Morgunblaðið - 08.09.1996, Side 16

16 SUNNUDAGUR 8. SEPTEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
Orkumál og mengunar-
varnir em eitt af stóru
viðfangsefnum nútím-
ans. Æ meiri alþjóðleg
samvinna er um þessi
mál enda spanna þau
alla heimsbyggðina.
Baldur Elíasson vísinda-
maður hefur á erlendri
grund helgað þessum
málaflokki starfskrafta
sína. I samtali við Guð-
rúnu Guðlaugsdóttur
stiklar hann á ýmsum
atriðum sem varða
orkumál Islendinga og
annarra þjóða - með
ýmsum útúrdúmm þó.
SVISS ER ekki landið sem ís-
lendingar hugsa helst til þeg-
ar þeir ákveða að fara í fram-
haldsnám í dag. Á árunum
eftir stríð var þessu á annan
veg farið. Þá var Sviss ofarlega á
baugi í þessum efnum, það gerði
hagstætt innanlandsástand þar
miðað við ýmsar aðrar þjóðir. Þeir
íslendingar sem stunduðu þar nám
eftir stríð voru þó flestir farnir það-
an þegar Baldur Elíasson bar þar
að garði haustið 1958 til að læra
verkfræði eftir að hafa skamman
tíma stundað nám í þeirri grein í
Bandaríkjunum og við Háskóla ís-
lands. „Ég var ekki nema fimm ára
þegar ég ákvað að ég viidi fara út
í heim, ég hef alltaf hneigst fremur
að því stóra en smáa,“ segir Baldur
þegar blaðamaður Morgunblaðsins
hitti hann að máli á Njálsgötu 94
í Reykjavík. Þar fæddist Baldur
hinn 10. október árið 1937, yngstur
sex systkina. Foreldar hans voru
Elías Hjörleifsson byggingameistari
og kona hans Ingibjörg Guðmunds-
dóttir. Föður síns naut Baldur ekki
lengi. Hann lést úr lungnabólgu
þegar Baldur var rétt kominn á
annað árið. Hann eftirlét konu sinni
og börnum húseignina sem þau
gátu búið í og leigt út frá sér að
auki. Með dugnaði tókst ekkjunni
að koma börnunum sex til manns
og kosta Baldur í nám utanlands í
fjögur ár eftir að hann lauk stúd-
entsprófi frá Menntaskólanum í
Reykjavík árið 1957. „Ég var
ákveðinn í að læra rafmagnsverk-
fræði og lauk prófi í þeirri grein
frá ETH, tækniháskólanum í Zúrich
árið 1962. Mér leiddist þó fremur
rafmagnsfræðin, vildi tilbreytingu
og fór þvi að læra stjömufræði sam-
hliða,“ segir Baldur. Hann fór eftir
það í doktorspróf í hagnýtri stærð-
fræði á sviði rafmagns og lauk því
árið 1966.
„Á þessum tíma var gott að læra
í Sviss, þetta var þó fremur dýrt
nám,“ heldur Baldur áfram. „Það
var þó ódýrara en það hefði kostað
að nema í Bandaríkjunum, það
gerðu skólagjöldin þar. Lítið var
um styrki en ég fékk aðstoð héðan
að heiman í formi lána sem áttu
að endurgreiðast að námi loknu,
þótt ekki væri þá um nein eiginleg
námslán að ræða. Móðir mín studdi
mig dyggilega fyrstu fjögur árin.
Ef maður vildi læra þá þótti sjálf-
sagður hlutur að styrkja þá við-
leitni. Síðari hluta námsins fékk ég
ríflega styrki, bæði frá Vísindasjóði
íslands og líka úr sjóðum í Sviss.
Vildi sinna rannsóknarstörfum
Það kom aldrei til álita hjá mér
að snúa aftur til íslands að námi
loknu. Ég hafði engan áhuga á
venjulegri rafmagnsverkfræði, ég
vildi heldur fara út í rannsóknir,
einkum hafði ég sérstakan áhuga
á stjörnufræði og það var ekki
hægt að sinna því að gagni hér
heima. Mér fannst ísland alltof lítið
og heimurinn geysi stór, mig lang-
aði alltaf að sjá heiminn."
Baldur Elíasson kvæntist Deirdre
Gayle Burkhart frá Missouri í
Bandaríkjunum haustið 1966, þau
höfðu kynnst í Sviss. Saman fóru
þau hjón til Kaliforníu þegar Baldur
hafði lokið doktorsnámi sínu í Sviss.
„í Kaliforníu vann ég sem stjörnu-
fræðingur í þrjú ár. Það var ágætur
tími, ég vann í radíóstjörnufræði,
við að rannsaka vetrarbrautina okk-
ar. Þetta var nýtt fag fyrir mig og
ég hafði mikla ánægju af þessum
rannsóknum. Bandaríkjamenn eru
framarlega í stjörnufræði, þeir eiga
einn þekktasta skóla í stjörnufræði
í heimi, California Institute of
Technology í Pasadena, og áttu
lengi þar stærsta stjörnukíki í
heimi. I radíóstjörnufræðinni notar
maður hins vegar stór loftnet sem
voru úti í eyðimörkinni, um 300
kílómetra frá Los Angeles. Ég vann
þar vikum saman rannsóknir. Þá
höfðu skömmu áður fundist fyrstu
sameindirnar úti í himingeimnum
og ég var við rannsóknir á út-
breiðslu á slíkum sameindum. Mér
tókst einu sinni að finna mjög
sterka stjörnu á radíósviðinu þar
sem ný sól var að myndast, það var
skemmtilegt og nýtt, eitthvað sem
enginn hafði gert áður. Þótt ég
yndi mér vel við rannsóknirnar þá
leiddist okkur hjónunum báðum í
Bandaríkjunum og við ákváðum
þess vegna að flytja til Sviss,- við
kunnum bæði betur við okkur í
Evrópu.
Mér hafði boðist staða hjá fyrir-
tækinu Brown Boveri í Sviss og tók
því boði. Þetta var árið 1969 og
þá fór ég að starfa við rannsókna-
stöð þeirra skammt fyrir utan
Zúrich. Þar byijaði ég í rannsóknum
í eðlisfræði, ljósfræði og laser-vís-
indum. Þar var mjög góð aðstaða
til rannsókna. Þetta heyrði undir
grundvallarrannsóknir í eðlisfræði.
Seinna fór ég á fyrirtækisins vegum
út í rannsóknir á umhverfismálum.
Árið 1988 sameinaðist Brown Bov-
eri sænska fyrirtækinu Asea og til
varð fyrirtækið ABB. Það býr með-
al annars til orkustöðvar, og er
stærsta fyrirtæki heims á því sviði
með um 220 þúsund starfsmenn.
Orkustöðvar blása út í andrúmsloft-
ið miklu af efnum sem fólk vill
ekki hafa í loftunum og ég vann
við verkefni sem snerist um að
minnka slíkan útblástur. Ég hef
lengi fylgst náið með alþjóðlegum
rannsóknum á sviði mengunarvarna
og umhverfismála.
íslendingar eiga ekki
orku til útflutnings
Talið berst að stöðu íslands í
orku- og umhverfismálum. „ísland
á mikla orku fyrir sig en á heims-
mælikvarða er þetta mjög lítil
orka,“ sagði Baldur. „Öll rafmagns-
orka Islands sem virkjanleg er á
hagkvæman hátt er kannski þriðji
hluti af þeirri rafmagnsorku sem
virkjuð er í Noregi í dag, það segir
lítið til útflutnings. Það væri hins
vegar mjög skynsamlegt fyrir ís-
lendinga að tengja sitt orkunet við
orkunetið í Evrópu. Það væri hægt
með sæstreng. Þetta myndi tryggja
öryggi í orkumálum Islands. Það
mætti þá flytja út orku ef hún
væri fyrir hendi og flytja inn orku
ef þörf væri á því. Sviss flytur t.d.
SÍÐAN úr Verbríiderungsbuch Reichenauer klaustursins, sem út orku hluta af ári og flytur inn
geymir nöfn þrettán íslendinga er skráð voru á tólftu öld, en þeir orku annan hluta ársins. Það hefur
voru þá að líkindum á leið til Rómar. verið útbreiddur misskilningur hér
im’ln ibtr
í’l
•\ i-.ioíi i kcrÍMi r í
k i\ tu'S.'U’ 1 •
gWOÍK-L, O AJJlri
\i\ \r -Vu tí iu >U{ ud ‘i< I f' ■•’-l-h • nJ m
v)\>n>niiiiT liurt- H ‘Toít l -
i imiui
WlI-.TÍiU'.
k m n* ;
5rmi r
u c* p rtr *
A !»*»*
íiult' « Uiií-r
111 !,H O N ,’i í!"!.!,.. !\ t.- i.,.11 i'.i • nyvI,tR'l‘u‘VÁ rjlcírr-
: iirrinV’tniViHÍ 'i- * , 'M/.vicr
^ . i . .H.-iTo Id.iltra acrJiitrÍAU-.v
„vV.vIau«- • ^
Barctr-
CiunfccjrvtTt*
Wctih *icb'
^unncT-Öa íuitx:
ÉnijHcrtrajjffccti/.
btrn Álf> QeL-Hcni'run*
U-rl'.ÍA-S rn*lfLÍ
trlL'tfScd,. CijcUcTJ
huyc 'ýtin.-/lfco<ntrhurc'
tuTudcr K) ‘i.itl > tfcrcr.
}r 'XAMrrr+M 6,„.
* yvronrr-.
VmrtBtr ' C llöfljttr
jrt>rrpnrt -'' Dil. r t
l-t-’n.. !«tm„ Hc,„
»VKc

Lrl'iiTfmg vuiicúS'
L.uLli C.oTric I.,
K.....L(r 7 rltme ,
NO.-nncínir frmlufjjn,,. .
f.
•sÍQv?1 l>l!lri.,„vA,!.,íí,,,t.1 C GahLit c.„, 1iWi7i<<i,-K.-.<c,,„/, Hrrti>vr A*LifWtL Lttufcíi
u ^nuh.i \
íntb'nt»* lcrj j
oiríinl'tr ívítiutr . <vvn.<- ,,,v,T -SOJO.V<1'I<*I l *--<rí*---- *
-*«
>»nrTji ’,í"'
- U
- i*lr aX.—