
Blóðrannsókn 0 kr. 1.000 kr.
Röntgenrannsókn 0 kr. 1.000 kr.
Hjartalínurit 0 kr. 1.000 kr.
Samtals 6.370 kr. 9.370 kr.
yfir á sjúklinga. Það nýjasta er
reglugerð sem gerir ráð fyrir enn
frekari innheimtu gjalda af sjúkling-
um sem leita á bráðamóttöku
sjúkrahúsanna. Upphaflega var
gjaldið sem sjúklingum var gert að
greiða 1.500 kr. alls. Þessi komu-
gjöld hafa farið síhækkandi og eru
í dag orðin 2.370 kr. við komu á
bráðavakt, og hafa því hækkað um
tæp 60% á þremur árum.
Ný gjaldtaka á bráðavöktum
sjúkrahúsanna er réttlætt með því
að misræmi hafi skapast milli
greiðslna sjúklinga sem fara til sér-
fræðinga á stofu, og þeirra sem fara
til sérfræðinga á sjúkrahúsum. Því
verða nú innheimtar enn stærri upp-
hæðir af hveijum sjúklingi sem kem-
ur á bráðamóttöku, en hér eftir á
hann að greiða gjald fyrir allar rann-
sóknir, þ.á m. öndunarpróf og hjarta-
línurit, röntgengreiningu, maga-
speglun og blóðsýnatöku. Þeim sem
þessu stjórna, kann að finnast sem
1.000 kr. hér og 1.000 kr. þar skipti
ekki svo miklu máli. Greinilega hefur
ekki verið lögð mikil vinna í að skoða
dæmið í heild og hvað þessi, að því
er virðist saklausa reglugerð þýðir,
fyrir venjulegt launafólk.
~ fyrir betrs titna
Skuldabréfaútboð
2. flokkur 1996
Útgáfudagur, útboðstími og nafnverð skuldabréfa
Útgáfudagur og fyrsti söludagur er 9. ágúst 1996. Útboðstími er til
31. desember 1996. Samtals eru boðnar út 600 milljónir króna.
Lánstími og einingar
Bréfin verða seld í 1, 5, og 10 milljóna króna einingum.
Skuldabréf í flokki 2/1996 eru til fimm ára, að nafnvirði 600 mkr.
Gjalddagar, vextir, og ávöxtunarkrafa
Flokkur 2/1996: Gjalddagar 17. febrúar og 17. ágúst ár hvert,
fyrst árið 1997. Vextir eru fastir og eru 5,90%. Ávöxtunarkrafa
á útgáfudegi er 6,15%.
Annað
Útboðs- og skráningarlýsingu, ársskýrslur SP-Fjármögnunar hf. og
önnur gögn um félagið má nálgast hjá Kaupþingi hf., sem hefur
umsjón með útboðinu og annast sölu bréfanna, og hjá SP-Fjármögnun hf.
Sótt hefúr verið um skráningu skuldabréfanna á Verðbréfaþing íslands.
Kaupþing hf.
löggilt verðbréfafyrirtœki
Ármúla 13A Sími: 515-1500
í langflestum tilvikum eru sjúk-
lingar lagðir inn á bráðavakt, eftir
að læknir hefur skoðað viðkomandi
heima og fundist ástæða til að láta
fara fram frekari rannsókn. Hann
telur ef til vill öruggara að láta flytja
sjúklinginn í sjúkrabíl, en þá ferð
greiðir sjúklingurinn sjálfur.
Komugjald á bráðamóttöku
greiddi sjúklingurinn, og þar með
lauk hans útgjöldum vegna þessara
veikinda, þótt viðkomandi hefði verið
sendur heim að rannsókn lokinni.
Lítum nú á dæmi um útgjöld sjúkl-
ings fyrir og eftir breytingu (sjá
töflu):
Þessi útgjöld geta jafnvel orðið enn
hærri ef frekari rannsókna er þörf,
t.d. kostar magaspeglun sjúklings
5.000 kr.
Ef sjúklingurinn er álitinn „nægi-
lega veikurí1 til að leggjast í eitt af
hinum dýrmætu sjúkrarúmum á
stóru sjúkrahúsunum í Reykjavík,
þarf hann ekkert að greiða fyrir þjón-
ustu bráðavaktar eða slysadeildar.
Skert aðgengi að heil-
brigðisþjónustu
Það gefur hins vegar augaleið að
vegna niðurskurðar á flárveitingum
til sjúkrahúsanna og fækkunar
sjúkrarúma, hefur aðgengi fólks að
sjúkrahúsunum verið veruiega skert.
Það eru mörg dæmi um endurteknar
komur sjúklinga á bráðavaktir vegna
sömu sjúkdómseinkenna, þar sem
segja má að plássleysið eitt hafi kom-
ið í veg fyrir innlögn fyn’. Þannig
skapa aðstæður á sjúkrahúsunum
það ástand, að reynt er að halda
fólki utan þeirra í lengstu lög.
Því má segja að sparnaðurinn hafi
margfeldisáhrif á ljárhag sjúklinga
og jafnframt margfeldisáhrif í sparn-
aði fyrir ríkið. Nú borga sjúklingar
ríflega fyrir veitta þjónustu á bráða-
vakt og slysadeild. Þeim er vísað
þangað af fagmönnum, sem meta
hvaða þjónustu þeir þurfa að fá, án
tillits til kostnaðar sjúklings. Fjár-
málaráðuneytið getur svo áætlað
þessar sértekjur sjúkrahúsanna, og
síðan skorið samsvarandi upphæð af
fjárveitingum til þeirra á næsta ári.
Þannig heldur boltinn áfram að rúlla,
kostnaður sjúklinga eykst án þess
að þjónustan batni. Ollu þessu er
pakkað inn í búning réttlætis og
samræmingar.
Umhugsunar er þörf
Þessi nýju útgjöld koma verst við
þá sem síst skyldi. Hvernig á einstæð
móðir með stálpuð börn á sínu fram-
færi að mæta þessu? Hverning á rík-
isstarfsmaðurinn með 60 þúsund
króna mánaðartekjur að bregðast við
þessum auknu álögum? Það verður
því fátt um ráð hjá mörgum sem nú
standa frammi fyrir þessum vanda.
Það sem sjúklingar geta ef til vill
vonað, er að veikindin séu „hæfílega
alvarleg" svo að til innlagnar á
sjúkrahúsið komi, eins kaldhæðnis-
lega og það nú hljómar.
Ýmislegt bendir til þess að kostn-
aðarþátttaka sjúklinga í heilbrigðis-
þjónustunni hér á landi sé að skapa
ójöfnuð, sem er með öllu óásættan-
legur. Áður en hér skapast „amer-
ískt“ ástand í heilbrigðis- og velferð-
armálum, þar sem fólk hefur ekki
ráð á að greiða fyrir heilbrigðisþjón-
ustu, verða stjórnvöld að sýna meiri
hugmyndaauðgi en hingað til, hygg-
ist þau ná tökum á ríkisfjármálum.
Islenskt velferðarþjóðfélag er í reynd
ódýrt, það sýnir best samanburður
við næstu nágrannalöndin. Við höf-
um staðið fremst meðal þjóða í gæð-
um heilbrigðisþjónustu, með mun
minni tilkostnaði en flestar þjóðir,
sem við berum okkur saman við,
leggja í þennan málaflokk. Kostnað-
arhlutur sjúklinga hefur hins vegar
vaxið meira hér en í nágrannalönd-
unum, svo mjög, að ástæða er til að
staldra við. Er ekki mál til komið
að hvíla sjúklinga, ellilífeyrisþega og
öryrkja á linnulausum árásum á lífs-
kjör þeirra, og leita þess í stað raun-
hæfra leiða til framtíðarhagræðingar
í velferðarkerfinu.
Höfundur er
hjúkrunarframkvæmdastjóri og
varaþingmaður.
Breytinga er þörf
Guðmundur Karl
Snæbjörnsson
AF framansögðu
ætti mönnum að vera
orðið ljóst hvers vegna
ég vara fólk við að beita
þessari lagalegu skyldu
sinni eins og stendur.
Það skortir nefnilega
lagavernd fyrir þá sem
tilkynna um vandann.
Ánnað atriði er að
það þarf að búa svo að
landlæknisembættinu
sem fagaðila að það sé
fært um að taka á þess-
um erfiðu málum.
Einnig mætti leiða
hugann að því hvort
valdsvið heilsugæslu-
stjórna skv. gildandi
heilbrigðislögum sé
með þeim hætti sem ákjósanlegt
þykir og almenningi til heilla.
Afneitun og meðfíklar
Eg ætla mér ekki það hlutverk
að rekja hér sjúkdómsmynd alkóhól-
ismans, það eru aðrir aðilar betur til
þess fallnir. Ég vil þó hér að neðan
aðeins minna á þá staðreynd hve
stórt og viðamikið vandamál þessi
sjúkdómur getur oft á tíðum orðið.
Neikvæðum viðbrögðum frá sjúkl-
ingnum getur maður búist við ef
hann er í fullri afneitun, þ.e. við-
urkennir ekki fyrir sjálfum sér né
öðrum að hann eða hún eigi við nokk-
urt vandamál að stríða. Þá getur
raunin orðið sú að viðkomandi fyllist
offorsi gagnvart þeim einstaklingi
sem reynir að taka á vandanum.
Fólk í afneitun kennir oft öðrum
um ástandið og reynir að telja sjálf-
um sér og öðrum trú um að ekkert
sé að því sjálfu.
Fjölskyldur þessara sjúklinga
verða oftast fyrst og
harðast fyrir barðinu á
þessum sjúkdómi. Ef
fjölskyldunni er ekki
kennt um það sem af-
laga fer, þá eru það
kannski starfsfélagarn-
ir eða vinnuálagið, eða
þá bara eitthvað annað.
Með meðfíklum (co-
alcoholics) er m.a. átt
við það að umhverfi
hins sjúka er oft á tíð-
um ekki minna sjúkt
en sjúklingurinn sjálf-
ur. Hér á ég fyrst og
fremst við ljölskyldu
áfengissjúklingsins og
aðra náið tengda hon-
um. Þetta getur einnig
átt við yfirmenn vinnustaða eða
stjórn heilsugæslustöðvar í einstaka
tilviki.
Það er því engin trygging fyrir
því að yfirmenn eða samstarfsmenn
hans séu nokkuð betur staddir en
sjúklingurinn sjálfur vegna meðfíkn-
ar (co-alcoholism) þeirra, eða jafnvel
eigin áfengisneyslu. Því geta slíkir
meðfíklar átt það til að fara í heift-
uga vörn fyrir hinn sjúka ef svo ber
undir.
Er þetta vel þekkt hegðunar-
munstur sem fylgir meðfíklum og
þekkja þetta allir sem unnið hafa
með áfengis- og vímuefnasjúklinga.
Ekki er heldur hægt að gera kröfu
tii þess að þessir yfirmenn hafi
nokkra læknisfræðilega eða aðra
faglega þekkingu eða sjúkdómsinn-
sæi, þannig að þeir geti lagt mat á
veikindi þessara einstaklinga.
Einnig hendir það oft að þeir sem
hafa verið meðfíklar sjá að sér síðar
meir og iðrast stórum fyrri gerða