Morgunblaðið - 24.08.1996, Blaðsíða 18

18 LAUGARDAGUR 24. ÁGÚST 1996 IJPJfj M0RGUN3LAÐIÐ
i m
AíIíj
H SKRAUTBÚIN kommóða í
barokkstíl eftir André-Char
les Boulle frá 1700 sem til
heyrir Lúðvík XIV. Hús-
gagn ið er inngreypt með
íbenviði og skelplötum í
anda Boulie. Andlitsgrím-
umar sem eru úr gylltum
málmi, ankantusbiöð in og
íburðarmiklar umgjarð ir
utan um um skrautmunina
eru einkennandi fyrir
barokk tfmann.
0 GYLLT, útskorið veggborð
eftir Nicolas Pineau frá
1715 frá ríkissfjórnartíð Pil-
uppus ar hertoga af Or-
leans. Borðið er sambland af
barokk- og rókókóstfl. And-
litsgrímur og sjávarspendýr
sem koma fram í útskurðin-
um falia und ir skrautað-
ferðir á barokk tímanum.
KJ KOMMÓÐA í stfi Lúðvfks
XV frá 1750 eftir I.P Latz .
Hérna eru greypt í viðinn
fugla- og blómamunstur
(marquetry). Kommóðan
stendur á sveigð um fótum.
í gylltu málmflúr inu má sjá
ósamloka bugður eins og C
og S sem eru tákn rænar
fyrir rókókóstflinn.
□ KÚPT kommóða í stíl Lúð-
víks XV, merkt Fieury, frá
1745-51. f gylltu skrautinu
má sjá C og S.
□ GYLLTUR stóll í stfl Lúð-
víks XV í anda Cresson. í út-
skurði má sjá C-lögun. Fæt-
ur sveigð ir og minna á S.
Þessi gerð af stól hefur oft
verið nefnd drottningar-
stóllinn.
FRÖKKUM var öðrum tamara
að skipta rókókótímabilinu í
smærri einingar sem er fyrst
og fremst vinnuregla frekar en fyrir-
fram ákveðið samkomulag lista-
manna. Frönskum rókókóstíl má
skipta í þrjú tímabil. Fyrsta tímabil-
ið var kennt við Lúðvík XIV, (1643-
1715), en á síðustu árum hans tók að
örla á rókókóstílnum. Annað tímabil-
ið var kennt við ríkisstjórnarstíl Fil-
ippusar hertoga af Orleans (1715-
1723). Þriðja tímabilið var kennt við
LúðvíkXV, (1730-1764).
Á síðustu árum Lúðvfks XIV tók
rókókóstílsins að gæta. í lok barokk-
tímans höfðu verið stofnuð austur-
asísku verslunarfélögin og flutt var
inn mikið af austurlenskum munum
sem var farið að stæla. Útbúin voru
húsgögn og húsbúnaður eftir kín-
verskri fyrirmynd.
Jean Bérain (1637-
1711) var konungleg-
ur húsgagnasmiður
Lúðvíks XIV, í lok
17. aldar. Hann var
fyrsti húsgagna-
meistarinn sem kom
með nýjan fínleika í
franska húsgagn-
gerð. Hann byggði
talsvert á grótesku-
stíl (sem sýndi alls
kyns kynjaverur inn-
an um blóma- og
laufskreytingar).
Siðari tíma húsgögn hans voru inn-
lögð ýmiss konar gyllingu og höfðu
kínverskan blæ og voru fínlegri en
áður hafði þekkst.
I byrjun 18. aldar réð skreytilista-
maðurinn André-Charles-Boulle
(1642-1732) enn ríkjum í franskri
húsgagnagerð. Húsgögn hans voru
smíðuð fyrir Versali og inngreypt
dýrindis viði, steinum,
skelplötum og gyll-
ingu í viðinn, eins og
greint var frá í síð-
ustu grein. Eftir því
sem á leið urðu hús-
gögn hans léttari.
A aldar-
margni
Rókókóstílnum í Frakklandi má skipta í
þrjú tímabil, segir Sigríður Ingvarsdóttir,
sem 1 þessum þætti fjallar um fæðingu
rókókóstflsins 1720 til 1760.
Sálh anungurinn
Lúðvík XIV var þriðji Bourboninn
á konungsstóli Frakklands. Þótt gáf-
ur hans væru á engan hátt taldar
miklar, bjó hann yfir meðalgreind og
ýmsum hæfileikum. Hann þótti
mannglöggur og snjall mannþekkj-
ari. Sjálfstraust hans, þótti og trú á
eigið ágæti var eflaust veikasti þátt-
urinn í fari hans, og af skiljanlegum
ástæðum ágerðust þessar veilur með
aldrinum í því umhverfi sem hann
skapaði sér. Honum var það mikið
kappsmál að auka orðstír sinn og
veldi og tók snemma að hyggja á
landvinninga og setti sú árátta svip á
feril hans.
Hann hafði ekki verið lengi kon-
ungur þegar hann réðst í það með
oddi og egg að reisa stórbyggingar.
Þjóðfélag miðalda hafði einkennst af
stöðugleika. En nú var þetta breytt.
Sólkonungurinn varð að sannfæra
þegnana um ágæti sitt og guðlega
forsjá og vekja fjöldahrifningu.
Barokklistinni var beitt sem slíku
áróðurstæki, tilkomumikil og áhrifa-
mikil. Ekkert var nógu stórt. Sólrós-
in var gott dæmi um þetta. Hún er
stærsta blómið í Evrópu og var því
dálæti barokktímans. Lúðvík lét
þegna sína kalla sig sólkonung, sem
átti að varpa ljóma á nafn hans,
minna mátti það ekki vera. Allt
sem var ofhlaðið eða skrumskælt
heyrði undir barokktímann. Kapp
var lagt á byggingu Louvrehallar-
innar, þáverandi aðsetur hirðarinn-
ar. Bernini sem þótti besti arkitekt
í heiminum var sóttur til Rómar og
falin yfirumsjón með verkinu.
Árið 1668 var ákveðið að reisa
Versali, mestu höll veraldar, 25 km
fyrir utan París. Lúðvík XIV fékk
Charles Lebrun (1619-90) til að
stjórna byggingunni. Hann varð
næstum einráður í túlkun Versalat-
ísku, og um tíma stjórnaði hann
listaakademíunni, skreytingum Ver-
salahallar og Góbelínverksmiðjunni.
Hann sagði fyrir um skreytingar í
smáatriðum, teiknaði myndaramma,
skrautlista, laufbeðjur, myndvefnað
og kristallskrónur.
Um miðja 17. öld fór að bera á
léttari bólstruðum stólum sem voru
oft í stíl við gardínur og rúm. Stólar
voru gylltir og útskornir með laufa-
og blómamunstri og bólstraðir með
silki, damaski, flaueli og góbelíni.
Það var um þetta leyti sem gyllta,
útskorna veggborðið með marmara-
plötunni leit dagsins ljós.
Skápar og borð frá tíma Lúðvíks
XIV voru stór og íburðarmikil.
Sterkir litir voru áberandi eins og
skínandi rautt, grænt og gyllt.
Góbelínsverksmiðjan framleiddi
skápa úr íbenviði, ígreypt steinum
sem var ítölsk aðferð, bronsið var
fagurlega gyllt og sett á viðinn.
Góbelínverksmiðjan og fleiri bjuggu
líka til skápa ígreypta málmi og út-
skurði. Á þessum skápum var ein
hurð í miðjunni og til hliðar voru lítil
hólf ígreypt gylltum málmi.
Um 1680 var byrjað að inngi’eypa
skjaldbökuskeljar í við húsgagna,
svokölluð Boulle aðferð eftir hús-
gagnahönnuðinum André Charles
Boulle 1644-1732). Chai-les Boulle
hélt áfram að þreifa fyrir sér með
gerð nýrra húsgagna.
RíhisstJárnarstíU
Fiiippusnr hertaga
Annað tímabil rókókótímans var
kennt við ríkisstjórnarstfl Filippusar
hertoga af Orléans (1715-1723). Með
fráfalli Lúðvíks XIV, bar bróðursyni
hins látna að gegna ríkisstjórnar-
störfum uns Lúðvík XV næði lög-
aldri. Filippus var ágætlega mennt-
aður og vel gefinn, en hann þótti
ekki mikill stjórnandi. Hann leiddist
út í svall og lausung sem hann stund-
aði fyrir opnum tjöldum í París. Að-
setur Filippusar ríkisstjóra var
Palais Royal og varð miðpunktur
léttúðlegra veisluhalda meðan hús-
bóndans naut við. Engu að síður var
hann fagurkeri og lét listþróun til sín
taka. Hann dó úrið 1723.
Þótt André-Charles Boulle hafi
Þriðja tímabilið var kennt við
Lúðvík XV, (1730-1764). Lúðvík XV
varð ekki konungur fyrr en hann
varð lögráða, 1730. Hann var engu
verr gefinn en langafi hans Lúðvík
XIV, en var ósjálfstæður, vantreysti
sér í hvívetna og hafði sáralítinn
áhuga á stjómmálum. Hann hrakt-
ist eins og rekald milli hinna ýmsu
valdahópa innan hirðarinnar. Hvað
sem því líður var þetta tímabil há-
degissól rókókóstflsins.
Útlínur húsgagna vora sveigðar.
Húsgögn voru gyllt eða máluð í
pastellitum sem var í stfl við annan
húsbúnað. Greypt voru í viðinn
skreytingar úr íbenviði, gylling og
dýrindis málmar. Gyllt málmflúrið
minnti á kufunga og skeljar. Dýrari
húsgögn vora lökkuð samkvæmt
japanskri fyrirmynd. Bræðurnir
Vernis Martin náðu mestri færni í
japanskri lakkáferð. Um 1740 var
inngreyping blómamunstra orðin
vinsæl. Kommóðan var húsgagn
þessa tímabils og hafði tvær eða
þrjár skúffur, sveigða Jætur með
skreytingu að framan. Á umræddu
tímabili jókst eftirspurn stórlega
eftir málverkum, einkum andlits- og
mannamyndum. Var nú ekki lengur
eingöngu beðið um helgimyndir og
altaristöflur heldur kaus aðallinn að
birtast sjálfur á léreftinu í herklæð-
um og dýrindis stássi.
Um 1750 náði rókókóstíllinn
mestri snilld og fegurð. Húsgögn
voru gerð af mikilli listrænni fágun
og ótrúlegum fjölbreytileika sem
verður fjallað nánar um í næstu
grein.
verið einn mesti skreytilistamaður
síns tíma þá var það ekki hann sem
var upphafsmaður rókókóstflsins.
Það var húsgagnasmiðurinn Charles
Cressent (1685-1758) sem átti heið-
urinn af því að útfæra rókókóstflinn.
Kommóðan varð enn glæsilegri, en
jafnframt fínlegri með marmarplötu,
eins og sést á mynd. Kommóðan stóð
á vel sveigðum fótum sem voru
lengri og grennri en tíðkast hafði.
Skúffurnar voru tvær í stað þriggja
eins og tíðkaðist áður. Þessar
kommóður voru einkennandi fyrir
tímabil Lúðvíks XV. Kommóðan var
húsgagn rókókótímabilsins.
Á ríkisstjórnartímanum var
rókókóstfllinn tekinn að þróast
verulega. Hann varð léttari og
glæsilegri, en áður hafði þekkst.
Iburður barokktímans vék fyrir
rókókóstflnum. Nú
var áhersla lögð á
fágun og fínleika.
Rókókóstfllinn hafði
mikið dálæti á blóm-
um sem birtust í
skreytingum innan-
stokksmuna og bús-
hlutum og notuð til
mikils yndisauka.
Einnig fór að bera á
fíndregnum sveigum
eins og C og S.
Hirðin hvarf frá
Versölum til Parísar,
þar sem reistar voru
margar smáhallir sem ljómuðu af
lífsgleði og þægindum að innan.
Léttúðin og gleðin birtust í stflgerð-
inni. í París voru smærri salarkynni
orðin miðpunktur fyrir heldra fólkið
og listamenn. Áhrif rókókóstílsins
bárust fljótlega til flestra þjóða í
Evrópu sem heilluðust af þessum
fágaða franska stfl.
Tímabii Lúðvíhs XV
LISTMUNIR Á LAUGARDEGI
\
\

i
j
K
1
I
fe
I.
I