Morgunblaðið - 18.08.1996, Blaðsíða 24

24 SUNNUDAGUR 18. ÁGÚST 1996
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 18. ÁGÚST 1996 25

STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
I* MORGUNBLAÐINU í gær
var frá því skýrt, að finnska
ríkisstjórnin hefði ákveðið að
lækka almenna tekjuskatta á
landsmönnum og skera niður rík-
isútgjöld að auki um 2%. Jafn-
framt verða orkuskattar hækkað-
ir. Gert er ráð fyrir að lækka
tekjuskatta úr 36% í 34%.
I Bandaríkjunum hefur hinn
nýi forsetaframbjóðandi repú-
blikanaflokksins, Bob Dole, til-
kynnt að hann muni beita sér
fyrir almennri 15% lækkun skatta
á þremur árum. Jafnframt hefur
hann iagt til að skattfríðindi
vegna eftirlaunasparnaðar verði
aukin og nái til maka launþega.
Ennfremur að skattur af sölu-
hagnaði verði lækkaður úr 28% í
14%. Þessum markmiðum ætlar
Doie að ná jafnframt því að
tryggja hallalaus fjárlög. Vara-
forsetaefni hans, Jack Kemp,
hefur árum saman barizt fyrir
víðtækum skattalækkunum og
raunar gjörbreytingu á banda-
ríska skattakerfinu. Ljóst er, að
fyrirheit um skattalækkanir
verða kjarninn í kosningabaráttu
þeirra Dole og Kemp.
Núverandi ríkisstjórn stendur
frammi fyrir margvíslegum kröf-
um varðandi ríkisfjármál. Hún
hefur sjálf lýst því yfir, að stefnt
verði að hallalausum fjárlögum á
árinu 1997. En eins og fjaliað er
um í Reykjavíkurbréfi Morg-
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
unblaðsins í dag eru einnig gerð-
ar kröfur á hendur henni um að
batnandi hagur ríkissjóðs verði
notaður til þess að lækka erlend-
ar skuldir. Loks hafa menn
áhyggjur af aukinni þenslu í þjóð-
arbúskapnum og hættu á nýrri
verðbólgu og forstjóri Þjóðhags-
stofnunar telur nauðsynlegt að
beita ríkisfjármálum til þess að
slá á verðbólguhættuna.
Það er nauðsynlegt að taka
skattalækkanir inn í þessar um-
ræður. Morgunblaðið hefur áður
lýst þeirri skoðun, að tímabært
sé að huga að lækkun almennra
skatta. Eðlilegt væri að ríkis-
stjórnin gæfi stefnumarkandi yf-
irlýsingu um það á þessu ári, að
tekjuskattar verði lækkaðir frá
og með ársbyijun 1998. Vel getur
komið til greina að fylgja for-
dæmi Dole og framkvæma slíka
skattalækkun á tveimur til þrem-
ur árum. Það stuðlar hins vegar
að heilbrigðri áætlanagerð í
heimilisbúskapnum og fyrir-
tækjarekstri að fólk viti að hverju
það gengur í skattamálum með
góðum fyrirvara.
Hinn almenni tekjuskattur er
orðinn mjög þungur hér á landi.
Þegar staðgreiðslukerfi skatta
var tekið upp var staðgreiðslupró-
sentan 35,2% en er nú komin í
nær 42% og með hátekjuskatti í
nær 47%. Þessi skattbyrði var
verjanleg meðan þjóðin var að
bijótast upp úr öldudalnum í
efnahagsmálum. Hún er hins veg-
ar ekki veijanleg lengur og tíma-
bært að huga að því að létta
skattbyrði á hinum almenna
skattgreiðanda. Skattabyrðin er
orðin vinnuletjandi, en það er ein-
mitt ástæðan fyrir ákvörðun
finnsku ríkisstjórnarinnar um
skattalækkun.
Það er líka tímabært að huga
að frekari skattaumbótum. Lyk-
ilþáttur í bandaríska skattakerf-
inu eru t.d. ákveðin skattafríðindi
fyrir fólk, sem leggur fyrir til
elliáranna. Nú þegar ljóst er orð-
ið, að almenna lífeyrissjóðakerfið
fullnægir ekki þörf eftirlauna-
fólks fyrir viðunandi eftirlaun er
spurning, hvort hægt er að beita
skattakerfinu í ríkara mæli til
þess að hvetja til sparnaðar til
efri ára.
Að undanförnu hafa orðið tölu-
verðar umræður um fjárhags-
vanda Háskóla íslands. Fyrr en
síðar verður ríkisstjórnin að horf-
ast í augu við þennan vanda og
takast á við haUn. Þegar horft
er til lengri framtíðar má búast
við, að ungt fólk, sem nú er að
heija búskap og eignast börn
verði að gera ráð fyrir því að
standa í auknum mæli undir
kostnaði við menntun barna sinna
sjálft. í því sambandi er nauðsyn-
legt að huga að skattafríðindum
til að örva ungt fólk til að leggja
fyrir sparifé vegna þess kostnað-
ar.
Hingað til hafa ákvarðanir um
skattabreytingar verið teknar
nánast fyrirvaralaust og með
þeim hefur forsendum fyrir fjár-
ráðstöfunum borgaranna marg-
sinnis verið gjörbreytt. Það eru
auðvitað óþolandi vinnubrögð.
Það væri rós í hnappagat núver-
andi ríkisstjórnar, ef hún tæki
nú upp ný vinnubrögð og til-
kynnti á þessu ári umtalsverðar
lækkanir á tekjuskatti frá árs-
byrjun 1998, sem dreifzt gæti á
nokkur ár jafnhliða öðrum
skattaumbótum, sem hér hefur
verið drepið á.
SKATTALÆKKAMR
1 Lýsing
JL Tt vf *Berlioz á
því hvernig kona hans
er grafin upp úr göml-
um kirkjugarði Parísar
og flutt annað minnir
einna helzt á stríðssögu
Stephens Crane, The red Badge of
Courage, þegar Henry Fleming bónda-
sonurinn ungi í her Norðurríkjanna
fær óbragð í munninn og þykir ekki
lengur gaman að leika soldát þarsem
hann gengur fram á dauðan félaga
sinn á vígvellinum og horfir í angist
á maura nálgast opin augu hans. Tek-
ur svo til fótanna. Flýr einsog hrædd-
ur fugl þann skelfilega veruleika uggs
og ógnar sem þröngvar sér inní fjand-
samlegt umhverfi dauðans.
Andspænis þessum ógnlega veru-
leika er enginn öðrum meiri. Hermað-
urinn ungi, söguhetja þessarar blóð-
ugu minningar Crane, og heimsfrægt
tónskáldið sem er nú álíka áþreifanleg
staðreynd og sögupersóna í skáldskap
eru jafningjar andspænis þessari tor-
tímingu.
Án verka sinna væru Crane og
Beriioz einungis skuggar sem hurfu
inní dagsbirtu hversdagslegrar
gleymsku; þessir ólíku listamenn sem
eiga ekkert sameiginlegt nema hroll-
vekjandi lýsingar á dauðanum; önnur
í skáldskap, en hin styðst við ævi-
sögu. Báðar þó úr lífinu sjálfu og
grimmdarlegri reynslu höfundanna.
Upplifun dauðans sem beið þeirra
sjálfra.
i ah ég minnti.st á stur*u
JL Tt • •Þórðarson. Ég tel hann
svo merkan mann til orðs og æðis að
hann á engan sinn líka á sturlungaöld-
inni. Og þótt hann sé barn síns tíma
og haldi stundum á sverði í stjómmála-
hasar sturlunga þarf hann ekki að þvo
hendur sínar af neinu blóði því hann
er hvorki hryðjuverkamaður einsog
sumir samtímamenn hans né vígreifur
bardagahundur þótt hann tæki þátt í
klækjum stjómmálafléttunnar miklu
og vílaði ekki fyrir sér að standa við
málstað sinn og skuldbindingar með
sverð í hönd að hætti aldar sinnar.
Hann var þannig bæði
á Örlygsstöðum, í Þver-
árbardaga og Flugu-
mýrarbrennu og það er
aldrei að sjá hann hafi
látið deigan síga einsog
Snorri föðurbróðir
hans, þótt þeir ættu það sammerkt
að leita fremur til fjöðurstafsins en
fágaðra vopna.
Sturla Þórðarson fylgir fordæmi
Ara fróða svo vel að með ólíkindum
er þegar í hlut á sturlungi og einn
helzti þátttakandi í refjum þessarar
hefnigjömu og metnaðarfullu aldar.
Sturla kemur alltaf fram til góðs og
þótt hann fari að Gizuri með Órækju
frænda sínum virðist það hafa verið
með hálfum huga enda ber hann ekki
efra skjöld þegar upp er staðið. En
hann skilur ekki heldur eftir sig neina
blóðpolla. Andstæðingar hans virða
hann og valda honum engu tjóni. Það
er sama í hvað krappan dans skáldið
kemst, hann kemur alltaf heilskinnað-
ur frá hverri raun. Og það hefur eng-
inn áhuga á að skerða hár á höfði
hans, þvert á móti. Hann er svo vel
virtur að honum er leikur einn að svaia
veraldlegum metnaði sínum, nær jafn-
vel til sín Snorrungagoðorði sem var
einskonar arfleifð og lögmannsemb-
ættinu og er auk þess beðinn um að
taka þátt í gerð nýrrar lögbókar og
skrifa sögu Noregskonunga sem þá
höfðu lifað um hans daga, en meiri
virðingu var ekki hægt að sýna nokkr-
um manni útá íslandi. Sturía var ekki
einasta mesta ljóðskáld aldar sinnar
og ásamt Snorra frænda sínum nafn-
togaðasti rithöfundur samtímans,
heldur einn mesti virðingarmaður ver-
aldlegrar og óbilgjamrar höfðingja-
stéttar.
Sturla Þórðarson hefur þannig tii
að bera alla þá kosti sem okkur þykja
benda til Njálu-höfundar. Það eitt
skiptir öllu máli að hveijum manni er
augljóst við nánari kynni, að hann
getur ekki einungis verið, heldur bend-
ir flest til, að hann sé sá veraldlegur
höfðingi sem lítur í kringum sig af
sjónarhóli þess andlega ofurmennis
sem færði Brennu-Njáls sögu til bók-
fells. Þetta er auðvitað tilgáta og jafn-
gildir ekki sönnun. En hún er sennileg-
ust allra tilgátna. Auk þess minna
sagnfræðirit Sturlu svo rækilega á
íslendinga sögur, sem eru einskonar
innansveitarkronikur ef svo mætti
segja, að spyija má, hvort þar sé ekki
einnig um einhverskonar skáldskap-
arlist að ræða; t.a.m. samtölin.
1JO NJÁLA ER ekki skrifuð
-i- JtO»af klerki, heldur manni
,sem veit margt um samskipti karls
og konu einsog norska skáldið Gunnar
Heiberg hefur lýst svo ágætlega í
frumlegri „viðbót“ við Njálu Hildi-
gunnur (læknir, 61.-63. kap.) Njálu-
höfundur þekkir auk þess heift og
hefndarhug, þekkir blóð og freisting-
ar. Gunnar er alltaf heldur tauga-
óstyrkur í návist Hallgerðar. Þá gerir
hann vitleysumar. Hann skilur hana
ekki, ekki einusinni þegar hún neitar
að vera homkerling - og þá ekkisízt
hans vegna! Hún er höfðingjadóttir
úr Dölum og hún er konan hans. Það
er stoltur og veraldarvanur höfðingi
sem skilur hana, þráttfýrir allt, og
reynir að sýna stolt hennar í réttu
ljósi, en Gunnar er ástfanginn og
klaufskur. Hetjan er ekkert nema lít-
ill drengur í návist Hallgerðar; ungur,
ástfanginn drengur:
Fögur er Hallgerður,
bleikir akrar og slegin tún.
Það er inní þessa hlíð sem hugur
Gunnars stefndi; þráttfyrir allt.
Gunnar sneri aftur vegna Hallgerð-
ar, en ekki hlíðarinnar. Menn voru
ekki að hugsa um náttúrufegurð í þá
daga. En það gerðu rómantísku skáld-
in.
Hetjan mikla nýtur sín aldrei í ná-
vist Hallgerðar og niðurlægir hana
með því að misskilja hana. Skilur ekki
að hún er stolt fyrir hans hönd, eða
öllu heldur: tekst ekki að koma skiln-
ingi sínum á framfæri. Guðrún Ósvíf-
ursdóttir var þeim verst sem hún unni
mest, segir sagan. Þeir vora merkileg-
ir, þessir óþekktu höfundar, sem skrif-
uðu þessar gömlu bækur af þvílíkri
snilld og skilningi á eðli mannsins. M.
HELGI
spjall
RE YKJAVÍK URBRÉF
Laugardagur 17. ágúst
Ríkisstjórnin mun á
fundi sínum á þriðjudag
fjalla um fjárlagaram-
mann fyrir næsta ár,
en endurskoðaðar til-
. lögur ráðuneytanna
1 liggja nú fyrir. Ríkis-
stjórnin hefur einsett
sér, að ríkissjóður verði rekinn hallalaus
árið 1997. Takist það, verða ákveðin þátta-
skil í ríkisfjármálum, því ríkissjóður hefur
ekki verið rekinn án halla frá árinu 1984.
Þá var Albert Guðmundsson fjármálaráð-
herra í samsteypustjórn Sjálfstæðisflokks
og Framsóknarflokks undir forsæti Stein-
gríms Hermannssonar (1983-1987). Mikið
vatn hefur runnið til sjávar frá því tekjuaf-
gangur var síðast á ríkissjóði og hafa
skuldir hins opinbera hlaðizt upp. Skuldirn-
ar voru tæpir 30 milljarðar árið 1984, þar
af um tveir þriðju hlutar erlendar skuldir,
en árið 1994 voru skuldir hins opinbera
231 milljarður króna, þar af ríflega helm-
ingur erlendar skuldir (123 milljarðar).
■■■■■■“■ í byrjun síð-
Áskorun ustu viku beindi
ttoÍ Vinnuveitendasam-
V bandið þeirri áskor-
un til ríkisstjómar-
innar, að efnahagsbatinn verði notaður til
að bæta verulega afkomu ríkissjóðs. Vill
VSÍ ekki aðeins, að ríkissjóður verði rekinn
hallalaus heldur skili „umtalsverðum“
tekjuafgangi. Framkvæmdastjóri þess,
Þórarinn V. Þórarinsson, hefur ekki viljað
nefna neina ákveðna tölu um hver tekjuaf-
gangurinn á að vera, heldur aðeins sagt,
að um sé að ræða nokkra milljarða. í áskor-
un VSÍ segir m.a.:
„Hagvöxtur, sem á rætur í eyðslu um-
fram efni, er ekki varanlegur og því er
ástæða til að óttast bakslag fyrr en síðar.
Aukin umsvif í atvinnulífi og eftirspurn á
vinnumarkaði geta á skömmum tíma
breyst úr góðum vexti í skaðlega ofþenslu.
Reynsla fyrri ára sýnir glögglega, að fátt
er skaðlegra varanlegri uppbyggingu at-
vinnulífs. Því er afar brýnt, að stjórnvöld
axli í tíma ábyrgð á hagstjórnaraðgerðum,
sem stuðli að jafnvægi í efnahagslífinu,
og varanlegum vexti með þeim hætti, og
batnandi afkomu fyrirtækja og heimila
þegar til lengri tíma er litið. Vinnuveit-
endasambandið áréttar í þessu sambandi,
að það telur ótvírætt, að við hagstjórn
verði jafnan að taka stöðugleika og lága
verðbólgu umfram öll önnur markmið. Svo
mikill er eyðingarmáttur verðbólgunnar...
Samtökin fagna því þeirri stefnumörkun
ríkisstjórnarinnar, sem kynnt hefur verið,
að stefna að hallalausum fjárlögum fyrir
árið 1997. Þetta er þó ekki nægjanlegt,
því öll efni ættu að vera til þess að stefna
að afgangi í rekstri ríkisins og byija að
greiða niður gríðarlegar lántökur síðustu
ára. Þetta er ekki sízt mikilvægt með hlið-
sjón af reynslunni af framkvæmd fjárlaga
þessa árs, þar sem óvænturtekjuauki ríkis-
sjóðs hefur ekki megnað að draga úr áætl-
uðum rekstrarhalla vegna aukinna út-
gjalda."
Viðvörun
forstjóra
Þjóðhags-
stofnunar
FORSTJÓRI ÞJÓÐ-
hagsstofnunar,
Þórður Friðjónsson,
hnykkti á áskorun
VSÍ í ræðu á morg-
unverðarfundi
Verzlunarráðs sl.
miðvikudag. Þar
sagði hann m.a., að ástæða væri til að
hafa áhyggjur af þenslu í efnahagslífínu
og kvað aðstæður nú svipa um margt til
áranna 1987 og 1977, en þau væru ein-
kennandi fyrir það sem verst hefði farið
í íslenzkri hagstjórn. Horfur væru á því,
að hagvöxtur á þessu ári verði enn meiri
en þau 4,5%, sem endurskoðuð þjóð-
hagsspá gerði ráð fyrir. Útgjöld þjóðarinn-
ar væru að aukast á öllum sviðum og
þannig stefni í, að þjóðarútgjöld aukist um
6,7%, einkaneyzla um 6%, samneyzla um
2,5% og fjárfesting fýrirtækja um 20%.
Þórður benti á, að fjárfesting atvinnu-
fyrirtækja væri ekki mikil, þótt hún aukist
um fimmtung, eða aðeins um 15% af lands-
framleiðslu, en þáð væri mun minna en í
nágrannalöndum. „Það, sem þarf að hafa
áhyggjur af hér, er einkaneyzluþróunin, því
6% vöxtur einkaneyzlu er einfaldlega of
mikill vöxtur við þær aðstæður, sem nú eru
í þjóðarbúskapnum,“ sagði forstjóri Þjóð-
hagsstofnunar, sem jafnframt taldi að 2-3%
verðbólga hér á landi væri of mikil í saman-
burði við helztu viðskiptalönd. Halda þurfi
verðbólgunni á bilinu 1-2%, eins og verið
hefði á síðasta ári. Hann kvað horfur á
viðskiptahalla næstu tvö árin, jafnvel þótt
fjárfestingu vegna stækkunar álversins
væri haldið þar utan við. Nauðsynlegt sé,
að afgangur verði á viðskiptajöfnuði næstu
árin, ef takast eigi að greiða niður erlendar
skuldir þjóðarbúsins.
Forstjóri Þjóðhagsstofnunar sagði, að
miðað við þann tekjuauka, sem hefði skil-
að sér í ríkissjóð á þessu ári vegna efna-
hagsbatans, ætti afkoma ríkissjóðs að vera
nálægt jafnvægi þegar á þessu ári og ríkis-
sjóður ætti að skila um 2-4% afgangi á
því næsta miðað við þær útgjaldaáætlanir,
sem gerðar voru á síðasta ári.
í viðtali við Morgunblaðið um efnahags-
þróunina sagði Þórður Friðjónsson:
„Til þess að ríkisfjármálastefnan styðji
við þau markmið, sem við höfum sett okk-
ur um stöðugleika í verðlagsmálum og
viðunandi jafnvægi í viðskiptum við önnur
lönd, er hagkvæmasta hagstjórnartækið
að bæta afkomu ríkissjóðs. Þau grundvall-
ar hagstjórnartæki, sem við höfum til
umráða, eru peningamálin og ríkisfjármál-
in og það er grundvallaratriði út frá hag-
stjórnarsjónarmiðum að velja rétta sam-
setningu við notkun þeirra. Við þær að-
stæður sem eru hér hjá okkur er skynsam-
legt að draga úr því vægi, sem peningamál-
in hafa haft að gegna til þess að halda
stöðugleikanum, og leggja meiri áherzlu á
í STEFNUYFIR-
lýsingu ríkisstjórn-
ar Davíðs Oddsson-
ar segir m.a. um
ríkisfjármál:
„Ríkisstjórnin
mun beita sér fyrir
því, að jafnvægi
náist milli gjalda og tekna ríkisins á árinu
1997. Ríkissjóður hefur verið rekinn með
halla í rúman áratug. Verði ekki snúið af
þeirri braut er óhjákvæmilegt, að börnin
okkar þurfi að taka á sig umtalsverðar
byrðar vegna umframeyðslu okkar. Halli
nú eykur skuldir og skattheimtu í framtíð-
inni.“ Þessi stefna ríkisstjórnarinnar var
áréttuð í greinargerð með fjárlagafrum-
varpinu fyrir yfirstandandi ár. Þar segir
m.a.:
„Á sama hátt og hallarekstur á ríkis-
sjóði getur verið réttlætanlegur á tímum
samdráttar og vaxandi atvinnuleysis er
jafn mikilvægt að nýta það svigrúm, sem
aukinn kaupmáttur almennings og batn-
andi afkoma þjóðarbúsins gefur, til að
rétta ríkisíjármálin af. Það er óásættan-
legt að safna skuldum, þegar efnahagslíf-
ið er í uppsveiflu og velta þannig vandan-
um yfir á komandi kynslóðir. Slíkt hátta-
lag er óábyrgt og stenst ekki til lengdar.
Sem betur fer er vaxandi skilningur í þjóð-
félaginu á mikilvægi hallalausra fjárlaga
og lækkunar skulda.“
ríkisfjármálin."
Stefnuyfir-
lýsing ríkis-
sljórnar-
innar
mmtmmmmam þegar litið er
Vantrú til afdráttarlausrar
yfirlýsingar ríkis-
stjómarinnar um
hallalausan rekstur ríkissjóðs á næsta ári
er ljóst, að hún mun ekki hafa í hyggju
að hverfa frá þeirri ráðagerð. Það er jafn-
framt ljóst, að frá því ríkisstjómin mótaði
stefnu sína hafa aðstæður í efnahagslífinu
breytzt talsvert. Hagvöxturinn hefur orðið
meiri en búizt var við og tekjur ríkissjóðs
DETTIFOSS í JÖKULSÁRHLAUPI
Morgunblaðið/Skúli Þór Magnússon
hafa aukizt umtalsvert í kjölfarið. Þetta á
að sjálfsögðu að auðvelda ríkisstjóminni
að reka ríkissjóð án halla og jafnvel með
tekjuafgangi, ef tekjurnar síðari hluta árs-
ins halda áfram að aukast.
Áskorun Vinnuveitendasambandsins til
ríkisstjómarinnar, og viðvöran forstjóra
Þjóðhagsstofnunar, á sjálfsagt rætur að
rekja til þess, að samkvæmt upplýsingum
fjármálaráðuneytisins vora tekjur ríkis-
sjóðs á fyrri helmingi ársins alls um 4,5
milljarðar króna umfram áætlun fjárlaga
og var hann rekinn með 575 milljóna króna
halla. Á þessu tímabili hafði hallinn hins
vegar verið áætlaður 5 milljarðar. Útgjöld-
in vora í samræmi við áætíun. Ráðuneytið
gerir ráð fyrir því, þrátt fyrir þessa miklu
tekjuaukningu, að halli ríkissjóðs verði
svipaður og fjárlög gera ráð fyrir, eða
rétt innan við fjóra milljarða. Ástæðan er
sú, að ráðuneytið reiknar með minni tekju-
aukningu síðari hluta ársins, en aftur á
móti muni útgjöldin verða meiri það tíma-
bil samkvæmt reynslunni. Þá má geta
þess, að Ríkisendurskoðun gerir ráð fyrir
mun betri afkomu ríkissjóðs á árinu í heild
en fjármálaráðuneytið og telur, að ríkis-
sjóðshallinn verði 1,5 milljarðar og því 2,5
milljörðum minni en fjárlög 1996 gera ráð
fyrir (hér er ekki tekið tillit til vaxtakostn-
aðar vegna innlausnar spariskírteina á
árinu að upphæð 10,1 milljarður króna).
Gangi þetta eftir verða veruleg umskipti
í ríkisfjármálum á þessu ári. Vinnuveit-
endasambandið og forstjóri Þjóðhagsstofn-
unar virðast reikna með þeim möguleika,
að ríkisstjórnin muni ekki ætla að nýta
tekjuaukann á árinu til að minnka fjáriaga-
hallann umfram áætlun fjárlaga heldur
muni nota féð til annars, þ.e. aukinna út-
gjalda. Miðað við reynsluna er ekki óeðli-
legt, að slík vantrú komi fram, því stjórn-
málamenn era veikir fyrir þrýstingi hvers
konar hagsmunahópa.
ÖNNUR ÁSTÆÐA
fyrir afstöðu VSÍ
og forstjóra Þjóð-
hagsstofnunar er
það andrúmsloft, sem skapazt hefur í þjóð-
félaginu í kjölfar efnahagsuppsveiflunnar,
og glöggt má merkja af vexti einkaneyzl-
unnar. Fólk hefur beðið lengi eftir betri
tíð og á erfitt með að bíða eftir útborgun
kjarabótanna. Þess vegna er batanum eytt
fyrirfram og slegin lán til viðbótar. í þessu
felst þensluhætta í efnahagslífinu, vaxandi
verðbólga og vaxtahækkanir. VSÍ og Þjóð-
hagsstofnun vilja að tekið verði á slíkri
þenslu strax.
Telja verður ólíklegt, að ríkisstjórnin
verði við kröfunni um veralegan tekjuaf-
gang á fjárlögum næsta árs, því nógu
erfitt verður að ná jafnvægi gjalda og
tekna. í því andrúmslofti sem nú ríkir
Væntingar
munu kröfur á hendur ríkissjóði vaxa stór-
lega og má raunar þegar sjá merki þess
í kröfugerð heilbrigðisþjónustunnar. Sama
gildir meira og minna um allt ríkiskerfið.
Stofnanir telja sig langsveltar og vilja fá
eitthvað af efnahagsbatanum til sín, svo
ekki sé minnst á hvers kyns hagsmuna-
hópa. Ýmsir þingmenn munu og telja að
nú sé lag til að dusta rykið af gæluverkefn-
um sínum.
Þá verður ríkisstjómin að reikna með
því við íjárlagagerðina, að kjarasamningar
era lausir um næstu áramót. Friðrik Soph-
usson, fjáiroálaráðherra, hefur svarað
áskoran VSÍ með ábendingu um, að stjórn-
völd og aðilar vinnumarkaðarins þurfi að
sameinast um að styrkja stöðu ríkissjóðs
og því eigi þeir ekki nú, þegar betur árar,
að senda ríkinu reikning við gerð næstu
kjarasamninga, hvorki í formi óska um
fjárframlög eða skattalækkanir. Jafnvel
þótt slíkt gangi eftir á almennum vinnu-
markaði þá munu launaútgjöld ríkisins
vaxa bæði vegna almennra kjarasamninga
og samninga við ríkisstarfsmenn og loks
vegna hækkunar tryggingabóta. Kostnað-
ur vegna þessa má ekki riðla fjárlögum
næsta árs.
Mikið er í húfi fyrir ríkisstjórnina að
standa af sér vaxandi kröfugerð á hendur
ríkissjóði, því annars mun stefna hennar
glata trausti jafnt atvinnulífs sem almenn-
ings.
í því andrúmsloft
sem nú ríkir
munu kröfur á
hendur ríkissjóði
vaxa stórlega og
máraunarþegar
sjá merki þess í
kröfugerð heil-
brigðisþjón-
ustunnar. Sama
gildir meira og
minna um allt
ríkiskerfið.