Morgunblaðið - 06.09.1996, Blaðsíða 3
!
MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 6. SEPTEMBER 1996 B 3
DAGLEGT LÍF
bólgu og eymslum í munni, svo-
kallaðri þrusku.
Tilraunir
á músum
Ef músum er gefinn sykur eykst
vöxtur candida hjá þeim. Því er
talið líklegt að sykur örvi einnig
vöxt sveppsins í mannslíkaman-
um.
Tilraunir á músum hafa einnig
sýnt að kvenhormónið estrogen
eykur viðloðun sveppsins við slím-
húðina.
Leitt hefur verið líkum að því
að sveppurinn hijái konur meira
en karla. Því til staðfestingar hef-
ur meðal annars verið bent á að
þeim sem eru gefnar fyrir sætindi
finnst langerfiðast að standast
freistinguna viku fyrir blæðingar,
en þá er hormónið estrógen í lík-
amanum í miklu magni.
FÚKALYF eru talin stuðla að frekari
vexti candida gersveppsins.
Efasemdir
f lestra lækna og
næringarfræð-
inga eru miklar
og mörgum
finnst gengiö of
longt í fullyrö-
ingum um skoð-
semi candido
óþols.
PAÓÞOL
Velklr sveppurinn
ónæmlskerflð
Tilgátan er sú að ofvöxtur
sveppsins myndi efni sem erta
slímhúðina í meltingarvegi. Þá
ráðast ónæmisfrumurnar á svepp-
inn, sem hefur í för með sér bólgu
i slímhúðinni. Við alla ertinguna
skaddast slímhúðin og hleypir því
inn efnum í líkamann sem alls
ekki eiga að fara þangað. Þá þarf
ónæmiskerfið að taka til óspilltra
málanna og hreinsa út þessi fram-
andi efni. Þar með skapast of-
virkni í ónæmiskerfinu sem leiða
til óþæginda sem geta að vissu
marki líkst óþægindum sem við
fáum við venjulega flensusýkingu,
svo sem þreytu, slappleika, höfuð-
verk og beinverkjum.
Kona með þráláta bólgu í leg-
göngum af völdum candida fer oft
og tíðum í sveppalyfjameðferð. Þá
lagast bólgan upp að vissu marki
en ef hins vegar konan fær einnig
ofnæmislyf hverfur bólgan. Því
hefur verið haldið fram að ónæm-
iskerfið geri ekki alltaf greinar-
mun á venjulegum gersvepp og
candida svepp. Ónæmiskerfið
ræðst því á þessi efni hvort sem
það er gersveppur eða candida
sveppur og veldur sýkingu.
Rannsókn hefur leitt í ljós að
meira en helmingur þeirra sem
hafa ofnæmi fyrir candida hafa
einnig ofnæmi fyrir ölgerssvepp-
um. Því þola sumir ekki að drekka
hálft bjórglas eða borða pitsabotn
án þess að fá uppþembu og fleiri
einkenni óþols.
Vísindalegar sannanlr vantar
Næringarfræðingar og læknar
hafa fett fingur út í þessa umræðu
sem þeim fínnst of einhliða. Þeir
hafa bent á að ger í brauði verði
óvirkt eftir að brauðið er bakað.
Því sé einkennilegt að hafa óþol
fyrir gerinu þegar það er komið í
líkamann. Hins vegar er vitað að
gerið lifir ennþá í líkamanum þegar
áfengi er til staðar. Einnig er erf-
itt að skilja næringarfræðilega,
hvernig sveppurinn getur lifað á
sykri þar sem sykur brotnar niður
efst í smáþörmum og í skeifugörn-
inni, en talið er að candida sveppur-
inn lifi best neðst í smáþörmunum.
Hellsujurtlr varna
vexti sveppsins?
Vísbendingar eru um að hrár
hvítlaukur, cayane pipar og ýmsar
heilsujurtir haldi sveppinum niðri
en enn vantar vísindalegar sann-
anir fyrir því. Þeir sem mæla með
náttúrulækningum hafa gefið ís-
lenskum sjúklingum ráð við
candida óþóli og í heilsubúð hér-
lendis er til tæki sem mælir stærð
candida sveppsins í fólki með raf-
eindatækni og nálarstunguaðferð-
um. Hrönn Marinósdóttir
Það er einkennilegt að ef ég
stelst til að borða súkkulaði og
majónes finn ég til í bakinu.“
Guðrún Lilja drekkur kaffi í
hófí en mikið af AB mjólk.
Eitt sinn fyrir sýningu í Þjóð-
leikhúsinu útbjó kokkurinn fyr-
ir Guðrúnu Lilju sykur- og ger-
lausan rétt, en áttaði sig ekki á
að í grillkryddinu sem hann
setti á matinn var sykur. „Ég
borðaði matinn með bestu lyst,
svo á miðri sýningu skipti eng-
um togum, ég blés út eins og
fýsibelgur og buxurnar sprungu
utan af mér.
Fyrir nokkrum árum fór ég
á fitubrennslunámskeið og fitn-
aði um 8 kíló. Seinna áttaði ég
inig á því að á þessu tímabili jók
ég brauðát og borðaði meira af
hvítu pasta en áður.“
Lilja Guðrún heldur óþolinu
niðri með réttu mataræði, en
tekur ekki sveppalyfin lengur.
„Ég geri mér grein fyrir að
ekki er hægt að drepa ger-
sveppinn heldur í mesta lagi
svæfa hann.
Ef ég svindla í mat, fæ ég
þurrkbletti og bjúg í andlitið
og þá spyr förðunardaman í
Þjóðleikhúsinu mig: Hvað
varstu nú að borða?“
Að versla ímatínn
Lilja Guðrún segir að það
skipti öllu máli að borða rétt.
„Mannslíkaminn er ekki búinn
undir allt þetta sykurát. Alla tíð
hef ég verið sjúk í sykur. Því
var erfitt til að byrja með að
versla í matinn, en nú er ég
komin upp á lag með það.
Ég borða allan hreinan og
ferskan mat, svo sem kjöt, fisk
og smjör. Sveppurinn vaknar til
lífisins ef ég til dæmis drekk
eitt bjórglas eða glas af léttvíni.
Eina vínið sem ég þoli er viskí,
brennivín og vodka því þar er
sykurinn eimaður burt.
Morgunblaðið/Ásdís Ásgeirsdóttir
LILJA Guðrún Þorvaldsdóttir heldur
óþolinu niðri með réttu mataræði.
, Morgunblaðið/Asdís
SOLVEIG Eiríksdóttir hefur haldið námskeið fyrir fólk með
candida sveppaóþol.
Betra líf
án sætindanna
SÓLVEIG Eiríksdóttir hefur haldið
námskeið fyrir fólk með candida
sveppaóþol og nú rekur hún ásamt
fleirum heilsubitastaðinn Grænan
kost sem byggist á sykur- og ger-
lausu fæði auk þess sem hvítt hveiti
er ekki á boðstólum.
Hún segir sjúklinga með candida
óþol á háu stigi ekki þola að borða
hunang eða sæta ávexti eins og
epli, vínber og banana. Einnig
verða þeir að fara varlega í neyslu
gerilsneyddra mjólkurvara. Eftir
nokkurn tíma er síðan í lagi að
slaka á taumunum og prófa sig
áfram. „Annars er það mjög ein-
staklingsbundið hvað hentar hveij-
um og einum. Mestu máli skiptir
að borða gott hráefni, til dæmis: í
stað þess að kaupa unnar matvörur
eins og fiskibollur i dós eða kjötf-
ars er betra að kaupa nýjan fisk
eða kjöt og hakka sjálfur.“
Trylllst af kætl ef hann
fær camembertost
Sólveig ráðleggur fólki með
Candida óþol að borða sem mest
af rótargrænmeti, til dæmis kart-
öflum og gulrótum. Einnig er hollt
að borða hafragraut og gerlaust
heilhveitibrauð, hýðishrísgijón og
baunir. Hvítt hveiti, eins ogí hvítu
pasta, breytist strax í sykur í lík-
amanum og er þvi ekki hollt.
„Hægt er að kaupa mjólkur-
sýrugerla í töflum eða hylkjum í
heilsubúðum. Það kemur að sama
gagni og AB mjóik sem er mjög
góð fyrir eandida sjúklinga.
Sterkir ostar eru geijaðir og því
er ráðlegt að borða einungis milda
osta. Sveppurinn tryllist til dæmis
af kæti þegar hann fær camem-
bertost."
Sólveig leggur áherslu á að ef
ákveðnum fæðutegundum er
sleppt sé mikilvægt að afla sömu
næringargilda í annars konar mat.
Heimsmet í sykuráti
Sólveig bendir á að sykur sé
að finna í mjög mörgum matvæl-
um. „íslendingar eiga sjálfsagt
heimsmetið í sykuráti enda eru
sjoppur hérlendis ófáar og því
freistingarnar margar. Hins vegar
átta fáir sig á því að duiin heiti
yfir sykur eru mörg. Þau má sjá
á innihaldslýsingu margra mat-
vara, til dæmis er kornsterkja,
glúkósi, kornsýróp, maltósi og
fruktósi ekkert annað en sykur.“
Hún segir sykur vera meðal
annars að finna í ýmsum krydd-
blöndum og súputeningum. „í
tómatsósu eru um 25 prósent inni-
haldsins sykur.
Tilbúið morgunkorn er oft nrjög
sykrað, meira að segja í Allbran
morgunkorninu er 10 prósent syk-
ur. Ýmsar mjólkurvörur, svo sem
jógurt eru einnig bara seldar með
sykri.
Margir foreldrar eru gjarnir á
að setja sykur í matinn til að fá
krakkana til að borða og það verð-
ur ávanabindandi. Kannski er það
sykurátið sem leiðir unglingana
út í drykkjuskap, því áfengi er
yfirleitt mjög sykrað."
Þegar neyslu á unnum sykri er
hætt, segir Sólveig bragðlaukana
breytast. „Bragðskynið verður allt
svo miklu næmara. Gulrótarsafi
er til dæmis mjög sætur ef vel er
athugað. í stað súkkulaðis borðum
við fjölskyldan stundum heila
hafra í eftirrétt. Annars er vel
hægt að baka gómsætar kökur án
þess að nota unninn sykur og hvítt
hveiti. Á sama hátt er vel hægt
að matreiða góðan mat, án sykurs.
Candida óþol getur byijað strax
hjá börnum í vöggu, til dæmis
með óhóflegri pensilíngjöf.
Þegar bömin fara á leikskóla fá
þau gjarnan kakósúpu, hvít hrís-
gijón, gerbrauð og pylsur.
Kannski gagnstætt því sem þau
þekkja heiman frá sér. Það gæti
verið hluti af ástæðunni fyrir því
að þau fá í eyrun og verða kvefuð.“
Læknaðíst af síþreytu
og ofnæmi
„Þegar ég bjó í Kaupmannahöfn
fyrir átján árum þjáðist ég af heift-
arlegu ofnæmi fyrir dýrahárum.
Jurtalæknir þar ráðlagði mér að
sleppa sykri, geri og hvítu hveiti
úr fæðunni en borða í staðinn
meðal annars sesamfræ, þang,
járn og kalk.
Að þremur mánuðum liðnum
svaf ég heila nótt í sama herbergi
og köttur án þess svo mikið sem
að hnerra. Áður gat ég ekki verið
fimm mínútur í návist katta.
Þegar ég flutti aftur til íslands
slakaði ég á mataræðinu. Fljótlega
fór ég að finna fyrir stanslausri
þreytu og þurfti helst að leggja
mig þrisvar á dag. Auk þess var
ég með slæma verki í liðunum.
Eftir langa mæðu fékk ég ráðgjöf
frá Helga Valdimarssyni, prófess-
or í ónæmisfæði varðandi matar-
æði og á örfáum mánuðum tók líf
mitt stakkaskiptum."
Sólveig segir hollan mat vera
nauðsynlegan, sérstaklega í eril-
sömu þjóðfélagi. „Sá misskilning-
ur er sem betur fer á undanhaldi
að þeir sem neyta heilsufæðis sitji
vanalega með krosslagða fætur á
gólfinu, í reykelsisangan og búist
við nuddi á hvérri stundu.
Auk þess er æ fleirum að verða
ijóst að ekki er nauðsynlegt að
trúa á fyrra líf til að borða á Græn-
um kosti.“ ■