Morgunblaðið - 17.08.1996, Síða 21

MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
LAUGARDAGUR 17. ÁGÚST 1996 21
Boðskapur Sjálf-
stæðra kvenna
GRÍMUR Hákonarson
nemi, skrifaði grein 3.
ágúst sl. í Morgunblaðið
þar sem fram kom hörð
gagnrýni á Sjálfstæðar
konur. Grímur hefur eins
og aðrir freisi til að tjá
sig um menn og málefni.
Frelsi fylgir hilsvegar
ábyrgð, gæta verður þess
að láta tilfinningar og
reiði ekki firra sig þeirri
ábyrgð að fara rétt með.
Grímur lét í umræddri
grein ýmis orð falla um
félagsskapinn Sjálfstæð-
ar konur og var þar að
finna slíkar rangfærslur,
að leiðréttinga er þörf.
Feminismi er sprottinn af
frjálshyggju
Grímur tæpir í inngangi á því sem
hann kallar mótsetningu, þ.e. að Sjálf-
stæðar konur boði réttindi frá hægri,
þar sem hann telur öll áunnin réttindi
mannsins séu tilkomin fyrir baráttu
vinstri manna. Þegar mannréttindi eru
rædd er yfirleitt vísað til þess að
menn eigi að vera fijálsir orða sinna
og athafna, svo fremi þeir skerði ekki
sambærilegan rétt annarra. Þessar
hugmyndir eiga rætur sínar að rekja
til fijálshyggjumanna 17. og 18. aldar
og eiga ekkert skylt við þá alræðis-
hyggju ríkisvaldsins sem sósialisminn
byggir á. Mary Wollstonecraft, sem
nefnd hefur verið fyrsti feministinn,
byggði bók sína „A Windication of the
Rights of Woman“ sem út kom árið
1792 (tæpum 30 árum áður en þeir
Marx og Engels fæddust) að miklu
leyti á hugmyndum 17. aldar manns-
ins John Lockes um að allir einstakl-
ingar séu fæddir fijálsir og eigi nátt-
úruleg réttindi sem ekki verði af þeim
tekin. Tæpri öld eftir útgáfu bókar
Wollstonecraft, eða 1869, gaf hinn
fijálslyndi heimspek-
ingur John Stuart Mill
út rit sitt „The subjecti-
on of Women“ þar sem
hann af mælsku og
rökvísi sýnir fram á
nauðsyn og sanngirni
þess að konut' njóti
kosingaréttar og ann-
arra réttinda á við
karla. Á sama tíma
boðaði sósíalisminn af-
nám trúarbragða og
markaðskerfis í trúnni
á stóra bróður.
Kvennabaráttan
hér á landi
Ástæða er einnig til
þess að koma fram
leiðréttingum á umfjöllun Gríms á
kvennabaráttu hér á landi. Fram kom
í máli hans að kvennabarátta á Is-
landi hafi sprottið upp úr hreyfingu
Markmiðið með hug-
' myndum Sjálfstæðra
kvenna, segir Helga
Krisljánsdóttir, er
að fram náist varanleg
viðhorfsbreyting
til hefðbundinna
kynjahlutverka.
vinstrimanna á árunum 1880-1890.
Á þeim tíma voru starfandi níu félög
kvenna í Reykjavík, svo vitað sé.
Hinsvegar voru þetta allt líknar- eða
bindindisfélög, að undanskyldu Hinu
íslenska kvenfélagi sem stofnað var
1894 til stuðnings stofnunar háskóla
hér á landi. Ekki virðist Grími takast
betur upp þegar kemur að umijöllun
um hugmyndir Sjálfstæðra kvenna,
þær hugmyndir virðist hann alger-
lega hafa misskilið. Hugmyndafræðin
gengur í grundvallaratriðum út á að
konur hafí sömu möguleika og karlar
án þess þó að vera hyglað vegna
kynferðis. Með umræðu um sjálf-
stæði kvenna er vísað til lagalegs,
efnahagslegs og félagslegs sjálfstæð-
is þeirra til að velja sjálfstætt áhersl-
ur í lífinu m.t.t. menntunar, starfa og
einkalífs.
Breyting á hefðbundnum
kynhlutverkum
Markmiðið með hugmyndum Sjálf-
stæðra kvenna er að fram náist var-
anleg viðhorfsbreyting til hefðbund-
inna kynjahlutverka, en ekki einung-
is að konur hafi sama rétt og karlar.
Til þess þurfa konur og karlar t.d.
að stana saman að því að kalla fram
breytingar á vinnumarkaðnum, þar
sem kynin standi meira jafnfætis en
nú er, m.a. með því að karlar nýti
sér aukinn rétt til töku fæðingaror-
lofs.
Frekari fróðleikur
Að lokum er rétt að benda Grími
og fleirum sem áhuga hafa á að
kynna sér hugmyndafræðina sem hér
hefur verið fjallað um á eftirfarandi
bækur: „Women in political tehory“
eftir Diana Coole. „Á Vindication of
the Rights of Wornan" eftir Mary
Woolstonecraft, „The Subjection of
Women“ eftir John Stuart Mill. „The
Marx-Engels reader“ og einnig „Ver-
öld sem ég vil“ saga Kvenréttindafé-
lags íslands, eftir Sigríði Th. Erlends-
dóttur.
Höfundur starfar með
Sjálfstæðum konum.
Helga
Kristjánsdóttir.
í FRÉTTUM undan-
farið hefur komið fram,
að líkur séu á 50 til 60
milljóna króna halla á
rekstri Háskóla íslands í
ár. Til þess að mæta
þessum vanda hefur
komið til tals, að nám-
skeiðum og kennslu-
stundum verði fækkað
og þjónusta við náms-
menn verði skorin niður.
Þessi staða er orðin
árviss á sviði mennta-
og heilbrigðismála. Þess-
ir málaflokkar eru
stærstu útgjaldaliðir rík-
isins og því er gjarnan
bent á þá, sem vænlega
til niðurskurðar, þótt sennilega sé
víðtæk samstaða um það í þjóðfélag-
inu, að fé skattgreiðenda skuli fyrst
og fremst veija til þessara mála-
flokka. Á sama tíma þenst önnur
starfsemi ríkisins út, athugasemdalít-
ið. Og atburðarásin er hefðbundin.
Forstöðumenn stofnana segja vitlaust
gefið, fjárlögin séu óraunhæf. Fjár-
veitingarvaldið svarar og segir stofn-
anir verða að virða fjárlög. Því næst
koma fram niðurskurðartillögur á
þeirri þjónustu, sem viðkvæmust er
og vekur hvað hörðust viðbrögð al-
mennings. Um nokkurt skeið er síðan
þráttað um hvort forsvaranlegt sé
að loka þessari deildinni eða hinni.
Loks er fallist á aukafjárveitingu og
allt fellur í ljúfa löð, þar til næsta
ár, _er sagan endurtekur sig.
Ýmsir vilja gjarnan bijótast út úr
þessum vítahring. Tilraun í þá veru,
eru hugmyndir sem m.a. hafa verið
reyndar í grannlöndum okkar, að rík-
ið greiði skólum ekki samkvæmt föst-
um fjáriögum, heldur sé íjárhæðin
ákveðin á hvern nem-
anda, mismunandi eftir
námsgreinum. Við
ákvörðun fjárhæðar-
innar er tekið tillit til
þess, að námskostnað-
ur er breytilegur eftir
greinum. Læknisfræði-
nám er t.d. mun dýrara
en heimspekinám, svo
að dæmi sé tekið. Það
ræðst síðan af tegund
náms og fjölda nem-
enda, hver heildarfjár-
veiting til viðkomandi
skóla er.
Þessi skipan hefur
ýmsa kosti. Skólar hafa
þá beinan hag af því
að laða til sín nemendur og veita
þeim góða þjónustu. Skólarnir verða
þannig sinnar gæfu smiðir, og afla
tekna eins og til er sáð. Jafnframt
verða þeir að sníða sér stakk eftir
vexti og halda útgjöldum innan þess
ramma sem tekjur leyfa. Eðlileg af-
leiðing er einnig, að betri samanburð-
ur fæst milli skóla og nokkur sam-
keppni myndast á milli þeirra, enda
gerir þessi tilhögun skólum reknum
af einkaaðilum kleift að starfa í sam-
keppni við skóla í eigu ríkisins.
Ekki eru allir þeirrar skoðunar, að
slík samkeppni sé æskileg. Sumirvilja
t.d. að Háskóli íslands annist einn
háskólamenntun hér á landi og telja
að það sé einungis útþynning á fjár-
veitingum til háskólastarfs, ef fleiri
skólar keppa um það fé, sem varið
er til þessa málaflokks. Sem betur
fer er ekki svo. Heildaríjárveiting
verður óbreytt, sama hversu margir
skólar veita menntunina. Það er hins
vegar fullgilt viðhorf að vera á móti
samkeppni og vera þess fylgjandi að
Þessi tilhögun gerir
skólum reknum af
einkaaðilum kleift, segir
Arm Arnason, að
starfa í samkeppni við
skóla í eigu ríkisins.
einungis einn aðili veiti þjónustu á
tilteknu sviði. Vissulega hafa heilu
hugmyndakerfin verið búin til í kring-
um þessa lífsskoðun: Einn skóli, ein
verslun, einn flokkur, eitt dagblað,
einn sannleikur. Þessi viðhorf hafa
þó verið á undanhaldi, enda sjá menn
það alls staðar, að fjölbreytnin leiðir
af sér ftjóa hugsun og framfarir.
Fjölbreytnin býður líka upp á val,
sem annars vaeri ekki fyrir hendi.
Bæði Háskóli íslands og Tölvuhá-
skóli Verzlunarskólans hafa t.d. boðið
upp á tölvunám, en með ólíku sniði
og inntaki. Hvort tveggja á rétt á sér
og námsframboðið á þessu sviði yrði
miklum mun fátæklegra, ef einungis
annar kosturinn væri í boði. Það er
út frá þessari sömu hugsun, sem
aðstandendur Verzlunarskólans
vinna nú að útvíkkun Tölvuháskólans
í Verzlunarháskóla. Ætlunin er ekki
að bjóða upp á sams konar nám og
nú er boðið upp á í viðskiptadeild
Háskólans, heldur nám með öðrum
áherslum. Ætlunin er að auka fjöl-
breytni viðskiptamenntunar, þannig
að nemendur eigi aukið val og fleiri
sjái sér hag í því að byija háskólanám
sitt hér á landi í stað þess að sækja
strax til útlanda. Vonandi ber Alþingi
gæfu til þess að koma sem fyrst ofan-
greindri skipan á ijárveitingar til
háskólanáms, þannig að einkaaðilar
fái boðið upp á aukna fjölbreytni í
háskólanámi og standi þar jafnfætis
skólum í eigu ríkisins.
Höfundur er fornmður
skólancfndar Verzhmarskóla
íslands
Fjármögnun
háskólanáms
Árni Árnason
Er þekking, reynsla
o g dygg þjónusta rusl?
HVAÐ ER mannauð-
ur? Hvers virði er verk-
þekking, reynsla, þekk-
ing á þörfum viðskipta-
vinarins og þjónustulip-
urð? Ég spyr vegna þess
að á undanfömum ámm
hefur mjög færst í vöxt
hjá fyrirtækjum í Evrópu,
m.a. hér á íslandi, að
starfsmönnum, fimmtíu
ára og eldri, sé boðinn
starfslokasamningur. í
stað þess að kosta upp á
tveggja til þriggja ára
endurmenntun fyrir
starfsmann sem orðinn
er eldri en fimmtíu ára,
bjóða fyrirtækin allt að
tveggja til þriggja ára
starfslokasamning og er starfsmann-
inum þá í sjálfsvald sett hvernig hann
notar tímann. Hann getur farið í nám,
hugað að nýju starfi, eða sest í helgan
stein, fyrst á atvinnuleysisbótum og
síðan á eftirlaunum.
í staðinn fyrir þá starfsmenn sem
hætta, ráða fyrirtækin til sín ungt og
vel menntað fólk, yfírleitt á lægri laun-
um en hinir eldri fengu og slá þannig
tvær eða fleiri flugur í sama höggi.
Þessi framtíðarsýn blasir í dag fyrst
og fremst við starfsmönnum sem
vinna í sérhæfðum þjónustugreinum,
t.d. í íjármagns- og tryggingafyrir-
tækjum og ferðaþjónustu. Margir
starfsmenn sem ákváðu að gera starf
sitt í framangreindum þjónustugrein-
um að ævistarfi standa nú frammi
fyrir því að þeir eru úreltir - reynsla
þeirra og þekking hentar fyrirtækinu
ekki lengur. Fyrirtækið ákveður að
losa sig við starfsmennina með einum
eða öðrum hætti og ráða í staðinn
ungt og vel menntað fólk, sem ætla
má að nýtist vel næstu árin, allavega
þangað til menntun þess og reynsla
er ekki lengur „inni“ í
þjóðfélaginu.
Er ekki öllum ljóst
sem þetta lesa að hér
er pottur brotinn? Það
hlýtur eitthvað meira en
lítið að vera að í þjóðfé-
lagi þar sem starfsmenn
verða úreltir eins og vél-
ar. Höfum við flotið sof-
andi að feigðarósi, án
þess að bjarga okkur?
Er það virkilega eðlilegt
að þekking, reynsla og
dygg þjónusta við upp-
byggingu þeirra fyrir-
tækja sem við störfum
hjá sé allt í einu einskis
virði, - eins og hvert
annað rusl, þegar stund-
arhagsmunir kalla á breytingar ?
Er ekki krafa allra starfsmanna að
fyrirtækin og þjóðfélagið í heild komi
þannig til móts við þá að þeir geti
lokið ævistarfl sínu með reisn?
Það hlýtur að vera eitt-
hvað meira en lítið að,
segir Friðbert Trausta-
son, þar sem starfsmenn
eru úreltir eins og vélar,
Ég el þá von í bijósti að á ári sí-
menntunar, 1996, taki þjóðfélagið í
heild sig á og komi í veg fyrir þá
hneisu sem hiýst af óbreyttri starfs-
mannastefnu. Það er nauðsynlegt fyr-
ir okkur að mennta vel unga fólkið,
en það má ekki glevma alveg þeim
eldri, eins og mér virðist allt stefna í.
Höfundur er formaður Sambands
íslenskra bankamanna.
Friðbert
Traustason
OPIÐ Í DAG KL. 19.00 É DAG
i tileffni af afmælí Reykjavikurborgar