Morgunblaðið - 05.09.1996, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ
VIÐSKIPTI
FIMMTUDAGUR 5. SEPTEMBER 1996 B 3
Bandaríkjamenn famir að
þreytast á yfirvinnunni
BANDARÍKJAMÖNNUM fínnst, að
þeir vinni of langan vinnudag og
samkvæmt nýjustu upplýsingum frá
OECD, Efnahags- og framfarastofn-
uninni, hafa þeir rétt fyrir sér í því.
Eru vinnustundirnar raunar fleiri en
áður var talið, meðal annars vegna
þess, að nú hefur verið tekið tillit
til þeirra, sem eru í fleiri en einu
starfí. Svo virðist líka sem vinnutím-
inn sé heldur að lengjast. Á sama
tíma hefur álagið á fólk í stjórnunar-
stöðum, svokallaða millistjórnendur,
aukist verulega. Það kemur hvergi
fram í tölum um vinnutímann en
hefur orðið til að vekja meiri at-
hygli á þessari þróun.
I Vestur-Evrópu og í Japan hafa
þessi mál verið að þróast í allt aðra
átt og á síðustu 20 árum hefur
vinnutíminn stöðugt verið að stytt-
ast. Þar hljóta menn að spyija sig
þeirrar spurningar hvort bandaríska
þróunin vísi veginn fram á við eða
aftur og með vaxandi samkeppni í
huga mætti ætla, að það fyrrnefnda
ætti við. Frá sjónarhóli fyrirtækisins
ætti langur vinnutími að hafa í för
með sér meiri framleiðslu og meiri
hagnað og almennir starfsmenn
gætu hugsað sem svo, að með því
að fórna helgunum á þrítugsaldri,
væru þeir að búa í haginn fyrir sig
á fertugsaldri og gætu því farið á
eftirlaun snemma.
Bandarísk fyrirtæki virðast
standa sig betur í samkeppninni
en evrópsk en það er ekki þar með
sagt, að allt sé þar í lukkunnar
velstandi. Það er nefnilega ekki
víst, að stutt vinnuvika sé slæm
fyrir fyrirtækið ef framleiðnin er
nógu mikil.
Neyslusýki, leiðindi eða
nauðsyn?
Ýmsar skýringar hafa verið gefn-
ar á þessari ofuriðni Bandaríkja-
manna og Juliet Schor, hagfræðing-
ur við Harvard, hefur til dæmis
nefnt, að margir landa sinna séu svo
miklir neyslusjúklingar, að þeir
neyðist til að vinna myrkranna í
milli til að fullnægja fíkninni. Það
hefur einnig verið nefnt, að Banda-
ríkjamenn séu svo óánægðir með
einkalífið, að þeir taki vinnustaðinn
fram yfir heimilið en flestar rann-
sóknir benda þó til, að þarna vegi
salt sú umbun, sem fylgir þvi að
vinna mikið, og afleiðingarnar af því
að gera það ekki.
Lágir skattar eru líklegir til að
hvetja Bandaríkjamenn til að taka
aukatekjurnar fram yfir frítímann
og venjulegir launþegar, einkum
þeir, sem hafa litla menntun, eiga
ekki margra kosta völ. Laun þeirra
hafa staðið í stað eða jafnvel lækkað
og oft komast þeir ekki af nemá
með því að vinna yfírvinnu eða fá
sér eitthvert aukastarf.
Refsingin, sem fylgir því að leggja
ekki hart að sér, er oft meiri í Banda-
ríkjunum en annars staðar. Sá, sem
ekki sýnir næga „hollustu", til dæm-
is með því að ganga út á slaginu
eða taka tveggja vikna sumarleyfið
að fullu, hefur ástæðu til að óttast,
að hann verði fyrstur til að fjúka í
næstu niðursveiflu.
Tískustefnur í stjórnun
Nýjar tískustefnur í stjórnun fyr-
irtækja, sem Bandaríkjamenn eru
miklu ginnkeyptari fyrir en Evrópu-
menn og Japanir, hafa einnig ýtt
undir lengri vinnudag. Þannig er það
með afkastahvetjandi launakerfí og
verktöku, sem er mjög algeng
vestra, og við endurskipulagningu
fyrirtækja, sem er líka mikið í tísku,
er starfsmönnunum fækkað og hin-
um gert að vinna meira. Hjá fyrir-
tækjum eins og General Electric er
nú farið að tala um nýja stjórnunar-
stefnu, sem felst í því að gera held-
ur meiri kröfur til starfsmannanna
en þeir hafa áður getað uppfyllt.
Állt getur þetta komið sér vel
fyrir fyrirtækið og skilað því meiri
hagnaði, að minnsta kosti í skamm-
an tíma. Æ fleira bendir þó til, að
það gleymist að taka tillit til kostn-
aðarins við þetta fyrirkomulag. Yfir-
vinna stjórnenda kostar fyrirtækið
lítið og því er hætt við, að þessi tími,
eins og er með aðra vanmetna vöru,
sé illa nýttur. Sumt af þessum kostn-
aði, til dæmis lítið samband foreldra
við börnin sín, lendir á þjóðfélaginu
en annað á fyrirtækinu sjálfu.
Starfsmennirnir „brenna út“ og þar
sem unnið er undir miklu og stöðugu
álagi eru það góður starfsandi og
sköpunargleði, sem fyrst hverfa á
braut.
Fleira er matur
en feitt ket
Ein af ástæðunum fyrir því, að
fyrirtæki geta leyft sér að ráðskast
svona með fólk er sú, að það hefur
ekki bein áhrif á tölurnar í rekstrar-
reikningnum. Sum fyrirtæki, til
dæmis sænska tryggingafélagið
Skandia, er þó að reyna að meta
þann þekkingarsjóð, sem það hefur
í starfsmönnum sínum, og ýmis kunn
ráðgjafarfyrirtæki hafa skipað
„þekkingarstjóra" til að hlúa að og
rækta mannauðinn innan veggja
sinna. Þess sjást líka merki, að
stjórnendur fjárfestingarsjóða séu
farnir að skoða fleira en tölulegar
niðurstöður hjá fyrirtækjum, til
dæmis getu þeirra til „að laða að
sér og halda í hæfíleikaríkt fólk“.
Forstjórar fjárfestingarsjóðanna
hafa einnig áhuga á því hvernig
fyrirtækjum hefur gengið i að forð-
ast málssókn. í Bandaríkjunum er
það nefnilega mikil uppgangsgrein
að fara í mál við fyrirtæki og kenna
þeim um að hafa valdið alls konar
kvillum með miklu álagi og yfír-
vinnu. Hingað til hafa verkalýðsfé-
lögin í Bandaríkjunum látið sig
meira varða launin en vinnutímann
en á því er að verða breyting.
Mesti ókosturinn við langan
vinnudag og allt það álag, sem hon-
um fylgir, er þó líklega sá, að fólk
er hundóánægt. í nýlegri könnun
kom fram, að tveir þriðju Banda-
ríkjamanna vilja stytta vinnuvikuna
og þá launin að sama skapi. í sams
konar könnun 1989 voru menn til-
búnir til að fallast á 13% launalækk-
un að meðaltali en nú á 21%.
(Heimild: The Economist)
Mercedes Benz
fyrir alþýðuna
Helmut Wemer, forstjórí Mercedes Benz,
hefur snúið stórtapi í hagnað á fáum árum
og stefnir að því að gera fyrirtækið að alhliða
bílaframleiðanda.
MERCEDES Benz-bílaverksmiðjurn-
ar í Þýskalandi hafa lengi verið á
hægri en öruggri siglingu niður á
við. Gífurlegur framleiðslukostnaður,
stjórnlaus verðlagning og ofstjórnun
áttu mestan þátt í því en á síðustu
þremur árum hefur þó orðið mikil
breyting til batnaðar. Eftir mikið tap
á árinu 1993 er fyrirtækið nú rekið
með hagnaði og framleiðnin hefur
stóraukist. Eru þessi umskipti fyrst
og fremst þökkuð forstjóra Mercedes
Benz, Helmut Werner, en hann
stefnir að því að gera fyrirtækið að
alhliða bílaframleiðanda og losa það
um leið við þá ímynd, að það þjóni
aðeins forríku fólki, sem komið er
yfir miðjan aldur.
Mercedes SLK, sportbíll, sem á
að koma á götuna í haust, er hluti
af áætlun Werners um að ná til yngri
kaupenda og áhuginn er svo mikill,
að hann er uppseldur nú þegar. Er
áætlað að framleiða 35.000 bíla í
fyrsta áfanga og söluverðið í Þýska-
landi verður um 2,6 milljónir ísl. kr.
Þetta er þó bara byrjunin og Wern-
er hefur lýst yfír, að hann vilji ekki,
að Mercedes Benz heilsi nýrri öld sem
framleiðandi, er reiði sig eingöngu á
ofurlúxusbíla eins og S-Class. Það
getur raunar verið mjög ábatasamt
þegar vel gengur en vöxturinn á lúx-
usmarkaðinum er mjög hægur og
jafnvel þótt nýir markaðir séu að
opnast.
Bíllinn hans pabba og mömmu
í iðnríkjunum eru kaupendur þess-
ara bíla yfírleitt komnir yfir fimm-
tugt og ef Mercedes héldi sig ein-
göngu við þennan aldursflokk, gæti
Benzinn fengið á sig sömu ímynd
og Cadillacinn hjá General Motors á
sínum tíma, að vera „bíllinn, sem
pabbi og mamma keyra". Þótt
Mercedes hafi jafnað sig nokkuð eft-
ir fyrstu atlöguna frá Lexus-bílnum
frá Toyota á Bandaríkjamarkaði þá
veit Werner sem er, að Japanir eru
ekki búnir að segja sitt síðasta hvað
varðar lúxusbíla á lágu verði.
Werner stefnir að meiri breyting-
um en nokkur hefði getað látið sig
dreyma um fyrir aðeins fáum árum.
Hann vill höfða til nýrra viðskipta-
vina, sem kunna að meta Mercedes-
gæðin og vilja bíl, sem hentar jafnt
til ferðalaga sem innanbæjaraksturs.
Þá er hann að hugsa um smábíl og
segist ákveðinn í að hafa tvöfaldað
söluna upp í 1,2 milljónir bíla eftir
fimm ár.
Nýr A-Class
Á bílasýningunni í Frankfurt eftir
rúmt ár ætlar Mercedes að kynna
nýjan A-Ciass, minnsta bíl, sem fyrir-
tækið hefur framleitt. Er hann aðeins
3,6 metra langur og á að kosta um
1.3 millj. kr. í Þýskalandi. 1998 verð-
ur svo kynntur annar smábíll enn
minni, Smart, aðeins 2,5 m, og er
hann hugsaður sem innanbæjarbíll
fyrir fólk, sem vill eiga annan og
umhverfísvænan bíl. Verður hann
smíðaður í samvinnu við svissneska
úraframleiðandann Swatch og á að
kosta 660.000 kr.
Smart minnir raunar meira á golf-
vagn en bíl og er gerður „fyrir tvo
og einn bjórkassa" eins og haft er
eftir Nicholas G. Hayek, forstjóra
Swatch. Mercedes stefnir að því að
framleiða árlega 200.000 einingar
af hvorum bíl, A-Class og Smart, í
Evrópu og 80.000 af A-Class í Brazil-
íu. Á næsta ári kemur svo einnig á
markað ný M-Class-bifreið með al-
drifi, framleidd í Alabama, og nýr
V-Class-sendibíll, sem smíðaður
verður á Spáni.
Á næstu þremur árum ætlar
Mercedes Benz að fara með næstum
1.100 milljarða ísl. kr. í fjárfestingar
og rannsóknir og þar af mun þriðj-
ungurinn eingöngu fara í smíði nýju
tegundanna.
Ottast ekki gagnrýnina
Gagnrýnendur Werners segjast
óttast, að hann muni að lokum enda
með að tvöfalda söluna en skera um
leið hagnaðinn niður við trog. Benda
þeir á, að fyrir aðeins fáum árum
hafí Mercedes verið í basli með lúxus-
bílana og hvernig ætti fyrirtækið þá
að hagnast á smábílum, sem jafnvel
stórframleiðendur eins og Fiat og
Volkswagen eiga í fullu fangi með.
Hjá Mercedes er viðurkennt, að fram-
leiðsla A-Class-bílsins muni minnka
nokkuð heildararð af fjárfestingum
en samt sem áður er markmiðið
þetta: Um aldamótin á að vera búið
að auka söluna um 40% og þrefalda
hagnaðinn með sama mannafla.
(Heimild: Business Week)
Huoverk
í a(þjóðle?u) umhverfi
RáÓrtefna um þrðun
hu?veiíaréttinda
á Hótel Sögu (A-sal)
12. september 1996
Ráðstefnan hefst kl. 9:30
Skráning þátttakenda frá kl. 8:30
• Alþjóðleg þróun á sviði vörumerkja og hönnunar:
Jórgen Erik Carstad, lögfræðilegur ráðgjafi hjá dönsku
einkaleyfastofnuninni (Patentdirektoratet)
• Þýðing vörumerkja fyrir íslenskt atvinnulíf:
Valborg Kjartansdóttir, hdl., framkvæmdastjóri
Sigurjónsson & Thor ehf.
• Alþjóðasamstarf á sviði einkaleyfa:
Lise Dybdal, forstjóri hjá Evrópsku
einkaleyfastofnuninni (EPO) í Munchen
• Einkaleyfi sem leið til að örva nýsköpun:
Alan J. Walls, forstöðumaður einkaleyfasviðs lyfja-
fyrirtækisins British Biotech Pharmaceuticals Ltd. í Oxford
• Fyrirspurnir og pallborðsumræður
Ráðstefnustjóri verður dr. Vilhjálmur Lúðvíksson,
framkvæmdastjóri Rannsóknarráðs (slands.
Efni ráðstefnunnar á erindi til allra sem vinna að nýsköpun,
vöruþróun, og markaðsmálum í framleiðslu- og þjónustu-
fyrirtækjum, svo og til tækni- og rannsóknastofnana, háskóla,
verkfræði- og lögfræðistofa og annarra ráðgjafafyrirtækja
á sviði hugverkaréttinda. - Fyrirlestrar verða fluttir á ensku.
- Ráðstefnunni lýkur um kl. 16:30.
Einkaleyfastofan veitir nánari upplýsingar og tekur við
þátttökutilkynningum fyrirfram í síma 560 9450
- Þátttökugjald kr. 2.500, hádegisverður innifalinn.
WBI
Samtökumvemd
Einka/_e(faStofan
IÐNAÐAR- OG
VIÐSKIPTARAÐUNEYTI