Morgunblaðið - 13.09.1996, Qupperneq 2

2 B FÖSTUDAGUR 13. SEPTEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
DAGLEGT LIF
Hjónaband,
ást og lauslæti
Ráðstefna um lauslæti
var á Akureyri liðna
helgi. Háskólamenn og
heimspekingar ræddu
fyrirbærið, hjónaband,
framhjáhald og fleira.
Gunnar Hersveinn
hlýddi á og velti fyrir
sér hvort eitthvað geti
jafnast á við ástina í
hjónabandinu.
STEFNULEYSI í kvenna- eða karla-
málum verður seint talið til dyggða.
Lausung er léttúð og jafnvei fals
gagnvart tilfinningum annarra. Lau-
slátur er að vera fjöllyndur í ástamál-
um í stað þess að vera einni mann-
eskju trúr og tryggur ævilangt í
blessunarríku hjónabandi. Lauslæti
flokkast með hórdómi, meinum og
löstum og er synd sem, að sögn
Haraldar Bessasonar fyrrverandi
rektors Háskólans á Akureyri, var
flutt inn til landsins frá Saxlandi.
Liðna helgi var haldin ráðstefna
um lauslæti á vegum Kennaradeildar
Háskólans á Akureyri. Fyrirlesarar
voru heimspekingamir Kristján
Kristjánsson, Guðmundur Heiðar
Frímannsson og'Mikael M. Karlsson
og Haraldur Bessason. Hér verður
ekki sagt nákvæmlega frá henni því
hugsanlega á ráðstefnan eftir að
fara víðar. Þess í stað verður málefn-
ið íhugað áfram með vísdóm fyrirles-
ara í huga.
Heimsmyndin á bak
vlð orðið lauslæti
Ástin er með æðstu gildum mann-
lífsins og iðulega beinist hún að einni
manneskju sem sendir ástarörvar á
móti. Kynlífið er tjáning ástarinnar
og hápunktur, afleiðingin er samein-
ing elskendanna í börnum sínum.
Sönn ást ævina á enda er draumur
margra, og þeir segja „alltaf mun
ég sakna þín“ þegar elskan þeirra
hverfur á brott.
Orðið lauslæti dæmir sig að vissu
leyti sjálft því orðskýringin segir það
notað yfir falska hegðun. Heims-
myndin á bak við orðið sýnir gleði-
konu, hórdóm og svik. Hún birtir líka
karlrembu því gleðimaðurinn er ekki
fordæmdur. Ekki þarf því að fara í
grafgötur um að lauslæti er siðferði-
lega röng hegðun.
Hinsvegar er brýnt að spyija ann-
arra spurninga eins og: Er siðferði-
lega rangt eða rétt fyrir ungt fólk
að vera laust í rásinni í kynferðismál-
um? Getur það komið í veg fyrir að
það myndi varanleg ástarsambönd
síðar? Eru skyndikynni siðferðilega
rétt eða röng? Eru rök fyrir framhjá-
haldi?
Framhjáhald stefnir
fjölskyldunni í óvissu
Samfélagið er ofíð úr fjölskyldum.
í þeim eiga börnin að læra að lifa í
félagsskap við aðra og að vera heil-
steyptar manneskjur.
Guðmundur Heiðar Frímannsson
segir að það sé börnum hagstæðara
að eiga móður og föður sem eru
kynferðislega trú hvort öðru. Fram-
hjáhald kallar á óreiðu og óvissu,
meðal annars um hver eigi börnin
og það veikir samstöðu fjölskyld-
unnar.
Hjónabandi er ætlað að vera lang-
tímasamband og er í raun útilokun
á kynlífssambandi við aðra. Framhjá-
hald hlýtur því að stefna sambandinu
og fjölskyldunni í voða.
Fjölskyldan og öll sambönd með-
lima hennar byggja á ást, virðingu,
trausti og umhyggju. Hún starfar
einfaldlega betur án tortryggni,
svika og léttúðar gagnvart velferð
meðlimanna.
Framhjáhald býður hættunni
heim, en það er skilgreint sem fast
samband við manneskju sem stendur
utan hjónabandsins.
Lauslæti unga fólksins
milll tvítugs og þrítugs
Á Spáni og í fleiri löndum er kyn-
líf fyrir hjúskap ekki viðurkennt opin-
berlega. Unga fólkinu er í raun
stranglega bannað, af fjölskyidu
sinni, að stunda kynlíf fyrir hjóna-
band. Þeim sem dirfist að bijóta
bannið er vissara að leyna því vel
fyrir foreldrum og ættinni allri, og
að sjálfsögðu fyrir nágrönnunum.
Kynlíf fyrir hjónaband hefur enga
kosti samkvæmt opinberum viðhorf-
um í þessum löndum. Það getur að-
eins skyggt á hjónabandið sem er
framundan, en í því hljóta amors-
brögðin að lærast og þ.a.l. óþarfi að
læra þau áður.
Til er kenning, sem Kristján Krist-
jánsson lýsti, um að lauslæti á yngri
árum geri fólki grunnt í ástarefnum
og geti hindrað ævarandi ástarsam-
band síðar meir.
Erfitt er samt að finna fullnægj-
andi rök sem sýna fram á þessa
grunnu ást. Samt er hægt að ímynda
sér að fólk sem á i mörgum ástarsam-
böndum, stundum alvarlegum og
stundum til gamans, hætti að trúa
á ástina sem eitthvað sérstakt og
hætti að fínna logann í bijóstinu og
fari að líta á ástina sem venjulega
tilfinningu.
Hins vegar getur, eins og Mikael
M. Karlsson benti á, reynslan ein
skorið úr um hvernig fyrrverandi
dómum, sálrænum áföllum, vegna
óljósrar sjálfsmyndar og fleiri
áhættuþátta sem ómögulegt er að
spá um fyrirfram.
Fyrirlesarar á ráðstefnunni á Ak-
ureyri um lauslæti voru allir sam-
mála um að gæfuríkasti kosturinn
fyrir einstaklinga væri ævilangt
hjónaband og innilegt samband fjöl-
skyldunnr.r. Það væri best bæði fyrir
foreldra og börn. Þeir vildu vera laus-
ir við lauslæti. Þetta eru engin ný
sannindi. En vegna þess að hjóna-
band og fjölskylda hentar flest öllum
best, er hætta á að fjöldinn fordæmi
þá einstaklinga sem hafna þeim sem
kosti fyrir sig.
Mikael M. Karlsson sagði að það
mætti hugsa sér mann sem ynni
hættulegt starf en svo gefandi að
hann vildi ekki vinna við annað. Þessi
maður telur síðan starfs síns vegna
ekki rétt að stofna til hjónabands og
barneigna. Stutt ástarsambönd falla
honum því betur í geð.
Vissulega fer hann á mis við að
kynnast annarri manneskju í blíðu
og stríðu, en á móti kemur að skyndi-
kynnin geta á stundum verið blíð og
gefandi.
Um skyndikynni gildir það sama
og um öll önnur mannleg samskipti,
þau eiga að hvíla á siðferðilegum og
sálrænum skyldum. Og þau ber ekki
að fordæma nema manneskjurnar
bijóti hvor á annarri eða öðru fólki.
Niðurstöður
Kynlíf er hvorki skammarlegt né
aðdáunarvert í sjálfu sér. Hvort það
er rangt eða rétt kemur í ljós þegar
svör við spurningunum: Hveijir,
hvernig, hvar, hvenær, og hvers-
vegna, hefur verið svarað. Það er
með öðrum orðum háttur þess sem
vegur þungt.
Lauslæti er ávallt rangt og fram-
hjáhald líka, en skyndikynni ólofaðra
fullveðja einstaklinga geta verið rétt
eða röng eftir því hvaða forsendur
liggja að baki þeim. Trúarsetn-
ingar trúfélaga geta til dæmis
bundið hendur safnaðarfólks
í þessum efnum.
Niðurstaðan er því að
hin gömlu sannindi um að
kynlíf í ástríku hjónasam-
bandi sé best. Hinsvegar
er hollt að kryfja freisting-
arnar til mergjar, til að
- geta staðist þær
- eða fallið. ■
Fram-
hjáhald
er rangt
vegna
þess að
það getur
sundrað
hjóna-
böndum og
fjölskyld-
um. Laus-
læti sem
byggir á
ótryggð, og
misnotkun á
sjálfum sér eða
öðrum er líka
rangt. Aftur á
móti má spyija
hvað mæli á
móti skyndi-
kynnum ólof-
aðra fullorðinna
einstaklinga.
Skyndikynni
unglinga á kyn-
lífssviðinu eru
óæskileg ein-
faldlega vegna
áhættunnar á
ótímabærri þung-
un, kyn-
sjúk-