Morgunblaðið - 01.09.1996, Blaðsíða 10

10 B SUNNUDAGUR 1. SEPTEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
BREYTINGASKEIO
Ámi Effllsson bassaleikari hefur búið erlend-
is í tæp fjörutíu ár en hefur þó sterkar taug-
ar til lands og þjóðar. Arni Matthíasson
komst að því að hann er með eftirsóttustu
bassaleikurum Los Angeles, en meðfram
hljóðversönnum gerir hann æ meira af því
að semja alvarlega tónlist.
ARNI Egilsson hefur dvalið
langdvölum erlendis,
búið austur í Bandaríkj-
unum í hátt í íjörutíu ár,
og starfað þar sem bassaleikari með
mörgum helstu tónlistarmönnum
Bandaríkjanna. Helsti starfsvett-
vangur Arna hefur verið í Holly-
wood, þar sem hann hefur leikið
undir í óteljandi kvikmyndum undir
stjórn margra fremstu tónskálda
kvikmyndasögu síðustu ára. Að
auki hefur Arni leikið jass með
ýmsum, ýmist eigin verk eða ann-
arra, og með tímanum hefur hann
gert æ meira af því að semja eigin
tónlist og þá alvarlega tónlist sem
menn kalla gjarnan sígilda.
Árni Egilsson er kvikur í hreyf-
ingum og hressilegur að sjá, stutt
er í brosið, og ekki er að heyra af
mæli hans að þar fari maður sem
dvalið hefur lungann úr ævinni
meðal útlendinga og lítið umgengist
aðra íslendinga á þeim tíma; hreim-
ur varla greinanlegur og málfarið
eins og best verður á kosið. Þegar
ég hef orð á þessu þakkar hann
fyrir sig en segist ekki hafa gert
neinar sérstakar ráðstafanir til að
halda mglinu við. Kannski komi
tónlistarþjálfunin að góðum notum.
„Ég gerðist aftur á móti áskrifandi
að Mogganum fyrir tólf árum og
hann hefur hjálpað mér mikið að
fylgjast með íslenskum hugsana-
gangi."
Ekki kvikmyndatónlist
Eins og áður segir hefur Árni
samið klassíska tónlist undanfarin
ár, nefnir að sinfónían hafi flutt
verk eftir hann fyrir tveimur árum
og einnig hefur hann og fleiri leikið
inn á band ýmis verk, bæði jass og
klassíska tónlist.
„Ég samdi tónlist við tvær kvik-
myndir og komst að þeirri niður-
stöðu að ég vildi ekki fara inn á
þá braut. Ég er það heppinn að ég
get vel lifað á því að leika á kontra-
bassa og mér þótti því eins gott að
gera eitthvað sem mig langaði til
að gera það sem eftir er frekar en
að hugsa bara um peningana.
Að vissu leyti er gaman að semja
að vinna þannig; þetta er spennandi
ef þú ert ungur en ég á ekki það
mikið eftir, það er farið að halla
undan fæti,“ segir Ámi og hlær
við, „og mig langar til að nýta þann
tíma sem ég á eftir til að gera eitt-
hvað skemmtilegt."
Allar frístundir nýttar
Árni segist nýta allar frístundir
til að semja. „Ég vinn sem bassa-
leikari nánast á hverjum degi, bytja
daginn klukkan hálf sjö á morgn-
ana, geri líkamsæfingar og sem svo
i hálftíma eða svo áður en ég fer
í vinnuna, sem stendur yfirleitt
langt fram á kvöld. Ef ég á frídag
vinn ég að tónsmíðum allan daginn,
en ekki alltaf því það kynni konan
mín ekki að meta,“ segir hann og
kímir. „Sem stendur er ég að skrifa
strengjakvintett sem frumfluttur
verður 27. janúar og ég verð alltaf
að skipuleggja vinnuna langt fram
í tímann í samræmi við tímatöflu
mína sem bassaleikari.“
Eins og áður segir hefur Árni
unnið með mörgum fremstu tón-
smiðum kvikmyndasögunnar og
hann segir að því eldri sem hann
verði því meira hafi hann að gera.
„Ég hef aldrei unnið eins mikið sem
bassaleikari og undanfarin fimm
ár. Að mörgu leyti er skemmtilegt
að vera eftirsóttur_ en það er líka
gaman að eiga frí. Ég er með marg-
ar hugmyndir í kollinum og ég
myndi semja miklu meira ef ég
hefði til þess tíma.
Það getur verið erfitt að segja
nei við tónskáld sem ég hef unnið
mikið með í gegnum tíðina. Ég er
ekki fastráðinn í spilamennsku og
því skiptir máli að vera alltaf til
staðar.
Þetta er skemmtilegt starf og
gaman að vinna með ólíkum mönn-
um að ólíkum verkefnum, besta
starf sem hægt er að hugsa sér,
sérstaklega sem hljóðfæraleikari,
tiltölulega vel borgað og stöðug
vinna, ég vinn yfirleitt fjóra til fimm
daga vikunnar stundum frá tíu að
morgni til miðnættis vikum saman
eftir því hvað er á seyði.“
Árni segist ekki setja sér neitt
fyrir við tónsmíðamar, en
hann haldi sig þó við viss-
,í
mínum huga er stór mun-
ur á akademískri tónlist
kvikmyndatónlist, en það
gefur augaleíð að ieik- Samband
stjóri og framleiðandi milli tónlistar ar grundvallarreglur.
myndarinnar hafa ekki j||g
alltaf sömu hugmyndir
um tónljstina og tón-
skáldið. Áður fyrr réðu menn tón-
skáld til að semja tónlistina og það
samdi þá tónlist sem því sýndist. í
dag er öllu stjórnað af markaðs-
fræðingum; það kemur oft fyrir að
fullbúin mynd með tónlist og öllu
er sýnd völdum hóp til reynslu og
síðan koma menn til tónskáldsins
og segja: fólki þótti tónlistin ekki
nógu skemmtileg, þú verður að
breyta einhveiju! Mér líkaði ekki
og praktískri tónlist og
sem hljóðfæraleikari skrifa ég mús-
ík sem á að vera skemmtilegt að
spila og gaman að hlýða á.
Tónlistin hefur alltaf verið meira
abstrakt en nokkuð listform og eins
nálægt sálinni eins og getur orðið
vegna þess að hver og einn túlkar
sjálfur hvað nær til hans, annað en
ef horft er landslagsmynd af ein-
hverjum bóndabæ úti á landi. Tveir
menn sem hlusta á sama verkið fá
út úr því gjörólíkar skoðanir og til-
finningar og báðir hafa rétt fyrir
sér. Tónlist hefur ýmist það í för
með sér að fólki líður vel eða illa.
Kanadískur maður setti fram þá
kenningu að flestir sæu fyrir sér
einhveija liti þegar þeir hustuðu á
tónlist og ég held að það sé tals-
vert til í því.“
Samið flestar
gerðir tónlistar
Árni segist hafa samið flestar
gerðir tónlistar. „Ég hef samið
sönglög fyrir söngvara og píanó og
söngvara og gítar, töluvert af leik-
hústónlist og eðlilega mikið af
bassaverkum, eitthvað af jass_ og
síðan klassíska tónlist," segir Árni
og þagnar um stund. „Þegar ég
hugsa út í það hef ég samið tiltölu-
lega mikið miðað við hvað skammt
er síðan ég byijaði. I augnablikinu
er ég að semja strengjakvintett eins
og ég gat um, klára sólóbassaplötu
með verkum eftir mig og önnur
tónskáld sem sömdu fyrir mig.“
Árni hefur að auki samið eitt
hljómsveitarverk sem Sinfónían
flutti og hann er með annað slíkt
í burðarliðnum, „íslenskt _stykki“,
eins og hann kallar það. „Ég er að
semja það fyrir Sinfóníuna og ég
vona að menn vilji spila það. Ég
hef ekki samið mikið af stærri kór-
verkum, en ég skrifaði kórverk sem
Jón Stefánsson og Hörður Áskels-
son ætla að flytja á næstunni. Text-
ann í verkinu samdi konan mín en
hluti af honum er á latínu, einskon-
ar munkasöngur."
Nú myndi ókunnugur halda að
bassinn sé takmarkað hljóðfæri, en
Árni er á öðru máli.
„Hljómsviðið á bassanum er
miklu stærra en á flestum strengja-
hljóðfærum, ég held að hann sé
með stærsta hljómsviðið. Fyrir tutt-
ugu árum tók ég upp á plötu, Basso
Erectus, verk sem vinur minn samdi
fyrir mig og hann skrifaði allt frá
kontra e, lægstu nótunni á bassan-
um, upp í hæstu nótuna á píanói,
fjórar til fimm áttundir. Það geta
vitanlega ekki allir spilað þetta og
eðli bassans vegna er takmarkað
hvað hægt er að spila á þessum
tónsviðum," segir Árni og hugsar
sig um stutta stund. „Bassinn er
einkennilegt hljóðfæri og erfitt að
læra að nota hann. Ég vissi það
ekki fyrr en ég fór að skrifa fyrir
hann.
Ég nefndi að ég er að skrifa
strengjakvintett, en það eru eigin-
lega engir strengjakvintettar til í
tónbókmenntunum því það er svo
erfitt að skrifa fyrir kontrabassann.
Ég held að í gamla daga hafi bassa-
leikarar oft verið ansi lélegir því
að það hefur verið svo erfitt að
spila á hann; girnisstrengirnir voru
eins þykkir og litlifingur og það
má því segja að hann hafi nánast
verið eins og tromma frekar en
strengjahljóðfæri.“
Lengsta fríið tvær vikur
Árni segist stunda útivist eins
og hann frekast má, ferðast um á
fjallahjóli, fer töluvert á skíði og
hjólar innabæjar. „Aðaláhugamálið
að tónlistinni frátalinni er ferðalög
en ég hef ekki haft mikinn tíma til
þeirra hingað til, lengsta frí sem
ég hef átt var tvær vikur. Ég mála
líka lítið eitt og er á því að það sé
samband á milli tónlistar og mynd-
listar, tóna og lita.“
Árni segist gjarnan vilja koma
hingað til lands oftar en hann ger-
ir, en vegna anna sé það nánast
ógerlegt. „Ég er reyndar að ræða
við Sinfóníuna um þessar mundir
um að ég komi hingað og leiki í
verki eftir mig eftir einhvern tíma,
en það verður að vera góður tími
til að skipuleggja það.“
Sérstakt að koma til íslands
„Mér finnst alltaf svo sérstakt
að koma til Islands og í sumar fór
ég út á land sem ég hef ekki gert
í 35 ár. Breytingarnar eru hreint
ótrúlegar; það eru engir drullupollar
eða verkfæri liggjandi um öll tún,
það er búið að mála húsin og snyrti-
legt og þrifalegt hvar sem litið er.
Eitt kemur mér þó mjög á óvart.
Það er búið að byggja fjöldann allan
af húsum, í Reykjavík sem annars
staðar, en ótrúlegt að enn skuli
ekki hafa risið tónlistarhöll. Við
höfum alltaf montað okkur af því
að vera menningarþjóð, sem við
erum, en hvar sem þú kemur í heim-
inum eru tónlistahús musteri tón-
listarmenningar. Við eigum fyrsta
flokks sinfóníuhljómsveit og fárán-
legt að hún eigi engan samastað."
í lok spjalls okkar kemur fram
að Árna finnst hann aldrei hafa
eins sterkar taugar til íslands og
núna og heimsókn hans hingað til
lands í sumar, þó stutt væri, hafi
verið sértök upplifun.
„Ég var einmitt að segja við kon-
una mína að þegar maður lítur á
landið stórbrotið og hijóstrugt sér
maður að landið er í skapgerð ís-
lendingsins.“