Morgunblaðið - 03.09.1996, Blaðsíða 28

28 ÞRIÐJUDAGUR 3. SEPTEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Morgunblaðið/Theodór
GÓÐU verurnar lofsyngja máttarvöldin.
Forynjur
úr flæðarmáli
Borgarnesi. Morgunblaðið
Vestnorræn leiksmiðja
var haldin í Borgarnesi í
sumar fyrir áhugaleikara
eldri en 18 ára. Þátttak-
endur og leiðbeinendur
voru frá Færeyjum,
Grænlandi og Islandi.
I lok námskeiðsins var
haldin leiksýning undir
berum himni í blíðskapar-
veðri úti á Vesturnesi sem
er gróið klapparnes vest-
ast í Borgarnesi. Áhorf-
endur komu sér fyrir í
hálfhring á klöppunum í
kringum grasbala og
horfðu til sjávar, fram
autt nesið. Leikararnir
höfðu falið sig niðri í fjöru
en heyra mátti söngl frá
þeim sem blandaðist söng
fugla sem flögruðu allt í
kring.
Atriðið byrjaði reyndar
á því að kolsvartur köttur
smaug upp úr fjörunni en
hann hafði farið þangað
til að forvitnast um hvað
leikararnir væru að gera
þarna í felum og stal hann
því senunni um stund.
Rétt á eftir kettinum
komu „góðu“ verurnar
syngjandi upp úr fjörunni,
lituðust um og könnuðu
umhverfið. Á eftir þeim
komu færeyskir leikarar
sem léku grænlenskar for-
ynjur sem voru stríðsmál-
aðar og með trébút uppi
í sér til að auka á illúðleikann.
Fóru verur þessar um hvæsandi
og másandi, yggldu sig og grettu
og létu ófriðlega. Þær sóttu síðan
dólgslega að „góðu“ verunum og
ógnuðu jafnvel einstaka áhorfend-
GRÆNLENSKI óvætturinn, leikinn af
Færeyingnum Jógvan E. Osá, másar
og hvæsir og lætur ófriðlega innan um
óttaslegna áhorfendur.
BORGNESINGURINN, Inga Rún
Björnsdóttir, sem var í góða liðinu, er
þarna skelfingu lostin er illfyglið, sem
leikið var af Eyð Matras frá Færeyj-
um, nálgast hana.
um sem sumir hverjir hrukku al-
veg í kút.
Þótti áhorfendum þetta sam-
norræna útileikhúsatriði hafa tek-
ist einstaklega vel og var leikurun-
um klappað lof í lófa dijúga stund.
Stefnumót
í heimsþorpi
listanna
MYNDLIST
Norræna hösið
HÖGGMYNDIR, LEIRLIST
OG GLERLIST
Samsýning íslenskra og japanskra
listamanna. Norræna húsið: Opið alla
daga til 8. september; aðgangur og
sýningarskrá kr. 200.
ÞAÐ ER gott dæmi um áhrif
alþjóðavæðingar okkar tíma að
þrátt fyrir gjörólíka sögu getur
japönsk og íslensk myndlist nálg-
ast á jafnræðisgrunni. Annars
vegar er list byggð á hefðum sem
hafa þróast í aldaraðir, í nánu
samhengi við það fastmótaða þjóð-
líf sem japönsk myndlist spratt
úr og þjónaði; hins vegar er mynd-
list sem varð nánast til úr engu
fyrir tæpri öld, oft sem daufur
endurómur erlendra listastefna
sem eru lagaðar að íslenskum
myndefnum.
Modernisminn hefur haft mikil
áhrif á framþróun listanna í báðum
löndunum síðustu áratugina. Við-
fangsefni listamanna beggja landa
hafa öðru fremur tengst með
hvaða hætti þeir gætu skapað list
sem næði að hreyfa við fólki á
alþjóðlegum grunni, á sama tíma
og þeir gætu haldið í þau persónu-
legu og þjóðlegu einkenni, sem list
þeirra þroskast út frá. Þannig
mætast listamenn frá hinu fjar-
læga austri og kalda norðri sem
jafningjar í því heimsþorpi list-
anna, sem við búum öll í undir lok
tuttugustu aldarinnar.
Þessi sýning í Norræna húsinu
er ekki síst merkileg fyrir þá sök,
að leit að slíku samræmi var aldr-
ei á dagskrá þeirra listamanna,
sem hér koma saman. Sýningar-
hópurinn var myndaður fyrir
áhuga listafólksins sjálfs, án at-
beina listastofnana eða opinberra
toppa menningarmála, þó vissu-
lega njóti sýningin stuðnings víða
að. Á síðasta ári sýndi íslenska
listafólkið verk sín í Kyoto í Jap-
an, og má líta á þessa sýningu sem
næsta skref í þeim samskiptum
listamanna, sem þá hófust.
Verkum á sýningunni má gróf-
lega skipta í þijá meginflokka.
Þáttur glerlistarinnar er hér stór;
þau Kazumi Ikemoto, Makoto Ito,
Soren S. Larsen og Sigrún 0. Ein-
arsdóttir sýna glerverk, þeir Atsuo
Ishii, Örn Þorsteinsson og Magnús
Tómasson höggmyndaverk, og
loks sýna Kristín Isleifsdóttir og
Hiromi Asaoka verk úr postulíni
og keramik.
íslendingarnir í hópnum eru all-
ir vel þekktir, virtir listamenn á
sínu sviði; japanska listafólkið á
sumt einnig lángan og mikinn sýn-
ingarferil að baki, þannig að hér
virðist saman kominn öflugur hóp-
ur sjálfstæðra listamanna.
Skoðun sýningarinnar staðfest-
ir þetta enn frekar, þar sem allt
listafólkið er kynnt með persónu-
legum og sterkum hætti. Samtím-
is er fróðlegt að velta fyrir sér
þeim mismun, sem er á nálgun
einstakra listamanna að viðfangs-
efninu. Þeir Magnús Tómasson og
Atsuo Ishii vinna báðir með stóra
steina, þyngd þeirra og það rými,
sem helgast af þeim. Magnús leik-
ur sér að þunganum með því að
setja steinblokkirnar á veiklulega
fætur sem minna á gömul húsgögn
(en eru reyndar úr steypujárni),
þannig að rýmið umhverfis virðist
jafnvel í hættu; Ishii opnar hins
vegar það rými, sem býr innra
með steininum, og þar koma í Ijós
tignarlegir salir og hrein torg -
álfabyggð hið innra.
Örn Þorsteinsson vinnur einnig
út frá rýminu en með örðum hætti,
þar sem hann sýnir verk sín í köss-
um sem hann nefnir „leikhús";
þarna er um að ræða agnarsmáar
bronsfígúrur úr þeim ævintýra-
heimum, sem Örn hefur unnið
mikið út frá á síðustu árum. Þann-
ig verða til skemmtilegar andstæð-
Ilmnr og eldfimi
TÓNLIST
Ilafnarborg
KAMMERTÓNLEIKAR
Verk eftir Schubert, Ravel, Martínu
og Dohnanyi. Guðný Guðmundsdótt-
ir, fíðla; Unnur Sveinbjamardóttir,
víóla; Nina G, Flyerm selló.
Menningarmiðstöðinni Hafnarborg,
Hafnarfirði, sunnudaginn
1. september kl. 20.
ÞAÐ virðist búið að finna hag-
stæðasta punktinn til tónlistar-
iðkunar í einhveijum hljómfeg-
ursta sal höfuðborgarsvæðisins.
Salurinn er á annarri hæð menn-
ingarmiðstöðvarinnar Hafnar-
borgar í Hafnarfirði, og hinn ak-
ústiski álagablettur hans mun
vera fyrir miðjum austurvegg,
nokkrum fetum sunnan við hina
sérkennilegu gluggakringlu.
Þar höfðu þær komið sér fyrir,
Guðný, Unnur og Nina, á sunnu-
dagskvöldið var. Aðsóknin var
ekki verri en svo, að varla glytti
í autt áheyrendasæti, og mátti
maður þakka fyrir að fá hlaunum
hallað í öftustu röð, þar sem reynd-
ar var ákjósanlegasta hljóðsam-
blöndunarsvæði salarins. Lengi
hefur verið vitað, að gott er að
syngja í þessum sal. Nú bættist
við sú reynsla, að hljóðvist'staðar-
ins fyrir strengjatríó mun, alltjent
með téðu fyrirkomulagi, sem næst
fullkomin, og það svo, að að manni
læddist grunur um, að hér inni
væri nánast ekki hægt að draga
ljótan tón.
Slíkur hljómburður getur varla
verið minna en gulls ígildi.
Tónleikarnir hófust á einþátt-
uðu strengjatríói í B-dúr D471
eftir Schubert, fallegu litlu verki
í anda Vínar-dívertimentós alda-
mótaáranna kringum 1800, og
var flutningurinn í samræmi við
inntakið, létt en vönduð skemmti-
tónlist handa upplýstum góðborg-
urum á tímum Jane Austens
skáldkonu, þegar konur gengu
um eins og skjannhvítar forng-
rískar marmarasúlur með mitti
uppi við barm.
Af munnlegri kynningu Gunn-
ars Kvarans sellóleikara mátti
ráða, að „Sónata“ Maurice Ravels
fyrir dúó fiðlu og sellós hafi verið
samið stuttu eftir fyrri heimsstyij-
öld, líklega um 1920-22. Ravel er
ásamt Debussy talinn helzti merk-
isberi franska impressjónismans,
tónhugsunar sem með áherzlu
sinni á margræð litbrigði á kostn-
að harmónískra sætahlutverka
flýtti fyrir upplausn niðurlags-
bundinnar dúr/moll tónhyggju. í
þessu bráðskemmtilega verki
bættust margskonar hrynræn til-
þrif og allt að því frumstæði-
stefnuleg („prímítívísk") beiting
þrástefja við flökt impressjóníska
fiðrildisins. Utkoman sýndi óvenju
fjölbreytta en heilstæða hlið á
franska orkestrunarmeistaranum,
sem á köflum hljómaði Bartóks-
legri en jafnvel Bartók sjálfur,
áratug seinna.
Þær stöllur léku hér sem oftast
þetta kvöld í nánu samræmi við
margbreytilegar stemmningar
verksins og náðu með atorkumikl-
um og vel samstilltum leik að
mestu að eyða þeim fordómum
hlustandans, að alvöru kammer-
túlkun sé háð áralöngu samspili
sömu einstaklinga. Slíkt gerist
ekki oft hér um slóðir, en að þessu
sinni kraftbirtust sitt á hvað and-
stæðir eiginleikar strokmyrrunn-
ar, ilmur og eldfimi, í sérlega vel
mótuðum og orkumiklum
strengjaleik.
Dagskrá kvöldsins reyndist
skýrt dæmi um efnivið sem gott
ætti að vera að ferðast með; í senn
nógu fjölbreytur og tilhöfðunarrík-
ur til að gera sig jafnvel hjá bláó-
kunnugum hlustendum. Fjöl-
breytnin jókst enn með Þrem
madrigölum Buhuslavs Martinus
fyrir fiðlu og víólu, sem manni
skildist á Gunnari að væru byggð-
ir á madrígölum tónskáldsins fyrir
kvennaraddir frá 1938. Lagræn
æð tékkneska tónskáldsins var
enda áberandi hér, bæði í andrík-
um og gáskafullum fyrsta þættin-
um og ekki síður í II. (andante),
þar sem „trilluútgerð“ og stíll allur
minntu á rómantískan bátsöng og
hafgúuseið. Tónskáldið leyfði sér
á einum stað að vitna snöggvast
í stef úr 3. þætti „pólsku“ sinfóníu
Tsjækovskíjs og sló þar slavnesk-
um tregalit á merlandi marflötinn.
Elskulegur súrrealismi einkenndi
síðan skoppandi lokaþáttinn (alle-
gro) - ásamt smáskvettu af ragt-
ime - og var í heild merkilegt,
ur, sem skapast í stærðum og efn-
um þeirra höggmynda sem hér
eru.
Kristín ísleifsdóttir stundaði sitt
nám í leirlist í Japan, og hefur því
sterk tengsl við þær fornu hefðir
í gerð leir- og postulínsmuna, sem
þar er að finna. Hér má segja að
verk her.nar þræði ytri mörk leir-
listarinnar; stólar með áberandi
áferð leirsins eru svipmiklir og líf-
rænir í lögun, og standa sem sjálf-
stæðar höggmyndir; litlar öskjur
bera hins vegar með sér fallega
unna glerunga, sem hylja þá fjöl-
breyttu leyndardóma, sem þessir
gripir kunna að geyma.
Verk Hiromi Asaoka eru and-
hverfan við þessa frjálslegu form-
sköpun; hún vinnur með hefð-
bundnari form postulínsgerðar,
og gripir hennar eru hvoru
tveggja í senn, afar fínlegir og
frísklega málaðir með sjálfstæð-
um hætti.
Glerið er áberandi á sýningunni
sem fyrr segir, og er fróðlegt að
sjá ólík efnistök manna í þessum
miðli. Hér eru ljóslega fágaðir
listamenn á ferð, sem hafa mikla
stjórn á ferli glervinnslunnar. Sor-
en Larsen sýnir geysifalleg heit-
unnin og ofnsteypt verk, þar sem
litbrigði glersins verða aðall
þeirra. Ef til vill má segja að það
gæti meiri kímni og léttleika í
verkum annarra glerlistamanna;
hurðir Sigrúnar Olafsdóttur eru
líkt og inngangar í heima enda-
lausra sagna, og hjá Makoto Ito
verða forstjórar, rauðhærðar kon-
ur og viðskiptajöfrar að einstæð-
um karakterum í einföldu formi.
Loks skapar Kazumi Ikemota ein-
kennilega ævintýraheima í anda
Lewis Carroll með sérstæðri gler-
málun, en setur myndirnar síðan
í afar hefðbundna glerramma, líkt
og til að leggja áherslu á efnivið-
inn.
Þessi sýning er einkar vel upp
sett, og lýsing góð, þannig að ein-
stök verk og litbrigði þeirra njóta
sín eins og best verður á kosið.
Það er hógværð og jafnvægi yfir
þessu stefnumóti ólíkra menning-
arheima, sem er eins og best verð-
ur á kosið.
Þessar vikurnar hafa lands-
menn óvenjugott tækifæri til að
njóta japanskrar listar. Þessi sýn-
ing er mikilvægur hluti af þeirri
heild, sem og vísun til þeirrar sam-
kenndar sem finna má með góðri
list alls staðar, og er listunnendum
eindregið ráðlagt að láta hana
ekki framhjá sér fara.
Eiríkur Þorláksson
hvað Martinu náði mikilli hljóm-
fyllingu úr aðeins tveimur strok-
færum.
Deila mátti e.t.v. um frumleika
síðasta verksins, Serenöðu Ernos
von Dohnanyis (1877-1960) Op.
10 fyrir strengjatríó frá 1904, sér-
staklega miðað við Ravel og Mart-
inu, því áhrifin frá Dvorák,
Brahms og jafnvel Beethoven voru
óneitanlega víða áberandi. Þessi
ungverski arftaki Liszts sem
píanósnillingur hefur greinilega
verið næmur á tónhefðir Vínar á
ofanverðri fyrri öld og naskur að
tileinka sér stílþætti megin-
straumsins.
Engu að síður var töluverð til-
breyting að klassískt mótaðri róm-
antík þessa yndislega kammer-
verks frá því er franskt og tékk-
neskt hugmyndaflug óðu á súðum
innan um Lakagígamyndir Arng-
unnar Ýrar Baldursdóttur í Hafn-
arborgarsalnum skömmu áður.
Kvöldlokkan var geysivel samin
innan ramma hefðarinnar, og
m.a.s. af verulegri andagift. Og
ekki var síður um vert, að þau
Guðný, Unnur og Nina höfðu sér-
stakt lag á því, hér sem endra-
nær, að laða fram áhugaverðustu
þættina af næmleika, innlifun og
samstillingu, ekki sízt miðað við
fremur nauman samæfingartíma.
Ríkarður Ö. Pálsson