Morgunblaðið - 30.08.1996, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
FÖSTUDAGUR 30. ÁGÚST 1996 23
UNUHÚS, Garðastræti 15, Reykjavík.
var kominn úr vinnu og gekk um
gólf eins og fínn maður í fínum fötum
og stundum var hann með montprik.
Kiljan talaði lítið við okkur en Þór-
bergur talaði alltaf við okkur. Á
bolludegi sögðum við Þórbergi að
hann yrði að hafa opið því nú kæm-
um við að flengja hann, en við feng-
um aldrei bollur. Erlendur sagði ,já,
Maja mín, þú mátt koma og beija
mig eins oft og þú vilt“. Við fórum
aidrei í ókunnugt hús að flengja. Til
að flengja Þórberg fórum við á Vest-
urgötuna þegar hann bjó þar og svo
á Stýrimannastíginn, en þar náði
hann í ástmey sína hana Möggu.
Hún var hreinleg kona og mynd-
arleg. Við eltum einu sinni Þórberg
í Örfiriseyna og þar fór hann úr öll-
um spjörum og setti pappa og svo
kiemmu á nefið. Við heilsuðum hon-
um og hann sagði þá ,já, eruð þið
komin þarna, skríliinn". Þá var hann
allsnakinn á klettunum þarna að
teygja úr sér. Verkamenn á Granda-
garði voru oft að glápa á. Við fórum
oft á hveijum degi útí Alliance því
við ætluðum að fá að þurrka fisk,
en það fengu ekki nema kaupmanns-
dætur. Við máttum ekki vera á tún-
inu fyrir Geir Zoega, hann hóaði oft
á okkur. Geirstúnið var leikvöllur
okkar, það náði vestur í bæ.
Einar Árnason seldi pylsur og ost
þar sem Fjalakötturinn var. Svo þeg-
ar maður var að kaupa þarna, þá
var spurt, „fyrir hvern ert þú að
kaupa?“ „Ég er að kaupa fyrir hana
Unu Gisladóttur og Erlend Guð-
mundsson." „Hvað ertu með mikið?“
„Þetta er enginn peningur, góða
mjn, þú færð ekkert fyrir krónu.“
„Ég á bara að fá nokkra pylsuenda
og ost, henni er alveg sama þótt það
sé mysuostur." „Heidurðu að þú fáir
oststykki fyrir þetta?“ Svo fór ég til
Brynjólfs H. Bjarnasonar, en þegar
karlinn var í búðinni þá hrökkluð-
umst við út.
Nokkrir Háskólamenn komu í
Unuhús, einn sem hét Friðjón og
ætlaði að verða prestur, en hann dó
úr kulda heima hjá sér. Hann hafði
herbergi í Ingólfsstræti og kuldinn
var svo mikill að það fraus allt sem
var þar inni. Eitt sinn fórum við til
hans fyrir Unu til þess að athuga
hvort hann væri veikur, en þá sagði
konan á neðri hæðinni að hann væri
kominn inn í líkhús. Það hefur marg-
ur menntamaðurinn farið illa. Hann
notaðist við kerti og tíu línu brenn-
ara og eitthvað svoleiðis, en þótt það
væri kabyssa í þessum herbergjum,
þá höfðu þeir ekki efni á því að kaupa
kol. Ég held að það hefði verið betra
að fara í binginn eins og við gerðum
krakkarnir.
Oddur sífulli svaf undir stiganum
í Unuhúsi, það var hurð þar og fyrir
innan var gæra og hún var öll út í
pissi og það var voðaleg lykt þarna.
Una leyfði honum að vera, hún hafði
svo mikil manngæði sem maður sér
ekki hjá fólki núna.
Skáldin
Stefán frá Hvítadal kom oft í
Unuhús áður en hann giftist. Hann
var oft á Hælinu öðru hvoru og
manni fannst hann vera alveg glær
í gegn. Hann var svolítið lotinn í
baki, mér fannst vanta voða mikið í
hann. Svo sagði Una: „Verið kurteis
við hann Stefán, þetta er mennta-
maður.“
Una átti sjaldan mat fyrir þetta
fólk sem kom í Unuhús, við útveguð-
um henni oft mat, stálum slátri og
kjöti. Það fann enginn neitt að þessu
og krökkunum fannst það alveg sjálf-
sagt að taka frá foreldrum sínum
þegar þeir vissu að hún átti svona
bágt. Börnin vorkenndu henni og
voru eins og miskunnsami Samveij-
inn. Ég hef oft velt því fyrir mér
eftir að ég varð fullorðin hvernig
gamla konan gat lifað svona þegar
hún átti ekki neitt. Erlendur vann á
Pósthúsinu en fékk svo lág laun að
hann flutti sig yfir í Tollinn og fékk
betri laun þar. Hann fékk mjólkur-
glas og þykkan hafragraut og syk-
ur, en hinir fengu eitthvað sem var
eins og þunn súpa, maður mátti
passa sig að missa þetta ekki niður.
Stundum var spurt „á hann ekki að
fá fisk?“ „Það er engin plokkfiskur
í dag, hann verður á morgun," svar-
aði gamia konan þá.
Steinn Steinarr kom oft í Unuhús,
en þegar hann var jarðaður í Foss-
vogi fyldu ekki margir Unuhúsmenn
honum til grafar. Ég fór og sá Hall-
dór Kiljan Laxness þarna án konunn-
ar sinnar, hann leit upp í loftið og
stóð þarna. En það var huggulegt
fólk sem fylgdi, hans_ flokksmenn og
góðir, ungir menn. Ég þekkti Stein
Steinarr svolítið og talaði oft við
hann og fékk Rögnu systur mína
með mér í jarðarförina.
Þá var Steinn búinn að fá þessa
konu og var orðinn allt annar mað-
ur. Ég held að hann hafi verið kom-
inn í gott húsnæði. Steinn fékk áður
stundum að sofa á gólfinu í Unuhúsi.
Það var orgel í Unuhúsi, en það
var orðið svo að ekki var hægt að
spila á það. Jóhannes systursonur
Unu spiiaði helst á það, hann var á
Kleppi öðru hvoru, en svo ágætur
með köflum. Hann galaði stundum
þegar hann var að reka okkur krakk-
ana burt: „Jóhannes með orf og ljá,
eitt sinn gekk í varpa, hann varð að
byija á því að slá, með hausinn
snarpa, helvítin ykkar!" sagði hann
við okkur og við stukkum alveg eins
og mýs út og komum ekki þann dag-
inn. Svo var hann kannski tekinn um
kvöldið og settur inn á Klepp. En
hann var ágætur og Una var góð við
hann, hún sagði við okkur „þið eigið
að bera virðingu fyrir honum Jóhann-
esi, hann er svo vel gefinn". við sögð-
um ekkert, þorðum ekkert að segja,
við vorum hrædd við alla þessa menn,
nema þá sem við gátum talað við.
Guðmundur Hagalín kom í Unu-
hús, en hann var svo penn með sig
að það er lítið af honum að segja.
Sumir komu í Unuhús og fengu
kaffi hjá Unu og gátu borgað 25
aura, en þeir voru ekki margir. Þór-
bergur borðaði stundum hafragraut
þarna og alltaf standandi. Þórbergur
gekk alltaf þegar hann borðaði, eins
PÓSTSEMDUM SAMDÆGURS ■
og vitlaus maður, og fór aldrei inn
í stofu, heldur borðaði alltaf inni hjá
Erlendi og Erlendur hló alltaf, því
hann hafði nefnilega gaman af þess-
um manni.
Seinna, þegar ég er gift, þá er
Erlendur búinn að láta mála húsið
sitt og laga eldhúsið, það var enginn
kjallari undir húsinu þá, og þá keypti
hann sér líka voða fínt píanó.
Dætur Árna frá Höfðahólum komu
oft til Erlendar. Það var mikil vin-
átta með þeim. Una og þau áttu
húsið og hefðu ekki getað lifað öðru-
vísi, það var ábyggilega engin skuld
á húsinu, því kerlingin átti mann sem
var apótekari, en hann dó nokkuð
fljótt. Hún átti börn sem dóu úr
tæringu, þau hafa ekki haft nóg,
eins og var hér áður fyrr.
Erlendur var prýðilega vel gefinn,
en ég veit ekki hvort hann var skóla-
genginn. Ég man eftir því að Sigurð-
ur Þorkelsson sagði að Erlendur
væri ágætis kontórmaður, en hann
var skrifstofustjóri Tollstjórans lengi.
Tónlist og dans
Það var oft spiluð tónlist í Unu-
húsi, en engin sérstök tónlist. Þeir
voru ekki hátt settir þarna, þetta var
svo lágkúrulegt fólk, það er ómögu-
legt að lýsa því, þegar ég fer að
hugsa um þetta fullorðin. Að nokkur
af þessum mönnum sem maður hélt
að væru eitthvað væru að lesa upp
og segja manni eitthvað, nei, það var
bara eitthvað svona ekki neitt, mér
fannst þessir menn ósköp tómir.
Þórbergur var þó helst með svolítið
grín og hann var alltaf á flugi, hann
sagði oft eitthvað prívat við Erlend
sem hann hló að, hann var hlátur-
mildur hann Erlendur. En hann
kærði sig ekkert um þessa fullu karla
5% STAÐGREIÐSLUAFSLÁTTUR
og sagði oft „mamma, reyndu að
koma þessum mönnum út“. Hún
sagði aldrei neitt, það var ekki svar-
að á móti.
Þetta Unuhús, það myndi enginn
maður trúa því ef maður færi að
segja frá því hvemig þetta var alveg
frá byijun, þessar druslur sem komu
þangað og fengu að vera þar. Þær
voru með þessum körlum og þeir
voru að stökkva inn í kompur sem
voru á loftinu. Þetta var svo ógeðs-
legt fólk stundum að maður hrökkl-
aðist bara út. Þegar nálgaðist jól þá
var verið að djöflast þarna og fólkið
fékk að dansa þarna. Þá var fólkið
ekki fullt, en eitthvað var það í því.
En Erlendur kom aldrei, en hann var
farinn að dansa þarna þegar Una
var dáin, hann hefur vorkennt
mömmu sinni og viljað lofa henni
að ráða. Ég vissi aldrei hvort Erlend-
ur væri gamall eða ungur, en hann
breyttist eftir að mamma hans dó,
hann klippti skeggið og fékk sér
ábyggilega tennur. Hann var ábyggi-
lega tanniaus, við héldum það, ég
man aldrei eftir að hafa séð tennur
í honum áður. Hann var alltaf lotinn
í herðum, gekk aldrei uppréttur, en
hann var fallegur maður. Hann kom
oft út til systra minna og þær sögðu
„nú er Erlendur kominn og hann
vantaði mikið, sykur, mjólk og kaffi“.
En alltaf borgaði hann, hann var svo
mikill höfðingi og elskulegur. Þegar
við flengdum hann á bolludaginn,
þá kom hann með fullan poka af fín-
um og góðum bollum og gaf okkur.
Hann var elskulegur maður.
Þórbergur gaf okkur aldrei bollur
því hann átti engan aur. Stundum
gat hann selt eitthvað smávegis af
þessum bókum sínum. Þórbergur var
með herbergi á Stýrimannastíg _og
Margrét var þar vinnukona hjá Óla
Ófeigssyni, en hann var giftur konu
sem var krampaveik og Margrét
passaði hana. Margrét sótti svo á
Þórberg, en Þórbergur sagði sjálfur
að hann hafi ekki ætlað nokkurn
hlut, „hún sótti svo á mig að ég
varð bara að taka hana, hún bauð
mér græna skóga“. Svo var hún
búin að fá íbúð í Suðurgötunni. Þar
setti hún upp púða og þótti ansi flink
í höndunum. Éinu sinni þurfti Krist-
ján mágur minn borgarfógeti að fara
með tvo lögregluþjóna í vaskahúsið
hjá þeim og tala hana til, því hún
var búin að hafa það í meira en viku,
það átti að skipta því niður á fólkið,
einn eða tvo daga í senn. Hún kast-
aði fiðrinu yfír þá og þeir voru eins
og fíðraðir ungar þegar þeTr komu
út. Það var ekkert hægt að gera
þennan dag annað en að láta hreinsa
vaskahúsið.
Þórbergur kom í Garðastræti þeg-
ar hann setti bókina um Unuhús
saman, mér fannst bókin ágæt, hún
var að mörgu leyti rétt hjá honum,
en náttúrlega er aldrei sagt alveg
eins og er, það hefði verið leiðinlegt
fyrir Erlend að vita hvernig aum-
ingjaskapurinn var.
I rauðri treyju og felldu pilsi
Stundum fórum við tvær eða þijár
með Unu til Brynjólfs Bjarnasonar
kaupmanns, við vorum fínar með
svuntur framan á okkur. Hún sagð-
ist vita að hún skuldaði eitthvað
smávegis, en það stæði svoleiðis á
að hún ætti von á peningum bráðum,
sonurinn Erlendur væri kominn í
nýtt starf hjá Tollinum og hún myndi
borga þetta, en hún þyrfti að fá svo-
lítið lánað núna. Hún mátti fá það
sem hún vildi og við fórum hlaðnar
út. Það var síðan heldur betur tekið
til matar síns þegar heim var komið.
En þetta var ekki á hveijum degi.
Stundum var ekkert til í eldiviðarofn-
ana. Hún var oft í rauðri treyju og
felldu pilsi, víðu að framan, og þegar
vantaði í ofnana, þá reif hún stórt
stykki framan af pilsinu og setti olíu
í og bætti í ofnana. Ég sagði við
hana að hún hefði svo marga menn
hjá sér sem ekkert ynnu og hún
ætti að segja þeim að fara niður á
höfn þegar væri verið að skipa upp,
þar væri hægt að fá koi og spýtur.
Stundum spurði hún okkur hvar
við fengjum þessi kol sem við komum
með til hennar og við sögðum að
maður einn hefði sagt að við mættum
tína þau. Þetta var allt tóm lygi og
ég hef aldrei nokkurn tímann logið
eins mikið og þegar ég var barn.
Við vildum ekki segja henni að við
stælum slátri og kjöti frá foreldrum
okkar til að gefa henni, en ég gerði
það. Þegar pabbi fór út með lærl-
inga, þá fórum við oft niður í kjall-
ara og stálum, önnur stóð á vakt svo
það kæmi enginn að pkkur. Við höfð-
um allar klær úti. Ég held að Una
hafi ekki fengið einn einasta pening
frá mönnum öll mín ungiingsár. Þeir
gáfu henni bara eitthvað, sveitamenn
komu t.d. með soðkæfu.
Á gamlárskvöld var dansað í Unu-
húsi hér áður fyrr og sumir voru á
sauðskinnsskóm. Jóhannes spilaði
undir þegar hann var heilbrigður og
svo annar sveitamaður. Þarna var
líka lítill grammafónskassi sem arg-
aði og gargaði stundum í, en plöturn-
ar voru flestar brotnar. Það var boð-
ið upp á jólakakó og fleira og þá
voru stúlkur hjá henni, ein hét María
Pétursdóttir. Þarna voru Ingvar sóði
og Lunda-Bjarni, Bjami Jóhannesson
trúboði var einn af flækingunum í
Unuhúsi og bróðir hans á Fálkagöt-
unni, þeir voru með Jesú á heiianum.
Þarna var líka Áslaug Friðjónsdóttir
sem var móðir Karls ísfelds.
STEINAR WAAGE
SKOVERSLUN
Rúmgóðir, vandaðir
og fallegir skór frá JIP
~\
Litur: Svartur, naturbrúnn og vínrauður.
Stærðir: 21-40.
Verð frá kr. 3.995
STEINAR WAAGE ^
SKÓVERSLUN J’
SÍMI 18519
Ioppskórinn
VUTUSUHOI . SÍMI: tl!ll
STEINAR WAAGE ^
SKÓVERSLUN

¥10 INGÓIFSTO'G
©
lYOGAST()ÐIN heilsubot
Síðumúla 15, S. 588 57 1 1
Vetrardagsskráin byrjar mán. 2. sept.
, ilr -sértími fyrir barnshafandi
(\0ÍÍ JI -byrjendatímar
- morgun, hádegis, síðdegis og kvöldtímar
#|Yogastöðin Heilsubót
Síðumúla 15. Sími 588 5711.
Ella Baché
Snyrtivörukynning í snyrtivörudeild Hagkaups,
Kringlunni, Kynning áfrönsku snyrtivörunum
frá Ella Baché, föstudag 30. ágúst frá 14
til 18 og laugardag 31. ágúst frá 13 til 17.
Kaupauki
Ef keypt eru 2 stk. úr Ella Baché krem-
línunni, fást gefins 500 ml af hreinsimjólk eða
500 ml af andlitsvatni að eigin vali.