Morgunblaðið - 18.09.1996, Side 4

4 E MIÐVIKUDAGUR 18. SEPTEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
________________________FRÉTTASKÝRING__________________________
Stærstu útgerðarfélög'in stunda viðskipti með kvóta í umtalsverðum mæli
Vaxandi úthafsveiðar
stórauka kvótaverslun
VAXANDI úthafsveiðar íslend-
inga hafa skapað fijóan jarðveg
fyrir stóraukin leigukvótaviðskipti
útgerðarmanna á meðal þótt ekki
liggi fyrir neinar haldbærar tölur
um hversu stórtæk þau viðskipti
eru í reynd. Þó er ljóst að nokkur
kvótahæstu fyrirtæki landsins eiga
nokkuð í land með að nýta sínar
eigin aflaheimildir, samkvæmt út-
reikningum, sem Fiskistofa hefur
tekið saman að beiðni Úr verinu.
Eins og sjá má í töflunni, sem
hefur að geyma útreikninga yfir
flutning á botnfiski frá eða til 35
kvótahæstu sjávarútvegsfyrir-
tækja iandsins, sést að mikið hefur
verið um flutning frá fyrirtækjun-
um umfram það sem flutt hefur
verið til þeirra, eins og mínustöl-
urnar gefa til kynna. Aðrar tölur
en mínustölur þýða að flutt hefur
verið meira til fyrirtækjanna en frá
þeim. Útreikningamir taka til
tveggja undanfarinna fiskveiðiára,
1994/95 og 1995/96 og sömuleiðis
kemur fram hvert heildaraflamark
í einstökum tegundum hefur verið
á sama tímabili. Þannig má t.d.
sjá að Þormóður rammi hf. á Siglu-
firði hefur flutt frá sér stóran hluta
botnfiskkvótans á síðustu tveimur
ámm, eða nánast allan þorskkvót-
ann og misstóra hluta af öðrum
botnfisktegundunum. Aftur á móti
hefur fyrirtækið bætt við sig yfir
eitt þúsund tonnum af úthafsrækju
á tímabilinu. Önnur fyrirtæki hafa
sömuleiðis flutt töluvert meira af
botnfiskkvóta frá sér en til sín,
eins og mínustölurnar í töflunni
gefa til kynna, en eins og þar má
sjá hafa nokkur fyrirtæki flutt frá
sér umtalsverðan botnfiskkvóta á
síðustu tveimur áram. Þetta á við
um fyrirtæki á borð við Búlandst-
ind, Bakka, Jökul, Fiskiðjuna
Skagfirðing, Síldarvinnsluna, Út-
gerðarfélag Dalvíkinga, Vinnslu-
stöðina, Hrönn, Kirkjusand og
Sæberg.
Helstu skýringar á því að út-
gerðirnar flytja botnfiskkvóta frá
sér, er að þær stunda veiðar utan
lögsögu og leigja frá kvóta á með-
an. Einnig er nokkuð um að út-
gerðir leggi áhersiu á rækjuveiðar
og flytji til sín slíkar heimildir en
láti botnfisk í staðinn.
Ef undan er skilinn botnfiskur,
virðist sem mesta hreyfingin í
flutningi sé í úthafsrækjunni af
öðrum kvótabundnum tegundum.
Um það bil sjö þúsund tonn af
úthafsrækju hafa verið flutt frá
35 kvótahæstu sjávarútvegsfyrir-
tækjum landsins umfram það sem
flutt hefur verið til þeirra undanf-
arin tvö ár. Rúm níu þúsund tonn
af úthafsrækju voru flutt til fyrir-
tækjanna á þessu tímabili á meðan
að um sextán þúsund tonn af sömu
tegund voru flutt frá þeim. Þar af
hefur langmest verið flutt frá Sam-
herja hf. á Akureyri eða tæp 6.300
tonn. Næstmest var fiutt frá Þor-
birni hf. í Grindavík eða alls um
1.350 tonn af úthafsrækju.
Kaup og saia skipa
stærsti fyrirvarinn
Til þess að sjá hversu mikið af
úthlutuðu aflamarki stærstu út-
gerðir landsins hafa flutt frá sér
í ábataskyni í stað þess að nýta
sjálfar, vora skoðuð undanfarin tvö
fískveiðiár. Útreikningarnir byggja
á upplýsingum um flutning kvóta
milli útgerða, sem gera út frá sömu
verstöð og flutning miili útgerða,
sem ekki gera út frá sömu ver-
stöð. Flutningi aflamarks innan
sömu útgerðar var hinsvegar
sleppt og sömuleiðis á það við um
jöfn skipti aflamarks, í þorskígild-
um talið, milli tveggja útgerða.
Fiskveiðikvótinn er lögum samkvæmt eign þjóðar-
innar allrar þrátt fyrir að útgerðarmenn einir
hafi rétt til að versla með hann í viðskiptalegu
tilliti. Með auknum úthafsveiðum íslendinga hefur
leigukvótaverslun vaxið fiskur um hrygg á sama
tíma og þjóðfélagsumræðan snýst í ríkari mæli
um réttmæti auðlindagjalds. Jóhanna Ingvars-
dóttir bað Fiskistofu um að reikna út hversu
mikið af úthlutuðu aflamarki stærstu útgerðir
landsins hafa flutt frá sér undanfarin tvö fiskveiði-
ár og þar af leiðandi ekki nýtt sjálfar með veiðum.
Þess ber að geta að færslur vegna
kaupa eða sölu á skipum geta haft
áhrif á niðurstöðurnar þannig að
þær sýni mun meiri millifærslur
milli aðila en raunverulega fóru
fram. Líta ber á þetta atriði sem
stærsta fyrirvarann í útreikning-
unum. Einnig ber að hafa í huga
að þær upplýsingar, sem byggja á
úthlutuðu aflamarki og notaðar
eru við útreikninga þessa, inni-
halda ekki aflamark sem flust hef-
ur milli ára og tekur þar af leið-
andi ekki tillit til þess ef skip hafa
veitt af næsta árs úthlutun, en
skv. lögum um stjóm fiskveiða, er
heimilt að færa 20% af aflamarki
hverrar botnfisktegundar, úthafs-
rækju, humars og síldar frá einu
fiskveiðiári til annars. Einnig er
heimilt að veiða allt að 5% umfram
aflamark hverrar botnfisktegund-
ar og úthafsrækju og 3% umfram
aflamark innfjarðarrækju, enda
dregst sá umframafli frá við út-
hlutun aflamarks næsta fiskveið-
iárs á eftir.
Óveiddur þorskur
á 85,73 kr. kg
Sé tekið til skoðunar meðalverð
á óveiddum þorski upp úr sjó, nam
það 85,73 kr. kg á tímabilinu frá
maíbyijun 1995 til aprílloka 1996,
skv. útreikningum Þjóðhagsstofn-
unar. Samsvarandi útreikninga má
sjá í öðrum fisktegundum, en skv.
þeim nam meðalverð á ýsu á sama
tímabili 84,12 kr. kg, ufsi var á
56,64 kr. kg, karfi á 65,30 kr. kg,
steinbítur á 62,10 kr. kg, grálúða
á 195,22 kr. kg, skarkoli á 96,04
kr. kg, langlúra á 123,28 kr. kg,
síld á 7,91 kr. kg, loðna á 5,51
kr. kg, slitinn humar á 806,20 kr.
kg, rækja á 116,06 kr. kg, hörpu-
diskur á 32,26 kr. kg, síld úr
norsk-íslenska stofninum var á
5,45 kr. kg og kílóið af úthafs-
karfa upp úr sjó var að meðaltali
á 44,94 kr. kg.
Björn Jónsson, kvótamiðlari hjá
Landssambandi íslenskra útvegs-
manna, segir að leiguverð á þorski
hafi verið á bilinu 90 til 95 krónur
kg allt síðasta fiskveiðiár, en sigið
niður í 80 kr. síðustu daga ágúst-
mánaðar undir lok kvótaársins.
Verð á varanlegum þorskkvóta
hefði byijað í 480 kr. í upphafi
síðasta fiskveiðiárs og endað í 600
kr. við lok þess. Hinsvegar hafi
verðið á varanlegum kvóta aldrei
verið hærra en nú, 680 kr. kg þrátt
fyrir auknar þorskaflaheimildir nú
í fyrsta skipti í tólf ára sögu kvóta-
kerfisins.
Verslunin oröin
of umfangsmikil
Kristján Ragnarsson, formaður
LÍÚ, segir mikið vera um að út-
gerðarmenn séu að skiptast á veiði-
heimildum og leigja frá sér afla-
heimildir. „Reyndar teljum við
leigukvótaverslunina orðna alltof
umfangsmikla þó segja megi að
markaðurinn einn ráði ferðinni.
Of mikið er um að menn veiði fram
yfir sínar aflaheimildir og fari svo
að reyna að bjarga sér, enda eru
menn þá beinlínis í greipum þeirra
sem eiga heimildir og selja þær
síðan alltof háu verði.“
Aðspurður um réttmæti þess að
aðeins útvalin stétt manna geti
stundað hundruða milljóna króna
viðskipti með auðlind, sem er í eigu
allra Islendinga, með því t.d. að
senda skip sín á úthafsveiðar, seg-
ir Kristján það vera klárt og ör-
uggt mál að úthafsveiðar íslend-
inga hefðu aldrei komið til ef ekki
væri tryggður framsalsréttur afla-
heimilda í lögum um stjórn fisk-
veiða. „Þeir, sem fóra út úr land-
helginni til þess að leita nýrra leiða,
gátu m.a. gert það með því að
leigja frá sér aflaheimildir hér
heima og þannig minnkað sína
áhættu. Að auki hafa margir hveij-
ir ekki nógu miklar aflaheimildir
hér heima til þess að sjá sér fyrir
verkefnum. Á hinn bóginn ber á
það að líta að enginn er knúinn
til þess að leigja þessar aflaheim-
ildir af þeim, sem bjóða leiguk-
vóta. Þetta byggist aðeins á mark-
aðinum. Mér finnst það vera mjög
jákvætt fyrir þjóðfélagið allt að
mönnum sé gert kleift að stunda
úthafsveiðar og minnka sína
áhættu ef aðrir vilja leigja af þeim
heimildir. Verðið ræðst svo af
framboði og eftirspurn. Ef dregin
hefði verið upp sú Iína við úthlutun
aflaheimilda að mönnum hefði ver-
ið meinað að fara út úr landhelg-
inni, hefði það orðið til þess að
ekkert skip hefði farið út úr ís-
lensku lögsögunni í leit að nýjum
sóknarfærum."
Úthafsveiðar yrðu
ekki stundaðar
Kristján segir að hið margum-
talaða veiðileyfagjald, sem mönn-
um hafi oft orðið tíðrætt um í
seinni tíð, hafi ekkert með auknar
úthafsveiðar íslendinga að gera.
Auðlindagjald kæmi aðeins sem
viðbótarkostnaður á útgerðir og
myndi hindra þá þróun að menn
sæki á fjarlæg mið. Viðbótargjald
vegna veiðiheimilda gæti valdið
því að kostnaðurinn yrði meiri en
tekjurnar sem aftur myndi leiða
til þess að úthafsveiðar yrðu
hreinlega ekki stundaðar frá ís-
landi.
„Okkur útgerðarmönnum hefur
verið falinn nýtingarréttur auð-
Iindarinnar vegna þess að við eig-
um skipin til þess að sækja þessa
auðlind og afkoman er nú ekki
betri í þessari grein en svo að það
jÞorsk. |Ýsa | Ufsi | Karfi jGrál. jSkark. Grandi hf.
Flutningur 531 90 -78 1057 820 -7
Samtals kvóti 1994-96 46211 2491 5334 185991 3345 170
Útgeröarfélag Akureyringa
Flutningur -420 2273 94 -929 -2714 -9
Samtals kvóti 1994-96 7754 3952 2099 8898 8283 461
Fiskiöjan Skagfiröingur hf.
Flutningur -1657 1162 -489 9 -133 -21
Samtals kvóti 1994-96 4182 1744 1162 5202 3147 226
Samherji hf.
Flutningur 54 188 595 -562 1073 -2
Samtals kvóti 1994-96 6092 2192 1389 6063 4805 320
Haraldur Böðvarsson hf.
Flutningur 398 284 420 723 1463 -97
Samtals kvóti 1994-96 2822 1556 1587 6282 2367 202
Skagstrendingur hf.
Flutningur -499 -233 -161 -762 -461 -234
Samtals kvóti 1994-96 4088 2541 926 1713 3230 323
Ögurvik hf.
Flutningur -5 278 116 154 -975
Samtals kvóti 1994-96 2219 962 1163 4801 3411 28
Vinnslustööin hf.
Flutningur -1074 -967 -1445 -502 -376 -223
Samtals kvóti 1994-96 3070 2686 3208 3094 596 556
Útgeröarfélag Dalvíkinga
Flutningur -2669 -677 -45 -74 2909 -106
Samtals kvóti 1994-96 3342 1202 528 1186 2186 303
Sildarvinnsian hf.
Flutningur -1019 -200 -474 501 781 -44
Samtals kvóti 1994-96 3802 1945 1548 1169 1656 84
Saeberg hf.
Flutningur -953 253 -300 -402 542 -225
Samtals kvóti 1994-96 3138 1416 836 2758 1934 218
Miðnes ehf.
Flutningur -274 -915 -88 344 -685 -66
Samtals kvóti 1994-96 1576 2037 1144 4120 967 261
Þormóður rammi hf.
Flutningur -2434! -64 -284 -879 -736 -119
Samtals kvóti 1994-96 2637 882 765 1754 1518 150
Stálsklp ehf.
Flutningur 45 88 -10 21 213 -85
Samtals kvóti 1994-96 2111 967 532 2489 1217 233
Bakki Bolungarvik hf.
Flutningur -1073 -597 -178 -406 -419 -97
Samtals kvóti 1995-96 1041 527 268 500 820 106
Hrönn hf.
Flutningur -768 -983 -328 -142 -594 -82
Samtals kvóti 1994-96 2638 1027 385 1080 1517 100
Isfélag Vestmannaeyja hf.
Flutningur -16 -454 -74 658 -34 -167
Samtals kvóti 1994-96 1886 3315 1336 743 34 261
Þorbjöm hf.
Flutningur -952 -95 -144 341 1935 -35
Samtals kvóti 1994-96 2503 1153 1006 2121 611 74
Ingimundur h/f
Flutningur -478 -156 -394 -38 493 -35
Samtals kvóti 1994-96 717 181 385 47 5 32
Kaupfélag Fáskrúösfiröinga
Flutningur 176 708 2 172 644 -18
Samtals kvóti 1994-96 2307 1798 894 722 506 32
Noröurtangi hf.,hraöfrystihús
Flutningur -865 104 1 -7 -342 -191
Samtals kvóti 1994-96 2523 918 361 758 1718 456
Miðfell hf.
Flutningur 80 610 -273 236 -246 54
Samtals kvóti 1994-96 2297 935 526 601 1341 162
Kirkjusandur hf. / Hömlur hf.
Flutningur -689 -510 -848 -932 -1118 -186
Samtais kvóti 1994-96 1122 1204 822 1158 705 218
Ishúsfélag Isfiröinga hf.
Flutningur -232 489 291 92 -518
Samtals kvóti 1995-96 265 102 95 271 445 20
Höföi hf.
Flutningur -753 j -456 -414 -191 44 -71
Samtals kvóti 1994-96 698 400 161 84 164 25
Bergur-Huginn hf.
Flutningur 181 158 -76 695 -282 -109
Samtals kvóti 1994-96 1002 1697 728 1042 485 181
Búlandstindur hf. Flutningur [ -1324 -943 -240 651 1026] 3
Samtals kvóti 1994-96 | 15941 12511 544 j 5241 363 j 43 Valdimar ehf.
Flutningur 1813 1119 816 378 106 -72
Samtals kvóti 1994-96 778 538 323 411 82 379
Magnús Gamalielsson hf.
Flutningur 236 160 66 -235 87 -41
Samtals kvóti 1994-96 1484 546 252 557 1454 224
Njáll ehf.
Flutningur 1613 589 1390 -135 7 -278
Samtals kvóti 1994-96 1164 921 316 90 4 1180
Jökull hf.
Flutningur -1375 -173 -61 175 603 -40
Samtals kvóti 1994-96 1428 486 238 289 592 38
Sjólaskip hf.
Flutningur 136 143 -43 131 -246 -8
Samtals kvóti 1994-96 979 607 543 2884 1207 20
Gunnvör hf.
Flutningur -31 -44 42 107 1620 -108
Samtals kvóti 1994-96 1702 500 280 496 1062 291
Fiskanes hf.
Flutningur 666 -95 129 -46 285 -1
Samtals kvóti 1994-96 1605 709 707 201 41 22
Snæfellingur h/f
Flutningur -198 67 -189 591 -645 40
Samtals kvóti 1994-96 876 288 439 9691 796 44
(Flutningur er frá fyrirtækinu eöa til þess. Allar tölur eru I þorskígildistonnum.)