Morgunblaðið - 30.08.1996, Blaðsíða 2
MORGUNBLAÐIÐ
2 B FÖSTUDAGUR 30. ÁGÚST 1996
DAGLEGT LÍF
SARAJEVO
Líf í skugga eyðileggingar
UNGU stúlkurnar í næstu sætaröð
í langferðabílnum virðast varla
taka eftir því að við ökum inn í
borgina. Önnur hefur lagt frá sér
margþvælda ástarsögu með yfir-
skriftinni Kulnuð hjörtu og rifjar
lágum rómi upp hvað á daga henn-
ar hefur drifið í sumarfríinu. Öðru
hveiju kinkar vinkonan kolli, frá
þeim heyrist fliss og hlátur, en
umhverfið virðist ekki vekja snefil
af áhuga. Eg undrast léttúðina
enda blasir eyðileggingin við allt
um kring. Við ökum ekki fram hjá
óskemmdu húsi inn í borgina.
Verksmiðjur, sjónvarpsstöð og
jafnvel þinghúsið eru varla nema
rústir einar.
Háar íbúðarblokkirnar eru
margar hverjar sundursprengdar
og áberandi mikið af gleri vantar
enn í glugga. Húsin eru grá og
drungaleg eftir sprengjuhríð og
elda og sorp liggur úti um allt.
Mér verður þungt um andardrátt.
Þrátt fyrir að hremmingar stríðsá-
taka vofi ekki lengur yfir eiga íbú-
ar Sarajevo eflaust langt í land
með að lifa aftur eðlilegu og mann-
sæmandi líf.
Mesta verslunar- og
menningarborg Júgóslavíu
Fyrir stríðið í lýðveldum fyrr-
verandi Júgóslavíu var öðruvísi um
að litast í Sarajevo. íbúarnir, rétt
um 800.000, múslimskrar, kaþól-
skrar og rétttrúnaðar-trúar höfðu
heldur ekki þurft að líða skort
enda var Sarajevo ekki aðeins
stjórnsetur lýðveldisins Bosníu-
Hersegovínu heldur mesta versl-
unar-, samgöngu- og menningar-
borg sambandsríkisins.
Fótunum var hins vegar kippt
undan íbúunum við upphaf stríðs-
átakanna í landinu fyrir um fimm
árum. Rómuð fegurð Trebevic-
fjallsins umhverfis borgina snerist
jafnvel upp í andhverfu sína þegar
umsáturslið Bosníu-Serba kom sér
fyrir í hlíðunum og hóf að skjóta
á saklausa borgarana fyrir neðan
af löngu færi.
Borgin var opið
svið og engum var
hlíft.
Á meðan á
umsátrinu stóð
hélt vonin um að
senn myndi átök-
unum linna og líf-
ið aftur færast í
samt horf bar-
áttuþrekinu í íbú-
unum. Eftir að
langþráður friður
virðist hafa kom-
ist á verður hins
vegar enn aug-
ljósara hversu
mikið verk er fyrir
höndum. Erfitt
millibilsástand
ríkir í borginni því
matargjöfum hef-
ur verið hætt áður
en hjól atvinnulífsins eru farin að
snúast. Stóru verksmiðjurnar
standa ýmist tómar eða hafa verið
sprengdar í rúst.
Innanstokksmunir seldlr
til að fæða fjölskylduna
Ef íbúarnir eru svo heppnir að
hafa vinnu eru mánaðarlaunin um
7.000 kr, Þrátt fyrir að reynt sé
að halda matarverði niðri í borg-
inni til að reyna að freista þess
að fá flóttamenn aftur til baka
kostar til samanburðar um 20.000
kr. að fæða fjögurra manna ijöl-
skyldu.
Daglegt líf íbúanna snýst meira
eða minna um að brúa bilið. Spari-
fé fjölskyldnanna er víðast uppurið
og margir hafa ekki séð aðra leið
ÍBÚAR Sarajevo kalla gamla bókasafnið
í miðborginni enn Vijecnica eða ráðhús-
ið. Bókasafnið var prentskjalasafn fyrir
Balkanskaga áður en stríð hófst. Eyði-
leggingin er enn augljósari inni fyrir.
en að selja smám saman dýrmæta
hluti úr íbúðum sínum. Ekki er
heldur óalgengt að sjá að hluti af
parketi iiefur verið rifinn úr íbúð-
um til að nota til upphitunar. Oft-
ar en ekki hefur blómagörðum
verið breytt í grænmetisgarða og
ráðsnjallir íbúar hafa komið sér
upp heimilisiðnaði á borð við bý-
flugnabú í bakgarðinum.
Rafmagn er skammtað og raf-
magnslaust að jafnaði sex klukku-
stundir á hverjum degi. Vatns-
skortur er áberandi og sjaldnast
svo mikill kraftur á vatninu að
hægt sé að fara í sturtu. Útgöngu-
bann er frá kl. 11 á kvöldin tii kl.
6 á morgnana. Símtöl til útlanda
þarf að panta með minnst tveggja
daga fyrirvara.
Undarlegt er frá því að segja
að helsti vaxtarbroddurinn í hag-
kerfi borgarinnar virðist felast í
veru tuga þúsunda Nato-her-
manna þar. Hvert sem litið er í
miðborginni sjást hermennirnir í
litlum hópum, á gangi, börum og
veitingahúsum, og ekki er að sjá
að fjárráðin vanti í verslunum.
Ekki er því óeðlilegt að ensku-
nám sé í tísku meðal heimamanna
enda vitað að hægt er að afla tölu-
•verðra tekna með því að vinna
Þekking
í molum ástæða
stríðs og ringulreiðar
í tilefni af heimsókn blaðamanns Morgun-
blaðsins til Sarajevo rifjaði Gunnar
Hersveinn upp samtal sitt við norska
heimspekinginn Jostein Gaarder um
dauðann, stríð og hið illa í heiminum.
JOSTEIN Gaarder, höfundur met-
sölubókarinnar Veröld Sofffu, hef-
ur hugsað mikið um dauðann og
ástæður hins illa í heiminum.
„Heimspekingar og skáld hafa
oft djúpa tilfinningu fyrir lífi og
dauða manneskjunnar," segir Jo-
stein Garrder, og vísar í þekktustu
tilvitnun heimsbókmenntanna eða
setningu Hamlets: „Að vera eða
vera ekki, það er rnálið."
„Að vera merkir einhvern tímann
að vera ekki. Fæðingin er upphafið
og endirinn,“ segir Jostein. „Eg er
ekki bölsýnn. Á hverjum degi má
lesa eftirfarandi í tímaritum heims-
ins: „Þegar læknirinn sagði mér
að ég væri með hættuiegan sjúk-
dóm, gerði ég mér grein fyrir gildi
lífsins.11 Þegar sjúkdómsgreiningin
er klár gerir fólk sér loks grein
fyrir lífinu. En það er sorglega
seint.“
Vinur hans var nær drukknaður
í sjónum og það breytti lífi hans.
Eftir það leit hann á lifið sem gjöf,
„en í raun er öllum lífið gjöf“, seg-
ir Jostein. „Við erum bara svo upp-
tekin af eignum okkar og stöðu í
samfélaginu, en ekki því sem er í
raun verðmætt, eins og svarinu við
spurningunni: „Hver er ég? Eða
hvað skiptir mig máli?“
„Það sem skiptir mig mestu er
Morgunblaðið/Einar Falur