Morgunblaðið - 18.08.1996, Blaðsíða 3

2 C SUNNUDAGUR 18. ÁGÚST 1996
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
FERÐALÖG
SUNNUDAGUR 18. ÁGÚST 1996 C 3
+
FERÐALOG
ÞRIÐJA stærsta borg Þýska-
lands, Miinchen í Bæjara-
landi við rætur Alpafjalla,
laðar árlega að sér milljónir
ferðamanna og skákar þar þeim
stærri, Berlín og Hamborg. Borgin
státar af undurfögrum minnisvörð-
um og byggingum, sem spanna sögu
byggingarlistarinnar í nokkrar aldir
og ijölbreytilegum söfnum, sem
hýsa listaverk gömlu meistaranna
jafnt sem nútímalist og tækninýj-
ungar tuttugustu aldarinnar. Menn-
ingarviðburðir af ýmsu tagi eru
daglegt brauð og þá er ónefnd Okt-
óberhátíðin, sem víðfræg er orðin.
Þrátt fyrir allar skrautfjaðrirnar
leiddi nýleg rannsókn dagblaðsins
Súddeutsche Zeitung í ljós að stripl-
ingamir í Enska garðinum voru í
þriðja sæti þegar ferðamenn vom
spurðir um helsta aðdráttarafl borg-
arinnar. Ekki er ótrúlegt að slík
vitneskja fengi Lúðvík I Bæjarakon-
ung (1786-1868), sem sagður er
eiga heiðurinn af að gera Múnchen
að helstu menningarmiðstöð Evr-
ópu, til að snúa sér við í gröfínni.
Sjálfri fannst mér niðurstaðan
fremur hjákátleg, en frá rannsókn-
inni var greint í Munich Found,
tímariti sem enskumælandi ferða-
langar í borginni ættu að láta verða
sitt fyrsta verk að kaupa til að kom-
ast að raun um hvað hægt er að
gera sér helst tii dægrastyttingar.
Eftir næturfiug með LTU, þýsku
flugfélagi, sem í sumar hefur verið
með beint flug til nokkurra borga
í Þýskalandi í samvinnu við Flugleið-
ir, og lestarferð til miðborgarinnar,
sat ég árla morguns, þreytt og
svefnvana, á útiveitingahúsi og
gluggaði í nefnt tímarit, sem varð
helsta haldreipi mitt þá viku sem
ég dvaldi í borginni.
Einhom hótelið þar sem ég átti
bókaða gistingu reyndist vera
steinsnar frá aðaljárnbrautarstöð-
inni, ekki í sérstaklega tilkomumiklu
umhverfí, en þægilegu göngufæri
að hjarta borgarinnar; Marienplatz
og Nýja ráðhúsinu. Herbergið átti
ég ekki að fá fyrr en um hádegi og
ákvað því að temja mér strax þýska
siði. Af stakri nákvæmni skipulagði
ég fjóra klukkutíma, sem fóm i að
ná áttum og fá nasasjón af borgar-
bragnum.
Salt og sögubrot
Múrarnir sem umluktu Múnchen
á miðöldum eru löngu horfnir, en
eftir standa leifar þeirra, borgarhiið-
in þrjú Karlstor, Sendlingertor og
Isator, sem afmarka svokallaða
Innenstadt, eða miðborgina, í vestri,
suðri og austri ásamt Odeonplatz í
norðri, en þaðan lögðu saltkaup-
menn upp í verslunarleiðangra til
Norður-Þýskalands á 14. öld.
Verslun með salt var upphafið
af blómaskeiði borgarinnar. Um
miðbik tólftu aldar reisti hertoginn
af Saxlandi og Bæjaralandi, frændi
Frederick Barbarossa Þýskalands-
keisara, brú yfír ánna Isar, sem
rennur 14 km gegnum borgina, og
heimti toll af þessari arðbæru fram-
leiðslu frá Salzburg. Áður hafði
biskupinn af Freising matað krókinn
á tollheimtunni. Hann kættist því
lítt og klagaði í keisarann, sem
ákvað að fela hertoganum yfírráð í
Múnchen gegn því að hann léti þriðj-
ung tollteknanna renna til biskups-
dæmisins. Samkomulagið var gert
14. júní 1158 og er Múnchen þá
talin formlega stofnuð. Þá bjuggu
aðeins fáeinir munkar og smábænd-
ur í þorpinu, sem í daglegu tali var
nefnt staður munkanna.
Marlenplatz og markaðurlnn
Núna eru íbúar rúmlega 1,3
milljónir og flestir byggja afkomu
sína á öðru en salti. Bjórframleiðsla,
iðnaður, bóka- og blaðaútgáfa,
verslun og þjónusta er í miklum
blóma og síðustu ljóra áratugina
hefur borgin verið miðstöð íjármála-
umsvifa landsins og ein stærsta iðn-
aðarborg Mið-Evrópu.
í gamla daga buðu bændur og
kaupmenn varning sinn til sölu á
Marienplatz og þangað kom fólk til
að horfa á aftökur glæpamanna.
Á Marienplatz er
idandi mannlíf f rá
morgni til kvölds
BLÓMABÆNDUR og fleiri með afurðir sínar á Viktuelienmarkt.
Græn svæði og garðar
eru meðal þess sem gera
Munchen einkar aðlað-
Hvort tveggja er liðin tíð. Þótt
Derrick í samnefndum sjónvarps-
þáttum sé alltaf önnum kafinn við
að leysa sakamál í Múnchen eru
glæpir fátíðari en í öðrum stórborg-
um Þýskalands. Bændur hafa flutt
sig um set og selja nú afurðir sínar
á stóru _torgi skammt frá Marien-
platz. Á Viktuelienmarkt svigna
söluborðin undan kræsilegum
ávöxtum, grænmeti og öðru matar-
kyns. Inn á milli situr fólk við Iang-
borð, drekkur bjórinn sinn og virðist
einkar létt í lund með innkaupapok-
ana sína.
Frá morgni til kvölds er iðandi
mannlíf á Marienplatz. Á torginu
miðju trónir Maríustyttan, há, gyllt
og fögur. Notaleg götukaffihús eru
meðfram húsveggjum og dag hvem
em mishæfileikaríkir skemmtikraft-
ar með alls kyns uppákomur. Torg-
ið afmarkast í norðri af Nýja ráðhús-
inu, sem byggt var 1867-1907, mik-
illi listasmíð í nýgotneskum stíl,
prýtt styttum af Bæjarakonungum
og hertogum jafnt sem dýrlingum
og þjóðsagnapersónum, að
ógleymdu fjórða stærsta klukkna-
spili í Evrópu.
Hjólreiðastígar úti um allt
Öllu látlausara er Gamla ráðhúsið
við austurenda torgsins. Það var
upphaflega byggt á fimmtándu öld,
en endurreist eftir eyðileggingu síð-
ari heimsstyijaldarinnar. Þar fyrir
framan rekur Bandaríkjamaðurinn,
Mike reiðhjólaleigu og skipuleggur
hjólreiðatúra fyrir ferðamenn.
Hægðarleikur er að komast allra
sinna ferða á reiðhjóli, hjólreiðastíg-
ar eru úti um allt og Mike hefur
nóg að gera. Raunar segist hann
hafa stofnað fyrirtækið til að lið-
sinna og lóðsa enskumælandi ferða-
menn um borgina því enginn annar
andi og hlýlega borg. En
þar eru líka ógrynni
glæsilegra og sögufrægra
bygginga, sem
Valgerdur Þ. lóns-
dóttir dósamaði ó rölti
sínu um bæversku borg-
ina við fljótið Isar
hefði sinnt þeim sérstaklega. Mike
kann svör við flestu sem ferðamenn
fýsir eða þurfa að vita um Múnchen;.
Spurðu bara hvar gisting sé ódýr-
ust, hvernig best sé að komast frá
einum stað til annars, hvar nætur-
hrafnamir geti skvett úr klaufunum
fram undir morgun, hvaða söfn
megi ekki láta framhjá sér fara,
hvemig veðrið sé í júní, og Mike
hefur svörin á reiðum höndum.
Varðandi það síðastnefnda og eina
sem olli mér svolitlum vonbrigðum
í ferðinni, sagði Mike að veðrið í
júní væri alla jafna óútreiknanlegt.
Frá Marienplatz liggja göngugöt-
urnar Kaufíngerstrasse og Neu-
hauserstrasse í vestur. Við þær eru
stóru vömhúsin og aðrar verslanir
þar sem almúginn kaupir fötin sín
og aðrar nauðsynjar. Ríka fólkið fer
hins vegar á Maximillian breiðgöt-
una eða Theatinerstrasse og kaupir
tískufötin sín dýmm dómum hjá
Channel, Hermés, Dior, YSL og Jil
Sander.
Tákn borgarlnnar:
Frúarkirkjan
I Múnchen eru ógrynni glæsi-
legra og sögufrægra bygginga.
Með lítinn upplýsingabækling og
vegakort upp á vasann á löngum
spássitúrum um borgina þvera og
endilanga átti ég, þótt fróðleiksfús
væri, fullt í fangi með að lesa mér
til um aldur og sögu allra hallanna
og kirknanna, sem hvarvetna
blöstu við. Upptalning yrði óskap-
legur langhundur, en þó er ekki
hægt annað en að nefna dómkirkj-
una; Frúarkirkjuna, sérstaklega,
enda hefur hún löngum verið tákn
borgarinnar líkt og Big Ben fyrir
London og Empire State byggingin
fyrir New York. Það er vel þess
virði að skoða kirkjuna með lauk-
KÍNVERSKI tuminn
Enska garðinum.
Morgunblaðið/vþj
MARIENPLATZ - Nýja ráðhúsið og Frúarkirkjan í baksýn.
þess sem gera Múnchen
einkar aðlaðandi og hlý-
lega borg, Af helstu
görðum má nefna Enska
garðinn, Hofgarðinn,
Hertogagarðinn og
Nymphenborgargarð-
inn. Þótt menn kunni að
greina á um hver sé fal-
legastur er Enski garð-
urinn þeirra stærstur og
raunar talinn stærsti
borgargarður heims.
Hann er að hluta í mið-
borginni, en teygir sig
enn lengra í norðaustur
meðfram ánni Isar.
Árið 1777 þegar stríð,
hungur og hörmungar
höfðu riðið yfír borg-
arbúa árum saman og
uppreisn lýðsins var yfir-
vofandi, sá Karl Theod-
or, sem réð lögum og
iofum í borginni, þann
kost vænstan að hafa
nógu marga hermenn til
að halda aftur af þegn-
um sínum. Vera þeirra
jók hins vegar aðeins á
reiði borgarbúa og
ástandið fór hríðversn-
andi. Bandarískur ævin-
týramaður, Benjamin
Thompson, sem þekktur
varð sem Rumford greifí
og hafði flúið heimaland
sitt vegna þess hversu
hliðhollur hann var Bret-
um í frelsisstríðinu,
hafði haldbetri ráð.
Hann fékk leyfi Karls
Theodors til að reka
skóla og veita hermönn-
unum vinnu til að halda
þeim frá götunum. Upp-
haf Enska garðsins má
rekja til atvinnubóta-
vinnu hermannanna sem
Rumford kom á laggirn-
ar. Árið 1789 skipaði
hann hermönnunum að
þurrka upp votlendi í
útjaðri borgarinnar og
rækta upp geysistóran
almenningsgarð með
hagnýtt gildi í huga alls-
endis ólíkan íburðar-
miklum skrautgörðum
YS og þys á Neuhauserstrasse og Kaufingerstrasse.
löguðu turnunum tveimur frá
fimmtándu öld að utan sem innan,
enda hýsir hún marga ómetanlega
dýrgripi.
Bóhemlíf í Schwabing
Ef hippamir á sjöunda áratugnum
hafa haldið að þeir væru fyrstu
boðberar friðar og frelsis á öllum
sviðum, þar á meðal fijálsra ásta,
hafa þeir vaðið í villu og svíma.
Rétt fyrir aldamótin sneri hertoga-
ynjan Franziska zu Reventlow baki
við munaðarlífi hástéttarinnar, sett-
ist að í Schwabing og er æ síðan
talin eiga dijúgan þátt í bóhemísku
orðspori hverfísins. í Schwabing
bjuggu jafnframt meðal annarra
listamanna rithöfundurinn Thomas
Mann, leikrita- og ljóðskáldið Bert-
holdt Brecht og málarinn Paul Klee.
Samkvæmt orðsporinu hlýtur að
vera rétt sem ég las einhvers stað-
ar, að í Schwabing væri andstaða
gegn hernaði meira áberandi en
annars staðar í Múnchen. Því fannst
mér svolítið kaldhæðnislegt að Sieg-
estor eða Sigurhliðið, minnisvarði
sem Lúðvík I tileinkaði bæverska
hernum, afmarkar hverfið í suðri,
þar sem Ludwigsstrasse endar og
CAFÉ Stör fyrir framan innisund-
Iaugina Volksbad rétt hjá Gasteig,
menningarmiðstöðinni.
aðalgatan í Schwabing , Leopold-
strasse, tekur við. Þótt Sigurhliðið
hafi skemmst mikið í stríðinu var
það lagað að hluta árið 1958, en
þá var komin splunkuný áletrun á
suðurhlið þess, sem í lauslegri þýð-
inguer: Tileinkað sigri, eyðilagt í
stríði, hvatning til friðar. Þegar ég
átti leið hjá var Sigurhliðið fjarri
því að vera glæsilegt. Engin merki
hugsjóna af neinu tagi sáust og
gróðasjónarmið virtust hafa tekið
völdin. Á hliðinu blöstu við gríðar-
stórar auglýsingar um ágæti Austin
Mini, sem borgaryfírvöld höfðu
heimilað til að fjármagna viðgerðir.
Schwabing er hverfí háskólastúd-
entanna, listamannanna og þeirra
sem vilja skemmta sér. Þar er fjöldi
skemmtistaða sem bjóða upp á lif-
andi tónlist, listagallerí, kaffihús og
veitingastðir eru út um allt og á
góðviðrisdögum og um helgar selja
listamenn verk sín á götum úti.
Þótt víðar í Múnchen séu ýmsir
skemmtistaðir dreifast þeir á stærra
svæði en í Schwabing þar sem hægt
er að rölta frá einum stað til ann-
ars og renna á tónlistina sem berst
út á götumar.
Græn svæði og garðar eru meðal
sem þá voru og em enn í borginni.
Látleysi og friðsæld einkennir
Enska garðinn núna, svín og naut-
gripir valsa þar ekki lengur um og
kartöflubeðin hafa vikið fyrir tijám
og mnnum. Þangað kemur flöldi
fólks hjólandi og gangandi. Flestir
leggja leið sína að Kínverska tumin-
um, og fá sér hressingu í bjórgarð-
inum sem þar er. Ekki viðraði sér-
staklega vel þegar ég spókaði mig í
garðinum og enga sá ég stripling-
ana, sem Munich Found sagði að-
dráttarafl borgarinnar númer þijú.
Striplingar þessir em sagðir ósköp
venjulegt fólk; skrifstofufólk, versl-
unarmenn og bankastarfsmenn, sem
kemur í Enska garðinn í fínum
jakkafötum og drögtum, sem það
vippar sér léttilega úr, leggst í sól-
bað, fer í badminton eða boltaleik,
afar frjálslegt í fasi. Miðað við allt
sem Múnchen hefur upp á að bjóða
má telja merkilegt að þessir ofur-
venjulegu striplingar skuli vera
þriðja mesta aðdráttarafl borgarinn-
ar. Trúlega hafa söfn og menningar-
viðburðir verið í fyrsta og öðm sæti
eða bjórhátiðin mikla, Októberhátíð-
in, sem hefst 21. september og lýkur
6. október. ■
V íkingahátíð
í augum Spánverja
co
QGLÆSIBRAGUR miðalda
hefur varðveist á íslandi
Zþótt þjóðin sé nútímaleg
og lifi eins og stórþjóðir,"
<segir Mariano Campo,
Spánverji nokkur sem var
hér á landi í fyrra. Hann
gerði íslandi nýlega góð
skil í máli og myndum á
sex blaðsiðum i spænska
tímaritinu Proximo Mi-
lenio. Tímaritið fjallar um ýmis
andans málefni, meðal annars
nýöld, sálfræði, tónlist og trúar-
brögð og því lagði Campo meginá-
herslu á frásagnir af heiðnum sið
á íslandi og Víkingahátíðinni í
Hafnarfirði.
I inngangi greinarinnar segir
Mariano Campo á hrífandi hátt
frá helstu staðreyndum um land
og þjóð og hefur vafalaust haft
til hliðsjónar einhveija af nokkr-
um ágætum handbókum sem til
eru fyrir ferðamenn. „íslending-
um hefur tekist nokkuð sem öðr-
um Evrópuþjóðum hefur ekki tek-
ist, að varðveita tungumál sitt
nánast óbreytt í gegnum aldirnar
og sömuleiðis náttúruna
ósnortna." Lykil-
inn að þessu telur
Campo vera land-
fræðilega ein-
angrun Islands
og óvenju sterka
þjóðemisvitund
Islendinga.
Leifar af
heiðnum slð
íslensku þjóð-
inni lýsir Campo
þannig að íslend-
ingar séu þjóð-
ræknir menn sem
hafí mikinn áhuga
á uppruna sínum
og ættfræði. Ekki sé til dæmis óalgengt að íslending-
ur geti rakið ættir sínar aftur til landnámsmanna.
Leifar af heiðnum sið á íslandi séu enn að finna í
einni mynd eða annarri í lífsspeki margra íslendinga
og mikill og almennur áhugi á yfirnáttúrulegum fyrir-
bærum veki athygli gestkomandi. Einna athyglisverð-
ast finnst honum trúfélag ásatrúarmanna, sem stofn-
að var 1972 og nýtur sömu lögbundnu réttinda og
önnur trúfélög. Honum þykir til dæmis afar merkilegt
að hjón sem gefín eru saman samkvæmt ásatrú skuli
vera hjón með lögum. Campo greinir lítillega frá starf-
semi ásatrúarmanna, m.a. útgáfu blaðs þeirra, Níu
nætur, en einnig frá hofi þeirra í Grindavík.
Bjagaður sannlelkur
í Hollywood
Á Víkingahátíðinni í Hafnarfírði segir Campo að
rifjuð sé upp miðaldastemmning víkinga og þá gegni
hin þjóðlega Fjörukrá í Hafnarfírði í veigamiklu hlut-
verki. „Það var eins og bærinn hefíð farið þúsund ár
aftur í tíma, því þar voru menn klæddir eins og víking-
ar. Þeir báru þó ekki horn og voru ekki jafn illskeytt-
ir og þeir víkingar sem við höfum kynnst í kvikmynd-
um frá Hollywood." Campo segir um 600 manns frá
ýmsum Evrópulöndum hafa tekið þátt í hátíðinni í
fyrra og hafí hún verið afar fjölbreytt. Annars vegar
hafí verið haldnir fræðilegir fyrirlestrar og hins vegar
boðið upp á léttari dagskrá undir berum himni, m.a.
FORSÍÐA spænska tímaritsins Prox-
imo Milennio var tileinkuð víkingahá-
tíðinni í Hafnarfirði.
TJALDBUÐIR á víkingahá-
tíð. Að neðan t.h. sjást Vík-
ingar nútímans skylmast.
hestasýningu, glímukeppni og bogfími auk fegurðar-
samkeppni þar sem karlmaður með best hirta skegg-
ið fékk verðlaun og sömuleiðis sú kona sem þótti
hafa fegursta hárið. Auk þess hafí verið í boði máls-
verður að hætti víkinga. Punktinn yfir i-ið segir Campo
hafa verið brúðkaup danskra „víkinga", en Jörmundur
Ingi Hansen, allsheijargoði, gaf hjónin saman.
Campo kemst að þeirri niðurstöðu að víkingahátíð-
ir skipti Norðurlandaþjóðir og aðrar Evrópuþjóðir
miklu máli, því þær varni því að uppruni þjóðanna
og fornir siðir þeirra falli í gleymsku. „Með hátíð af
þessu tagi er ekki leitast við að hverfa aftur i miðald-
ir, heldur að horfa fram á veginn og lifa í nútíman-
um, minnugir þess hveijir við erum og hvaðan við
komum.“ BT ■
FRÁ vinstri:Málsverður að hætti víkinga undirbúinn í Hafnarfirði. Brúðhjón voru gefin
saman á víkingahátíðinni.