Morgunblaðið - 01.09.1996, Blaðsíða 20

20 B SUNNUDAGUR 1. SEPTEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
MORG UN BLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 1. SEPTEMBER 1996 B 21
STEINA og Ingu Pálsson, sem eru nautgripabændur í Geysisbyggð og tala
islensku, þykir ljótt að heyra Islendinga segja orðið stoppa í stað stansa.
síðan fjölmennt á íslendingadaginn.
Að sögn Connie Magnússon Schimnowski,
forseta hátíðarinnar í ár, að talsvert um liðið
síðan þetta varð að þriggja daga hátíð. „Fólk
þyrpist að og endurnýjar kynnin og styrkir
tengslin við bakgrunn sinn,“ segir Connie.
„Fólk skemmtir sér og upplifir íslenska menn-
ingu og siði. Síðustu árin höfum við reynt að
auka íslensku menningaráhrifin enn frekar.
Það hefur alltaf verið reynt að vera með mesta
menningarbraginn á mánudeginum og
skemmta sér dagana tvo þar á undan en nú
höfum við reynt að auka íslensku menninguna
þá daga einnig.“
íslendinga-„dunk“
og víkingar
Það er á laugardeginum sem fólk tekur
að drífa að til Gimli. Margir koma frá
Winnipegborg fyrir sunnan eða úr sveitunum
í kring, Nýja Islandi en einnig alls staðar að
úr Kanada og víðsvegar úr Bandaríkjunum.
Dagskrá hátíðarinnar hefst líka þennan morg-
un. Fólk hittist í hinum daglega „pönnuköku
morgunverði", þar sem boðið er upp á lummur
með smápylsum og kaffi. Sólin skín heit á
himni og þrátt fyrir að hungraðar moskítóflug-
SANDKASTALAKEPPNI
Þá þijá daga sem Íslendingahátíðin
stendur yfir í Gimli er bryddað upp á
ýmsum atriðum þar sem reynt er að
virkja gesti til þátttöku, bæði börn og
fullorðna. Baðströndin er vinsæl og
meðan þeir eldri elja kappi í strand-
blaki eða teygja bara úr sér á stórum
handklæðum, spreyta börn og ungl-
ingar sig í sandkastalagerð. Skipt er
í lið, eitt er í bolum með íslenskum
fána, á meðan annað gerir þrívíða
mynda af fánanum. Eitt liðið gerir
Olympíuhringina, ein stúlka stóra
tertu sem á stendur FESTIVAL, ein-
hvers staðar er risavaxinn víkingur
að rísa upp úr sandinum og við hlið
hans liggur feitur sandhundur fram á
lappir sínar, lafmóður í heitri sólinni.
ur - „þjóðarfuglar Kanada" - séu á sveimi,
þá þyrpist fólk á baðströndina. Þar heljast líka
sandkastalakeppni og keppni í strandblaki.
íslenskum og kanadískum fánum hefur verið
stungið í sandinn hér og þar og á milli sand-
hraukanna, sem eru óðum að taka á sig mynd,
rölta tveir skinnklæddir víkingar, með sverð
og exi, en skaka vopnin þó friðsamlega, sveitt-
ir mjög undir hjálmunum.
Mikið er búið að auglýsa dagskrárlið við
höfnina, svokallað „íslendinga-„dunk“: Áskorun
víkinganna," og fýsir íslendinginn mjög að vita
hvaða forna íþróttagrein það skuli vera. En
þegar fyrstu piltarnir mjaka sér út á rána kem-
ur í ljós að hér er kominn koddaslagur sjó-
mannadagsins. Nema að hér er vatnið heldur
hlýrra og keppendur ekki í sjóstökkum; margir
vilja reyna sig á ránni og skrá sig til leiks
undir nöfnum sem margur víkingurinn hefði
orðið ánægður með: Heljarmenni, Þór, Súper-
man, Hulk.
Og þannig líður helgin, við leiki, spjall og
sólböð. Fylgst er með litlum víkingabúðunum
eða farið á sýningar; listsýningu heimamanna
í gangfræðaskólanum eða myndarlega sýningu
á málverkum eftir Jóhannes Kjarval í safna-
húsinu sem eitt sinn var barnaskóli bæjarins
DILLA OG EMMA
Tergesen verslunin hefur verið í Gimli
síðan þorpið byggðist, þar virðist fást
allt milli himins og jarðar og menn
hafa á orði að verslunin sé eins konar
hjarta bæjarins. í gluggunum hjá
Tergesen eru bækur eftir íslendinga
og um málefni þeirra beggja vegna
Atlantsála; íslenskir fánar hafa verið
hengdir á föt og álnavöru sem stillt
er út. í forsælu undir veggnum hjá
Tergesen sitja tvær konur og selja
happdrættismiða til styrktar Þjóð-
ræknisfélaginu. Þær kynna sig hikandi
á íslensku, segjast vera systur og heita
Dilla Narfason og Emma Wilkinson.
Eru frá Gimli en vilja heldur spyrja
tíðinda frá íslandi en segja frá sér
sjálfum.
1

FJALLKONAN Valgerður Mae Westdal, kölluð Dee Dee, fór fyrir skrúðgöngu íslendingadagsins í glæsilegri blæjubifreið. Með
henni voru frænkur hennar og aðstoðarmeyjar, Kimberley og Kristin Westdal.
og nekkrir eftirlaunaþegar hafa gert stór-
myndarlega upp. Þeir duglegustu keppa í 10
míina hlaupi en aðrir fara á klassíksa tónleika.
Seinnipart sunnudagsins gerir heiftarlegar
þrumuskúrir en þegar styttir upp byija börnin
aftur að snarsnúast í tívolítækjunum yfir regn-
votu grasinu. Himinninn ryður sig, kvöldbirtan
er falleg og mild. Það er þjóðlagahátíð á stóra
sviðinu og þar birtist góð blúshijómsveit og
tónlist hennar rennur saman við myrkrið sem
leggst yfir garðinn; vestrastemning og vel við
hæfi á sléttunum og lög eins og Route 66 líða
yfir blandaðan mannijöldann. Jafnt aldraða
íslendinga af annarri kynslóð landnema sem
ljós- og dökkleit smábörn.
Eftir leirhálum götum geng ég síðan til ís-
knattleikshallarinnar þar sem unglingar eru að
safnast saman og bíða eftir að rokkhljómsveit
stígi á stokk. Hún er nýlega komin á alheims-
samning og unga fólkið hyggst sjá goðin áður
en heimurinn tætir þau í sig í hrifningarvímu.
Bjór er afhentur gegn framvísun sérstakra
miða, 800 hleypt inn og löngu uppselt; snoð-
klipptir árvökulir lögregluþjónar á steinsteyptu
íshokkígólfinu. Síðan hefst þetta emjandi rokk
og reykur í salnum, bjórdósir lyftast og skála
og mýbitnir leggir stíga dansinn.
LILJA OG JON ÁRNASON
Jón er rafmagnsverkfræðingur og
fyrrum stjórnarformaður Manitoba
Hydro. Nú er hann kominn á eftirlaun
og þau Lilja flutt heim á æskuslóðirnar
í Gimli. „Þetta er býsna gott samfé-
lag,“ segir Jón. „Hreinn bær og vina-
legur, margt að gerast og ferða-
mennska sífellt að aukast. Islendinga-
dagurinn er skemmtilegasti tími árs-
ins, Gimli er þá eins og segull; ættingj-
ar koma alls staðar að.“ Jón hefur
starfað í sijórnamefnd hátíðarinnar í
42 ár. Lilja var fjallkonan 1989, árið
þegar Vigdís Finnbogadóttir heimsótti
hátíðina. „Þá komu tugir þúsunda
gesta. Vigdís var stórkostleg, garður-
inn yfirfullur af fólki og það er upplif-
un sem ég gleymi aldrei."
EYRARBAKKI
Þegar fyrstu íslendingarnir námu land
á vesturströnd Winnipegvatns og
reistu sér bú, þá gáfu þeir jörðunum
islensk heiti. Margar þessara jarða eru
enn í eigu fólks af íslenskum ættum
og víða eru myndarleg skilti við heim-
reiðir þar sem standa nöfn á borð við
Kjarna, Svartakot, Húsavík og Eyrar-
bakka. Á síðastnefnda bænum býr
kennarinn og ættfræðingurinn Nelson
Gerard. Hann talar góða islensku og
hefur gefið út myndarlegar bækur, þar
á meðal um ættir fólks við íslendinga-
fljót, sem er fyrir norðan Gimli. Fólk
leitar mikið til Nelsons og biður hann
um að aðstoða sig við að rekja ættir
sínar og er hann manna fróðastur um
TARA JAKOBSON OG VINIR
Ein helsta fjáröflunarleið hátíðarinnar
er rokkdansleikur í ísknattlcikshöll-
inni. Að vanda var uppselt og umsjón-
armaðurinn, Tara Jakobson, ánægð
með það. Tara, sem er æskúlýðsfull-
trúi, segist vera 100% íslendingur.
„Þessi hátíð er hluti af bakgrunni
mínum og menningu. Menningararf-
Ieifðin er mér mjög mikilvæg; eitthvað
sem foreldrar mínir ólu mig upp í og
er hluti af mér. Við höldum til dæmis
alltaf íslensk jól. Og í fyrra fékk ég
meira að segja dagatal frá Islandi,
með jólasveinunum 13 og gat fylgt
þeim eftir fram að jólum!“
Morgunblaðið Einar/Falur
ÍSLENDINGA-„dunk“, betur þekkt sem koddaslagur, fór fram að viðstöddu fjölmenni í höfninni við Gimli.
Niðri við höfnina er að hefjast flugeldasýn-
ing, myndarleg og tölvustýrð. Margmenni á
ströndinni og gónt stynjandi upp í himininn,
af einskærri aðdáuun og hrifningu. „Hefur aldri
verið glæsilegri," segir sessunautur minn á girð-
ingu um sýninguna.
Mánudagurinn, aðalhátíðardagurinn, rennur
upp í þykkri þoku. Fóik er árla á fótum og fjöl-
menni mætt í pönnukökurnar. Á ensku spyr ég
eldri hjón hvort ég megi tylla mér hjá þeim,
sem er auðsótt, en er fljótur að kynna mig
þegar ég heyri þau tala saman á vandaðri ís-
lensku. Þau heita Steini og Inga Pálsson og
koma frá Geysisbyggð sem er 50 kílómetra
norðvestur af Gimli. Þau eru nautgripabændur.
„Við erum bæði fædd og uppalin á Geysi,“
segja þau. „Lærðum íslensku og töluðum hana
eina uns við fórum í skóla.“ Þau eiga fjögur
börn en ekkert þeirra hefur farið út í búskap.
Steini og Inga eru á ættarmóti Pálssons fjöl-
skyldunnar alla helgina, en á því eru um 200
manns sem koma víða að. Og þau segjast allt-
af hitta íslendinga af og til. „Það er gaman
að fá í heimsókn hópa eins og söngfólkið frá
Akureyri sem var hér á dögunum. Þau sungu
bara, sungu og sungu.
Við höfum tvisvar farið til íslands, 1977 og
CONNIE MAGNÚSSON
„Velgengni Iiátíðarinnar má þakka
öllum sjálfboðaliðunum, ekki forsetan-
um einum því hann sér bara um að
stilla strengina," segir Connie Magnús-
son Schimnowski sem var forseti und-
irbúningsnefndar íslendingadagsins
að þessu sinni. I tengslum við undir-
búninginn komst Connie í sína fyrstu
og langþráðu heimsókn til íslands. „Ég
var þar í þijá daga, í stífri dagskrá
en það var alveg yndislegt. Við fórum
svo víða, sáum svo margt. Þegar flug-
vélin var að lenda í Keflavík helltist
yfir mig sú tilfinning að ég væri að
koma heim. En nú þurfum við að fara
að hvetja Islendinga til að heimsækja
okkur og taka þátt í íslendingadegin-
um.“
1988. Við fórum með barnabörnin í seinna
skiptið og þau fóru í kringum landið og sungu
á fáeinum stöðum, allt á íslensku.“
Þau segjast leggja rækt við íslenska siði en
nota stundum ensk orð í tali. „Við segjum að
fóna í stað þess að hringja eða síma,“ segir
Steini. „Og ég er ailtaf að læra ný íslensk orð,
nú síðast var það orðið jarðýta. En það er ljótt
að heyra sum orð sem hafa komið inn í málið,
eins og að heyra íslendinga segja að stoppa í
stað þess að stansa eða nema stáðar.“
Hjartað er íslenskt
Senn tekur skrúðgangan mikla að hníga af
stað. Þar sem hún leggur upp safnast saman
blæjubílar og bifhjólahópar, trúðar og fornbílar,
víkingaskip á vagni, skikkjuklæddir menn og
aðrir í arabaklæðum, lúðrasveitir og lögreglu-
þjónar. Og um það bil sem lagt er af stað birtir
til og sólin skín heit á bæjarbúa sem hafa rað-
að sér við aðalgötur bæjarins þar sem gangan
fer hjá. Og fremstir fara blæjubílamir, með
bæjarstjórann, heiðursgestina, ræðismanninn
og fjallkonuna Dee Dee Westdal og aðstoðar-
meyjar hennar. Síðan koma allir hinir. Þetta
er sérkennilegt sambland af amerískri bæjar-
menningu og íslenskum siðum; sums staðar er
JÓHANNA GUORÓN WILSON
Á íslendingadaginn sat Jóhanna Guð-
run Wilson í hátíðargarðinum í Gimli,
bak við borð merkt styrktarfélagi sem
kennt er við Jón Sigurðsson. Þar var
Jólianna að selja brúður í íslenskum
þjóðbúningum sem hún hafði sjálf
saumað og átti andvirðið að renna í
námsstyrk sem kenndur er við sjóðinn;
barmmerki til styrktar kynningu á
íþróttinni curling á Islandi; og bók sem
hún hefur tekið saman við þriðja mann
og er um alla þá Vestur-íslendinga sem
börðust í heimsstyijöldunum tveimur.
Hjá henni sat eldri maður, Stefán
Olafsson frá Riverton, sem hefur verið
að selja þessar bækur og sagðist stolt-
ur hafa náð að selja yfir 200 stykki
og nokkrar á hátíðinni.
fólk í bolum með íslenska fánanaum á, eða
með hina ómissandi hyrndu víkingahjálma; á
einum stað sitja tvær eldri konur í íslenskum
þjóðbúningum.
Skrúðgangan silast um göturnar í tæpa tvo
tíma og endar við hátíðargarðinn. Þar er hátíð-
in sett skömmu síðar með því að fjallkonan
klingir bjöllu sem er í líki fjallkonu. Síðan
hefst athöfnin með ávörpunum og söngnum
og rætt er um þessi sterku tengst milli gamla
landsins og íslendinganna í Vesturheimi. Eða
eins og ræðismaður íslands, Neil Bardal, út-
skýrði fyrir mér eru Vestur-íslendingar trúir
landinu sem þeir búa í. „Við erum góðir kana-
dískir borgarar og stoltir af því. En hjarta
okkar er íslenskt."
Síðar um daginn er hátíðinni formlega slitið
og fólk tekur að tínast úr garðinum. Tveiv
eldri menn stíga þá á sviðið, hvítklæddir báðir
og annar með gítar, hinn syngur. Og þar sem
ég geng í burtu eftir einni af götum bæjarins,
ber hijómkerfið skýran en þýðan söng yfir
þökin í Gimli, söng sem er einhvern veginn
fullkomnlega eðlilegt að heyra í lok þessarar
hátíðar þótt ort sé um annað land og minna:
Ó, fögur er vor fóstuijörð, um fríða sumardaga.
FLUGELDASÝNING
Þegar líða tekur á sunnudagskvöldið,
deyja smám saman út tónar þjóðlagas-
veitanna sem hafa verið að leika í Is-
lendingagarðinum, högg járnsmiðsins
í víkingaþorpinu hljóðna, veitingastað-
ir og heimili tæmast. Fólkið sem statt
er í Gimli tekur að safnast saman á
ströndinni og sumir hafa með sér stóla.
Síðan er beðið og spjallað og beðið
lengur eftir sýningunni. Skyndilega
skýst fyrsti flugeldurinn upp á himin-
inn og springur fagurlega yfir aðdáun-
arstunum mannfjöldans. Og síðan hver
af öðrum og glamparnir lýsa upp
Winnipegvatnið, allt fólkið á strönd-
inni og bæinn sem íslensku landnem-
arnir skírðu Gindi: bústað guðanna.