Morgunblaðið - 20.08.1996, Síða 27

26 ÞRIÐJUDAGUR 20. ÁGÚST 1996
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 20. ÁGÚST 1996 27
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
CLINTON OG DOLE
ÞEGAR rúmar tíu vikur eru til forsetakosninga í Banda-
ríkjunum eru línur smám saman að skýrast um þau
málefni, sem efst verða á baugi í kosningabaráttunni.
Það er ljóst, að baráttan mun að miklu leyti snúast um
ólík viðhorf kynslóða til Bandaríkjanna og þeirra gilda, sem
bandarískt þjóðfélag státar af. Með kjöri Bills Clintons fyrir
fjórum árum urðu kynslóðaskipti í bandarískri pólitík. Clint-
on var fyrsti fulltrúi eftirstríðskynslóðarinnar í Hvíta hús-
inu, kynslóðarinnar sem fremur var mótuð af Víetnamstríð-
inu en heimsstyrjöldinni síðari.
Nái Bob Dole, forsetaefni repúblikana, kjöri yrði hann
elstur þeirra, sem náð hafa kjöri sem forseti Bandaríkjanna.
Dole réðst í ræðu á flokksþingi repúblikana harkalega á
Clinton og sagði hann vera fulltrúa þess hóps Bandaríkja-
manna sem „aldrei hefði náð þroska, aldrei gert neitt af
viti, aldrei fært fórnir, aldrei þurft að líða og aldrei lært“.
Repúblikanar gætu lent í ákveðinni klemmu vegna þessa
málflutnings. Dole nýtur mikillar reynslu sinnar en gæti
einnig fengið á sig þann stimpil að vera rödd fortíðarinnar,
frambjóðandi sem hafi takmarkaða skírskotun til nútímans.
Siðferðilegur málflutningur repúblikana, til dæmis varðandi
fóstureyðingar, nýtur sömuleiðis ekki víðtækrar hylli meðal
almennra kjósenda. Á hinn bóginn hefur ítrekað komið fram
í viðhorfskönnunum síðustu misserin að þótt kjósendur heill-
ist af þrótti Clintons og atorku nýtur hann takmarkaðs
trausts þegar kemur að gildismati.
Clinton hefur ítrekað á ferli sínum breytt um stefnu í
mikilvægum málum og ekki hikað við að haga seglum eftir
vindi. Þetta kemur skýrt fram jafnt í alþjóðamálum sem
innanríkismálum. Þeir Dole og Jack Kemp, varaforsetaefni
hans, hafa að sama skapi sætt gagnrýni fyrir litla sam-
kvæmni í málflutningi sínum á síðustu vikum. Dole hefur
um árabil verið einn helsti talsmaður festu og ráðdeildar í
ríkisfjármálum en boðar nú gífurlega skattalækkun, sam-
hliða því, að hann lofar að draga úr fjárlagahalla og skerða
ekki velferðarkerfið. Demókratar munu eflaust hamra á
þessari ósamkvæmni á næstu vikum þó svo að Clinton eigi
sjálfur í vanda í skattamálum. Hann hét því á sínum tíma
að hækka ekki skatta þótt sú hafi engu að síður orðið raunin
í forsetatíð hans.
Val kjósenda snýst því ekki fyrst og fremst um ólíka
hugmyndafræði, þar sem hugmyndafræði víkur oftast fyrir
hinum pólitíska veruleika og straumum almenningsálitsins.
Miklu fremur mun bandaríska þjóðin verða að gera upp við
sig hvorum þessara tveggja öflugu stjórnmálaleiðtoga hún
treystir betur til að leiða sig inn á nýja öld: hinum unga.og
þróttmikla Clinton eða hinum aldna og reynslumikla Dole.
VINNUBRÖGÐÁ
VERÐBRÉFAMARKAÐI
UMRÆÐUR um viðskipti með hlutabréf í SÍF fyrir
skömmu hafa vakið upp spurningar um vinnubrögð á
verðbréfamarkaði og hvort nauðsynlegt sé í ljósi fenginnar
reynslu að setja nýjar og strangari reglur um starfshætti
þeirra aðila, sem starfa á fjármagnsmarkaðnum.
í viðskiptablaði Morgunblaðsins sl. fimmtudag var fjallað
um siðareglur á verðbréfamarkaðnum og þar kom m.a. fram,
að Verðbréfaþing íslands og Samtök verðbréfafyrirtækja
hafi hafið undirbúning að gerð siðareglna fyrir verðbréfa-
markaðinn. í því sambandi sagði Stefán Halldórsson, fram-
kvæmdastjóri Verðbréfaþings m.a.: „Við höfum að undan-
förnu lagt okkur fram um að kynna okkur þær reglur, sem
gilda um verðbréfaviðskipti erlendis og höfum komizt að
því, að þær ganga í flestum tilvikum lengra en þær, sem
gilda hér á landi.“
Það er fagnaðarefni, að aðilar verðbréfamarkaðarins und-
irbúa nú slíkar siðareglur fyrir markaðinn hér. Eðlilegt er
að álitamál komi upp á fyrstu árum hins unga markaðar
en jafnframt er sjálfsagt, að þau verði til þess að ráðstafan-
ir séu gerðar til þess að beina starfsháttum verðbréfamarkað-
arins í betri farveg.
I umræðunum um viðskiptin með hlutabréfin í SÍF hefur
komið fram, að bæði Verðbréfaþing Islands og bankaeftirlit-
ið gegna eftirlitshlutverki á þessum vettvangi. Hins vegar
er staða Verðbréfaþings sú, að í stjórn þess sitja fulltrúar
frá einstökum aðilum markaðarins. Er við því að búast, að
Verðbréfaþing geti sinnt eftirlitshlutverki sínu, á sama tíma
og hagsmunaaðilar eiga fulltrúa í stjórn þess? Það hlýtur
að vera erfitt og þess vegna æskilegt, að umræður fari einn-
ig fram um hvort tilefni sé til breytinga á því fyrirkomulagi.
Bændur á 55 sveitabæj-
um víðs vegar um landið
buðu almenningi í heim-
sókn á sunnudag til að
kynnast sveitalífinu.
Meðal gesta á sveitabæj-
um þennan dag voru
fréttaritarar Morg-
unblaðsins, Theodór
Kr. Þórðarson í Borgar-
nesi, Egill Egilsson á
Flateyri og Jón Sigurðs-
son á Blönduósi.
ALYNGHOLTI í Leirár- og
Melahreppi Borgarfjarðar-
sýslu, tóku hjónin, Hafþór
Harðarson og Vilborg Pét-
ursdóttir, ásamt skyldfólki, ættingjum
og vinum, á móti alls um 300 gestum
í blíðskaparveðri.
Jörðin Lyngholt liggur nærri þjóð-
veginum og varð það eflaust til þess
að margir sem leið áttu fram hjá
ákváðu að líta við. En aðrir, til dæm-
is frá Akranesi og Borgarnesi, komu
gagngert í heimsókn vegna heimboðs-
ins.
Spenvolg mjólk
Bændumir og aðstoðarfólkið tóku á
móti gestunum er þeir renndu í hlaðið
og bauð þá velkomna að Lyngholti.
Bytjað var á að fara í heimsókn í mjólk-
urhúsið þar sem öllum var boðið upp
á glas af kaldri en ógerilsneyddri mjólk
frá því um morguninn. Kláruðu lang-
flestir úr mjólkurglösunum og þótti hún
harla góð.
Síðan var haldið í fjósið þar sem
tvær kýr, af um þijátíu mjólkandi,
voru hafðar til sýnis, auk kálfs, sem
var aðeins tveggja daga gamall. Sagði
Hafþór að kýrnar sem hafðar voru
inni, hefðu mótmælt því kröftuglega
er hinum var hleypt út um morguninn.
Eftir leiðsögu um fjósið var boðið upp
á kaffi og góðgjörðir að góðbænda sið.
Síðan gat fólk skroppið á hestbak á
meðan aðrir skoðuðu heyvinnslutæki
og gamla og nýja traktora en elsti
nothæfí traktorinn, Massey Ferguson
er jafn gamall bóndanum, 39 ára, en
sá yngsti, Ford, er svo til nýr.
Aðspurður kvaðst Hafþór vera mjög
ánægður með daginn. Það hefði verið
mjög skemmtilegt að sýna fólki bú-
stofninn og bústörfin. Mestur hefði
áhuginn verið við mjaltirnar og komið
hafi í ljós að margir, jafnvel meðal
þeirra fullorðnu, hefðu aldrei séð kýr
mjólkaðar. Sagði Hafþór þetta vera
þarft framtak hjá bændum að bjóða
fólki heim. Það væri nauðsynlegt að
kynna fólki starfsemi og aðstæður
bænda. Ekki síst væri nauðsynlegt að
kynna dýrin og framleiðsluvörurnar
fyrir börnunum og mynda þar með
jákvæð tengsl milli bænda og kaup-
staðafólks. Sagði Hafþór að mikið hafi
verið spurt um tekjur og tilkostnað.
Þá hafi fólk undrast hvað mikið af
tækjum og búnaði þurfi til búreksturs-
ins. Margir hefðu hváð er hann hafi
sagst vera búinn að heyja og binda
yfir 1.000 rúllubagga.
Minnti á gamla daga
Hjónin Hanna Antoníasdóttir og
Sigurbjörn Guðmundsson úr Reykja-
vík, kváðust hafa verið í sumarbústað
í Skorradal og litið við á leiðinni suð-
ur. Bar þeim saman um að allt hafi
verið áberandi snyrtilegt að Lyngholti
og mjög vel að öllu staðið. Þá hefðu
móttökurnar verið hlýlegar og til fyrir-
myndar. Sagði Hanna að það hafi
verið óvænt og skemmtilegt fyrir sig
að fá ógerilsneydda nýmjólk í mjólkur-
húsinu, „það minnti mig á gamla daga
enda er ég alin upp í sveit“, sagði
hún. Sigurbjörn var hrifinn af því
hvernig öllum heyvinnslutækjunum
var fyrir komið og stillt upp ásamt
öllum dráttarvélunum.
Tvistur stal senunni
í Ártúnum í Blöndudal í A-Húna-
vatnssýslu gafst fólki tækifæri til að
BÆNDUR SÓTTIR HEIM
Styrkir samband
sveitar og þéttbýlis
skoða kindur, nautgripi og hesta að
ógleymdum heimilishundunum og
læðu með fjóra kettlinga. Fjölmargir
notuðu tækifærið í blíðskaparveðri
og komu í heimsókn.
Sölufélag A-Hún. og matvælaiðjan
Vilkó á Blönduósi lögðu bændum í
Ártúnum lið og kynntu framleiðslu
sína. Gestum var boðið upp á grillað
kjöt hverskonar og Vilkó vöflur með
ijóma.
Hvað sem öllum staðreyndum um
hagkvæman búrekstur leið þá vakti
hinn 38 vetra gamli hestur Tvistur
mikla athygli. Þetta aldna heiðurs-
hross sem að öllum líkindum er elsta
hross landsins, bar þéttbýlisbörnin
hvert af öðru af öryggi og stóískri
ró um ártúnska jörð.
Jóhanna Magnúsdóttir húsfreyja í
Ártúnum var ánægð með daginn og
sagði hún að fólk hefði komið víða
að af landinu og átt ánægjulega dag-
stund í sól og sumaryl í sveitinni.
Var hún sannfærð um það að atburð-
ir sem þessir væru af hinu góða og
styrktu ennfrekar sambandið milli
sveitar og þéttbýlis, samband sem
alls ekki mætti rofna.
Aukning og Skerðing
Að Vöðlum í sunnanverðum Ön-
undarfirði búa hjónin Árni Brynjólfs-
son og kona hans Erna Rún Thorlac-
ius ásamt sonum sínum. Einnig búa
þar foreldrar Árna og bróðir hans. Á
búinu er framleidd mjólk og ræktað-
ar kartöflur.
Þegar fréttaritara bar að garði var
margt um manninn. Boðið var uppá
veitingar og kynntar afurðir, börnin
fengu að sitja á hestunum hans
Björns frá Þórustöðum, og klappa
kálfunum Króata og Serba en þeir
komu í heiminn sama dag og flótta-
mennirnir frá fyrrum Júgóslavíu
komu til ísafjarðar. Einnig voru
þarna nálægar kvígurnar Aukning,
Skerðing og Spurning, en hjónin á
Vöðlum fara ekki hefðbundnar leiðir
í nafngiftum á húsdýrunum.
Þau Ieika einnig og syngja saman
í hljómsveitinni Hjónabandinu, þann-
ig að þau eru samtaka á öllum svið-
um. Að sjálfsögðu tóku þau hjónin
lagið fyrir gesti og gangandi og einn-
ig jórtrandi, þ.e. kýrnar, sem virtust
þó eitthvað vandfýsnar á tónlist og
fluttu sig um set þegar Árni þandi
nikkuna.
, Morgunblaðið/Egill Egilsson
ÁRNI Brynjólfsson bóndi á Vöðlum brá sér út á hlað og spilaði fyrir Sluddu og Heiðrúnu.
Morgunblaðið/Jón Sigurðsson
ÞÓTT Tvistur sé allra hesta elstur munaði hann
ekki um að rölta með börnin á bakinu.
Morgunblaðið/Theodór
KÁLFARNIR stálu senunni hjá börnunum sem
heimsóttu Hafþór og Vilborgu í Lyngholti.
Markaðssetning á íslensku lambakjöti í Bandaríkjunum
Lítil sala vestra
en birgðir minnka
Markaðssetning á ís-
lensku lambakjöti í New
York og nágrenni hefur
ekki gengið sem skyldi.
Skiptar skoðanir eru
hversu mikið eigi að
selja og hvernig. Birgðir
innanlands hafa farið
minnkandi. Helgi Þor-
steinsson spurðist fyrir
um framtíð lambakjöts
á Bandaríkjamarkaði,
Heildarframleiðsla
á íslensku lambakjöti er
um níu þúsund tonn á
ári. Innanlandsneyslan
er um 7500 tonn þannig að um
1500 tonn eru afgangs til útflutn-
ings í meðalári. Birgðir hafa farið
mikið minnkandi síðastliðið ár og
gert er ráð fyrir að birgðir í sameig-
inlegri ábyrgð verði undir þúsund
tonnum í haust.
Umframframleiðslan hefur yfir-
leitt verið seld til Evrópu á íágu
verði en í byijun síðasta árs hófust
tilraunir með útflutning á lamba-
kjöti á hærra verði til Bandaríkj-
anna og Evrópu. Tilraunin er á
vegum Áforma, en það er verkefni
um útflutning á gæðavörum sem
sett var á stofn með samþykkt Al-
þingis í fyrra. í verkefnisstjórn
Áforma sitja fulltrúar Bændasam-
takanna, Samtaka lífrænt ræktandi
bænda, umhverfisráðuneytisins og
formaður er skipaður af landbúnað-
arráðherra.
Mikið var sagt frá markaðsstarfi
í New York í Bandaríkjunum í ís-
lenskum fjölmiðlum og samningar
náðust við dreifingarfyrirtæki og
stórar verslunarkeðjur um sölu á
kjötinu. Það er fyrirtækið Cooking
Excellence sem sér um markaðs-
starfið í New York og nágrenni,
en það er í eigu systkinanna Sigurð-
ar B. Sigurðssonar og Karitasar
Sigurðsson.
Lofsamlega var skrifað um ís-
lenska lambakjötið í grein í New
York Times og fjölmargar fyrir-
spurnir bárust. Samningar voru
gerðir við sex verslanakeðjur sem
samtals eru með um sjö hundruð
vers'lanir í New York og nágrenni.
Salan hefur þó ekki orðið eins góð
og við var búist. Samtals hafa ver-
ið flutt til Bandaríkjanna um
170-180 tonn af lambakjöti en um
120 tonn hafa selst fram að þessu.
Forsvarsmenn Áforma ákváðu
fyrir skömmu að draga
verulega úr stuðningi við
markaðsstarfið í New
York. Sigurgeir Þorgeirs-
son, framkvæmdastjóri
Bændasamtakanna, segir
að verkefnið hafi ekki verið blásið
af. „Við höfum ákveðið að markaðs-
starf verði framvegis kostað af
söluverðmæti kjötsins, og af um-
boðslaunum.“
Kjötinu dreift of víða
Ósamkomulag hefúr verið milli
eigenda Cooking Excellence í
Bandaríkjunum og Áforma um að-
ferðir við markaðssetningu kjötsins
í Bandaríkjunum. Sigurgeir telur
að kjötinu hafi verið dreift i of
margar verslanir og því hafi ekki
verið hægt að fylgja því nægilega
eftir með kynningu.
„Við vissum fyrirfram að þetta
væri tvísýnt og ég held ekki að
aðferðir umboðsfyrirtækisins hafi
verið aðalatriðið. Lambakjötið virð-
ist einfaldlega ekki hafa gripið
neytendurna. Sala á lambakjöti er
reyndar lítil í Bandaríkjunum og
frystivara á undir högg að sækja.
Það er líka ljóst að við erum ekki
fyllilega í stakk búnir fyrir svona
útflutning. Sérstaklega vantar
ýmislegt uppá í kjötvinnslunni,“
segir Sigurgeir.
Hann segir að síðar í haust verði
ljóst hvort tilraunin hafi verið mis-
heppnuð. „Hvernig sem fer höfum
að minnsta kosti öðlast mikilvæga
reynslu sem nýtist okkur.“ Sigur-
geir bendir einnig á að verkefnið
hafí haft ýmis jákvæð hliðaráhrif.
„Þetta hefur verið landkynning fyr-
ir ísland og tengt lambakjötssöl-
unni hafa náðst samningar um sölu
á laxi og vatni til verslanakeðja.“
Aðspurður sagði Sigurgeir að
engar áætlanir væru uppi um frek-
ari útflutning en vildi þó ekki úti-
loka að einhvern tíma yrði aftur
reynt við Bandaríkjamarkað.
Haukur Halldórsson, formaður
verkefnisstj órnar Áforma, segir að
erfitt sé að meta nákvæmlega
hversu miklir peningar hafi farið
til markaðsstarfsins í Bandaríkjun-
um.
„Beinar greiðslur voru um
fimmtán milljónir króna, en annar
stuðningur var til dæmis í formi
ódýrs kjöts. Það er alltaf erfitt að
meta hversu mikils virði það er, því
það er mjög mismunandi hvaða
verð fæst fyrir lambakjötið.“
Enginn áhugi á
lágverðsmörkuðum
Haukur segir að ágreiningurinn við
Cooking Excellence hafi verið smá-
vægilegur og að
ekkert sé búið
að ákveða með
framhaldið.
Hann útilokar
þó ekki að lögð
verði áhersla á aðra samstarfsaðila.
„Það hefur ekki allt kjötið farið til
New York. Við höfurn til dæmis
líka selt til Boston.“
Haukur telur að ef áfram verði
reynt að selja til Bandaríkjanna
þurfi að beina sölunni meira til
ákveðinna markhópa. „Það var
mjög mismunandi eftir hverfum og
verslunarkeðjum hvernig kjötið
seldist. Það skiptir miklu máli hvort
Grikkir, gyðingar eða einhveijir
aðrir búa í hverfinu. Við erum ekki
að selja mikið magn og höfum yfir-
leitt engan áhuga á því að komast
inn á einhvetja stóra lágverðsmark-
aði. Eg geri ráð fyrir að tvö hundr-
uð tonn væri ágætt markmið en
alls ekki þúsund tonn, eins og Sig-
urður hjá Cooking Excellence hefur
verið að nefna.“
Sigurður B. Sigurðsson, einn eig-
enda Cooking Excellence, segir að
verkefnið hafi verið gefið of
snemma upp á bátinn. „Það var
full mikil bjartsýni um skjótan
árangur í byrjun. Fljótlega var samt
orðið ljóst að þetta tæki lengri tíma,
enda er það eðlilegt á þessum mark-
aði. Við höfum verið að vinna hér
í rúmt ár, en eðlilegt er að markaðs-
setning taki 3-5 ár. Menn á íslandi
hafa greinilega misst þolinmæð-
ina.“
Fjörutíu milljónir
króna í veði
Sigurður segir að samtals hafi um
fjörutíu milljónir króna verið lagð-
ar í markaðsstarfið. Þar af voru
25 miiljónir frá íslandi og 15 frá
fyrirtæki Sigurðar. „Öll þessi fjár-
festing er í hættu ef ekki verður
haldið áfram. Þetta er ekki lífs-
spursmál fyrir okkar. íslenska
lambakjötið er um sjö prósent af
veltunni hjá okkur, og hingað til
hefur framkvæmdin verið með
miklu tapi. Við erum í raun ekki
rekin áfram af hagnaðarvon, en
sem íslendingum er okkur mjög í
mun að þetta gangi,“ segir Sigurð-
ur.
Sigurður telur að með áfram-
haldandi markaðsstarfi megi
skapa markað fyrir um sex hundr-
uð tonn af kjöti árlega í Bandaríkj-
unum.
„Við erum lengra komnir áleiðis
en nokkurn tíma áður í útflutningi
á lambakjöti til Bandaríkjanna. Það
hefur aldrei áður tekist að ná slík-
um samningum við verslunarkeðj-
ur. Fyrr á þessu ári var
ákveðið að draga veru-
lega úr auglýsingum á
kjötinu. í samningum
okkar við verslanakeðj-
urnar var gert ráð fyrir
að við stæðum fyrir ákveðnu aug-
lýsingastarfi. Við útskýrðum fyrir
okkar viðskiptavinum að íslenskir
bændur hefðu ekki bolmagn til að
standa fyrir venjulegu markaðs-
starfi. Það var samþykkt að við
fengjum að auglýsa eingöngu í inn-
anhúsblöðum þessara verslanak-
eðja. Þetta þýðir að auglýsinga-
kostnaður samtals yrði um áttatíu
þúsund bandaríkjadalir á ári, eða
rúmar fimm milljónir króna. Það
er mjög vel sloppið,“ segir Sigurður.
Ekki eins góð
sala og við
var búist
Ákveðið að
draga úr aug-
lýsingum