Morgunblaðið - 08.09.1996, Blaðsíða 6

6 B SUNNUDAGUR 8. SEPTEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
Fyrsta tegurðar-
samkeppnin í
Teofani-pökkum
Líklega er hvergi í heiminum til stærra safn íslenskra
póstkorta og smápakkamynda en í eigu Jóns Halldórs-
sonar. Þar kennir margra grasa, enda fjölbreytnin mik-
il fyrr á öldinni, gefín út kort af öllu tilefni. Til að
gefa hugmynd um það fékk Elín Pálmadóttir að skoða
safnið og kippti út nokkrum sýnishomum til birtingar.
Smámyndaseríumar fylgdu pakkavamingi, svo sem
kaffí eða sígarettum.
FEGURÐARDROTTNINGAR íslands 1930. Þær voru kjörnar af 50 myndum sem
fylgdu Teofani-sígarettum. Hildur Grímsdóttir, 1. verðlaun (t.v), Sigurbjörg Lárus-
dóttir númer 2 (í miðju) og Alfa Hraundal númer 3 (t.h.).
Morgunblaðið/Ásdís
JÓN Halldórsson í stofunni sinni, þar sem m.a. má sjá gamla muni frá því hann
sigldi á stríðaárunum.
GAMALT og nýtt. Sambandshúsið og Sölvhóll. Úr myndaröð Reykjavíkurmynda
er fylgdu sígarettupökkum frá Westminster.
AÐ ER gaman að komast í að gramsa
í möppunum hans Jóns Halldórssonar,
sem standa í snyrtilegum röðum er
fylla margar hillur í skápnum hans.
Þar er safn hans af íslenskum póstkortum
og smápakkamyndum, flokkað og númerað
og raðað í möppur. Hátt í 12 þúsund póst-
kort og smápakkamyndir, að hann telur.
Þarna er óendanlegan fróðleik og skemmtun
að fínna í myndunum. En brátt verður mað-
ur alveg ruglaður og gefst upp á því að velja
úr fáar myndir. Þær sem hér fylgja með eru
því nánast gripnar af handahófi um leið og
möppum hvers flokks var flett.
Jón Halldórsson, sem var sjómaður og
bólstrari, er nú orðinn 88 ára gamall og orð-
inn heilsutæpur. Hann kveðst hafa alist upp
í Hafnarfirði, en vera samt löggiltur Reykvík-
ingur. Snemma fór hann á sjóinn og var
lengst af á togurum. Sigldi meðal annars öll
stríðasárin. Það má sjá í stofunni hans á
nokkrum gömlum fallegum munum sem hann
keypti þá í Bretlandi, svo sem forláta franskri
klukku og silfurplettstjökum úr 58 saman-
skrúfuðum hlutum, samskonar og hann sá
löngu seinna á safni í Cambridge.
„Fátæktin var svo yfirþyrmandi í Bret-
landi í stríðinu að fólk varð að selja svona
muni úr búum sínum. Á þeim árum voru
Bretar í raun gjörsigraðir, höfðu ekki í sig
að éta á stríðsárunum. Við Islendingarnir
sem komum þangað vorum ríkir menn, sem
gátum veitt okkur hvað sem var, og fengum
stundum að finna fyrir því að vera með full-
ar hendur fjár. Fórum aldrei í land nema
tveir-þrír saman,“ segir Jón. Hann hefur
margt hreggið sopið. Hann var á Garðari
frá Hafnarfirði þegar togarinn var keyrður
sundur af 14 þúsund tonna frönsku skipi
við Skotland. Hann þaut upp og ætlaði að
grípa í lunninguna á björgunarbátnum, en
náði ekki. Fingurnir skröpuðu niður bátshlið-
ina uns hann náði taki á einu lífbandinu
utan á þátnum. Og hann átti kost á siglingu
á Jóni Ólafssyni ásamt vini sínum og frænda,
eftir að einn hafði neitað að sigla. Skipstjór-
inn lét varpa hlutkesti um hvor þeirra fengi
túrinn. Hann tapaði og frændinn fékk sigl-
inguna - en tapaði líka, því skipið kom aldr-
ei aftur.
I þetta sinn eigum við annað erindi við
Jón, þó hann hafí frá mörgu að segja. Eftir
að hann var orðinn fjölskyldumaður með þijú
börn kom hann í land, og lenti fyrir tilviljun
í húsgagnabólstrun, sem varð hans ævistarf.
I 30 ár rak hann eigið bólstrunarverkstæði
á Vatnsstíg lOb og hafði alltaf næga vinnu,
m.a. fyrir bíóin.
Póstkortin í skálum
En hvernig stóð á því að hann fór að safna
póstkortum, bréfspjöldum, frímerkjum og
smápakkamyndum, sem hefur í öll þessi ár
kostað mikla fyrirhöfn, elju og útgjöld?
„Þannig stóð á því að bróðir minn hafði
farið út á land, kom víða á bæi og sá þessar
skálar með póstkortum sem alls staðar voru
á borðunum. Hann fór að skoða þau, hafði
gaman af og byijaði að safna. Þegar hann
kom heim með bunka af póstkortum, sem
honum höfðu verið gefin, stakk hann upp á
að ég færi að safna líka. Ég gerði það. Og
þar sem mér finnst alltaf að maður þurfi að
ljúka því sem maður er byijaður á, tók ég
þetta af svo miklum krafti að ég tel mig eiga
stærsta safn sem til er í heiminum af íslensk-
um póstkortum.“
Jón kveðst hafa haldið sig við íslensk kort,
með frávikum þó. Hann á t.d. dönsk náttúru-
lífskort og þýska seríu af skipum, öllum fleyt-
um sem verið hafa í heiminum, frá því maður-
inn fór að fleyta sér á tijábolum upp í stærstu
línuskip fyrri tíma, teiknuð af sama manni.
Þessi kort eru mjög sjaldgæf. Eitt sinn var
hann svo heppinn í Austurríki að detta niður
á mann með slíkt safn og fékk það sem hann
vantaði með því að bjóða í það.
Stærsta íslenska kortasafnið
Við förum að glugga í íslensku kortin.
Elsta skráða kortið er frá 1904, en einhver
munu þó vera eldri. Öll eru númeruð sem
hafa skráða útgefendur. Af flokkum má
nefna Reykjavíkurkortin, sem eru á annað
þúsund í 5 möppum. Það er þó ekki allt, því
Reykjavíkurmyndir koma líka fyrir í flokkn-
um „Þjóð og saga“, sem er í 5-6 bókum og
víðar. „Fiskveiðar og skip“ eru í tveimur
bókum, um 200 í hvorri. Áf öðrum flokkum
má nefna Sveitabæi og sveitastörf, Kirkjur,
Kaupstaði og kauptún, Landslag, Listaverk
og listafólk, Kóra o.s.frv. Og geysimikið safn
er af jólakortum og heillaóskakortum af öllum
tegundum „Jólakortin áður fyrr voru lista-
verk, mörg þeirra málverk. Núna eru þau
ekki nema svipur hjá sjón,“ segir Jón. „Svo
á ég óhemjumikið af gömlum glanskortum
með gyllingum. Þau skipta hundruðum.
Ég hefi keypt heilmikið af kortum bæði
innanlands og erlendis á kortamörkuðum. Þar
má finna íslensk kort. Ég komst fljótt að því
að lítið þýddi að spyija um kort frá Islandi.
Maður verður að spyija um annaðhvort Norð-
urlandakort eða kort með óvissum uppruna.
Þá koma þeir með stóran kassa, sem maður
fær að gramsa í. Auðvitað er ekki von að
þeir þekki íslensku kortin. ísland þýðir bara
eyja á ensku máli og þá er kortið frá ein-
hverri ótilgreindri eyju. Ég náði því oft í góða
slurka af svoleiðis kortum, t.d. í Englandi."
Og hann bætir því við að sérlega góð kort
geti verið dýr, farið í nokkur þúsund krónur
stykkið.
„Þarna er svo miklar upplýsingar að finna.
Ég hefi meira að segja verið beðinn um kort
til að útkljá landamerkjadeilu. Það dugði að
vísu ekki, því myndin reyndist vera tekin á
flóði og skerin sem áttu að sanna mörkin
voru í kafi. Ég hefi oft lánað myndir til prent-
unar í bókum, og aldrei beðið skaða af því.“
Honum finnst það sjálfsögð greiðasemi við
fólk ef það vantar mynd af einhveiju sér-
stöku. Hann hefur aldrei látið meta safnið
en telur ekki fjarri lagi að það geti verið 10