Morgunblaðið - 24.08.1996, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 24. ÁGÚST 1996 17
Á KÁNTRÝDANSLEIK í
EYJAFJARÐARSVEIT
Hvað er félagsfælni oghvernig má lækna hana?
GYLFI ÁSMUNDSSON SÁLFRÆÐINGUR FJALLAR UM FURÐUR SÁLARLÍFSINS
Spurning: Ég tel mig vera hald-
inn andlegum veikleika sem kallast
félagsfælni, sem lýsir sér sem
sjúklegt óöryggi í námunda við
annað fólk eða nýjar aðstæður.
Sjúkdómur þessi hefur mikil áhrif
á vinnu, nám og einkalíf, auk þess
sem hann eykur löngun eftir
áfengisáhrifum. Líðanin er eins og
að vera alltaf uppi á leiksviði. Því
óska ég eftir að þú gerir gi-ein fyr-
ir þessum sjúkdómi og þá einnig
hvort lyfjagjöf sé íysilegur kostur
og þá hvaða lyf.
Svar: Pælni er mikill ótti við til-
tekin áreiti eða kringumstæður,
sem verður til þess að viðkomandi
forðast slíkar aðstæður, og það er
einmitt óttinn við óttann sem við-
heldur fælninni. Óttanum fylgja
sterk lífeðlisleg viðbrögð, eins og
ör hjartsláttur, öndunartruflanir
eða handskjálfti. Óttinn er oftast
algerlega óraunhæfur og skýring-
ar á honum sjaldan ljósar. Oft má
þó finna uppruna hans við tiltekn-
ar ki-ingumstæður fyn' á ævinni,
sem viðkomandi hefur gleymt eða
bælt. Dæmi um fælni er ótti við að
lokast inni í þröngum herbergjum,
eins og t.d. lyftum, ótti við skor-
kvikindi og flughræðsla. Fælni af
þessu tagi er nefnd einföld fælni. I
öðru lagi er víðáttufælni, sem er
óttinn við að vera einn og birtist í
mörgum myndum. I þriðja lagi er
svo félagsfælni, sem hér er spurt
um, og er óttinn við að vera innan
um fólk eða koma fram.
Sálfræðingarnir Eiríkur Örn
Arnarson og Ása Guðmundsdóttir
hafa kannað algengi og tíðni fælni
hér á landi, og kom í ljós að rúm-
lega 7 prósent manna eru haldin
fælni á hverjum tíma, 8,8% kvenna
og 5,3% karla. Fælni er því á meðal
algengustu geðkvilla. Um 2% karla
og um 2,6% kvenna eru haldin fé-
lagsfælni og virðist hún vera al-
gengust á miðjum aldri 30-50 ára.
■ Það eru eflaust mun fleiri, sem
finna til óþæginda við að vera í
margmenni og njóta sín t.d. illa í
samkvæmum, ekki síst ef athyglin
Fælni
beinist að þeim, án þess að um eig-
inlega fælni sé að ræða. Þeir ei’u
hræddir við gagnrýni og við að
verða sér til minnkunar. Sumir eru
einrænir og ómannblendnir að
skapferli og kjósa fremur að vera
einir eða í fámennum hópi vina
sem þeir þekkja vel. Þeir grípa
gjarnan til áfengis til að auka sér
sjálfstraust og slá á félagskvíðann.
Það þarf þó ekki að vera þeim á
nokkurn hátt óbærilegt að vera
innan um fólk. Það er hins vegar
það sem einkennir hina fælnu. í
margmenni fá þeir óttaeinkenni
bæði i hugsun, tilfmningum og lík-
amiegum viðbrögðum, sem eru
þeim óviðráðanlega og óbærileg,
þótt þeir geri sér oftast grein fýrir
því hversu óraunhæfur óttinn er.
Þeir forðast því stöðugt slíkar að-
stæður, og það hefur augljóslega
mikil áhrif á allt þein-a lif, nám,
starf, einkalíf og félagslíf. Þeir eru
fangar óttans. Því er mikils um
vert að hægt sé að ráða bót á þessu
ástandi.
Sem betur fer hafa lækningar á
fælni verið árangursríkar. Kvíða-
stillandi lyf eru talsvert notuð af
læknum við fælnieinkennum. Rétt
er að leita álits geðlæknis á því
hvaða lyf eiga best við. Lyf draga
úr einkennunum og geta þá í besta
falli hjálpað viðkomandi til að
mæta óttavekjandi kringumstæð-
um, venjast þeim og takast á við
þær. Sálfræðileg viðtalsmeðferð
hefur lengi verið beitt gegn fælni
eins og öðrum sálrænum kvillum,
en þá er sjúklingnum hjálpað til
þess að fá innsæi og sjá orsaka-
samhengi í viðbrögðum sínum.
Reynt er að komast að rótum fæln-
innar og draga hinar tilfinninga-
legu orsakir fram í dagsljósið, en
það eru einmitt þessar duldu til-
finningar sem gera óttann svo
óraunhæfan og þar með illviðráð-
anlegan. Árangursríkasta lækn-
ingaaðferðin á síðustu árum og
áratugum er þó tvímælalaust sál-
fræðileg atferlismeðferð. Þá er
sjúklingnum hjálpað til að kynnast
hinum raunverulegu aðstæðum
sem vekja ótta hans. Hann er lát-
inn ímynda sér óttavekjandi kring-
umstæður eins og mannamót, eða
jafnvel sjálfan sig að halda ræðu.
Stundum er honum jafnvel fylgt á
slíkar samkomur og sálfræðingur-
inn er honum þar til trausts og
halds og hjálpar honum til að ná
tökum á óttanum. Honum er kennt
að þekkja viðbrögð sín við þessu
og takast á við þau, t.d., með slök-
un, öndunaræfingum o.fl. Á mark-
vissan hátt er hann látinn horfast í
augu við vandann og studdur til að
takast á við hann.
• Lcsendur Morgunblaðsins getn spurt
sálfræðinginn nm þuð sem þeim liggur ií
hjnrtji. Tekið er á móti spurningum á
virkuni döguni niilli klukknn 10 og 17 í
síma 569 1100 og bréfum eða símbréfum
merkt Vikulok, Fax 5691222.
ÞEGAR horft er á fólk með
kántrýhatta, í gallabuxum
og köflóttum skyrtum
dansa kántrýdansa, dettur flestum
vafalaust Skagaströnd og Hallbjörn
Hjartarson í hug. En áhugi fyrir
amerísku kántiýi er víðar og meðal
annars á Akureyri og í Eyjaíjarð-
arsveit. Það sýndi sig er Jó
hann Öm Ólafsson dans-
kennari stóð fyrir nám-
skeiði í kántrýdönsum á
Akureyri og að Hrísum í
Eyjafjarðarsveit. Fjöl-
margir Norðlendingar
svo og fólk lengra að
komið sýndi kán-
trýdansinum
mikinn áhuga
og kom til að
læra undir
handleiðslu ‘ ,
Jóhanns
Arnar.
Eftir að
hafa staðið fyrir
tveimur námskeið-
um á Akureyri hélt
Jóhann Örn fram að
Hrísum og efndi til
dansleiks í hlöðunni
þar. Hlöðunni að
Hrísum hefur veríð
breytt í myndarleg-
an dansstað og þar
hefur verið boðið
upp á dansleiki um
helgar í sumar. Við
þetta tækifæri
efndu Orlofshúsin
að Hrísum og
Meistarinn, sem er
kj ötvinnslufyrirtæki
og veisluþjónusta, til
kynningar á vömm og
þjónustu fyrirtækj-
anna. Efnt var til helj-
arinnar grillveislu, þar
sem m.a. var boðið upp á pylsur
með ýmsum bragðtegundum og
fleira.
Að Hrísum eru öll nútíma þæg-
indi til hvfldar og þæginda fyrir
dvalargesti. Þar er m.a. salur fyrir
fyrir fundi og veislur og til viðbótar
hefur hlaðan verið innréttuð til
dansleikjahalds.
STÍNA bongó og Böðvar á nikkunni
komu í heimsókn að Hrísum og spil-
uðu tónlist fyr ir gesti í hlöðunni og
vakti uppákoma þeirra mikla at
hygii-
HALLDÓR Tryggvason, 5 ára snáði,
lét sig ekki vanta á dansleikinn og
stóð á sviðinu í „fullum skrúða.“
LÚÐVÍK Áskelsson og unn usta
hans Jólianna Bára Þór isdóttir,
öðru nafni Lúlli diskó og Hanna kán-
trý voru í sann kölluðu hátíðarskapi.
Mörg um fannst þó hatturinn hans
Lúlla vera frekar skátalegur.
ÞETTA unga fólk sat í mak indum á
heyböggunum í kringum dansgólfið
í hlöð unni og biðu eftir því að tóns
listin færi f gang. Þau heita Krístin
Karlsdóttir, Elvar Snæbjörnsson,
Þórunn Haf steinsdóttir og Díana
Sara Guðmundsdóttir.
GESTIR á hlöðuballinu stíga kántrý-
spor í takt undir hand leiðslu Jó-
hanns Arnar Ólafs sonar, danskenn-
ara, sem er með kúrekahattinn
fremst á myndinni.