Morgunblaðið - 22.09.1996, Blaðsíða 18

MORGUNBLAÐIÐ
18 SUNNUDAGUR 22. SEPTEMBER 1996
LISTIR
Hvar liggur
menningar-
arfurinn?
*
A menningararfsdegi Evrópu 20. september
var efnt til ráðstefnu í Þjóðminjasafni um
þjóðminjavörslu — starfsemi og markmið.
Jóhann Hjálmarsson fylgdist með umræð-
um sem einkum snerust um safnið á kross-
götum o g framtíðarstefnu þess.
EVROPURÁÐIÐ átti frumkvæði að
menningararfsdögum með stuðningi
Evrópusambandsins en yfirlýstur til-
gangur þeirra er að vekja þjóðir álf-
unnar til meiri skilnings og áhuga
um þjóðlegan mennigararf sinn.
Segja má að fyrsti menningar-
arfsdagurinn hafi verið helgaður efni
sem ótvírætt snertir rætur þjóðar-
innar, sjálf þjóðminjavarslan. Björn
Bjarnason vék hins vegar að því í
erindi, sem hann kallaði íslensk
menning sem hluti evrópskrar menn-
ingararfleifðar, að hæst beri tung-
una, söguna og náttúruna og flestir
íslendingar telji að bókmenntirnar
eigi að vera í fyrirrúmi og bók-
menntaarfurinn sé ekki nógu hátt
metinn í evrópsku samstarfi. Hann
nefndi mörg nýleg dæmi um áhuga
Norðurlandabúa á íslenskum efnum,
meðal annars að danska skáldkonan
Susanne Brogger hefur nýlega lokið
þýðingu á Völuspá. „Danir leita róta
sinna í þjóðlegum arfi meðan menn-
ingin færist suður á bóginn," sagði
Björn. Hann lagði til að í Reykholti
yrði stofnað menningarsetur og bað
alla að stuðla að því.
Á ráðstefnunni voru lögð fram
drög að stefnumörkun Þjóðminja-
safns íslands 1996-2002 ásamt
kynningu á nýju stjórnskipulagi fyr-
ir Þjóðminjasafn íslands og var að
heyra á fyrirlesurum sem starfa á
safninu að hér væri um tímamóta-
plögg að ræða, safnið stæði á kross-
götum og mjög nauðsynlegt væri
að efla það. Mörgum ræðumönnum
blöskraði aðstaða safnsins og bág-
borið húsnæði.
Fjögnr töfraorð
Sturla Böðvarsson, formaður
Þjóðminjaráðs, og Runólfur Smári
Steinþórsson skýrðu stefnumörkun
safnsins og nýtt stjórnskipulag, en
meginstefnumið Þjóðminjasafnsins
felast í fjórum lykiíorðum: Forysta,
samráð, þjónusta og árangur. Of
Iangt mál yrði upp að telja hvað
felst í þessum orðum, en það er Ijóst
að safnið tekur að sér forystu við
HVERJIR eru möguleikar rithöf-
undarins að vekja fólk til umhugs-
unar, stilla vekjaraklukkuna á
hringingu í heimi bókmenntanna,
þegar fólk kvartar einna helst yfir
of stórum skammti upplýsinga og
kveðst búið að fá sig fullsatt af
fjölmiðlum? Er nema von að hand-
hafi bókmenntaverðlauna Norður-
landaráðs, Kerstin Ekman, spyrji
sjálfa sig þessarar spurningar?
Fyrir skemmstu kom út nýjasta
bók Ekman „Gör mig levande
igen“.
Hún er sögð samfélagsgagn-
rýni, um stríð sem „Bandaríkin
geta ekki einu sinni unnið“. Segir
Ekman sögu sjö kvenna og vísar
á ýmsan hátt til bóka Eyvinds Jo-
hnssons, „Krilonsvit", sem fjölluðu
um stríðsárin og hollustu margra
Svía við nasismann. Og eins og í
öðrum bóka hennar fléttast saka-
mál inn í atburðarásina. Á baksíðu
bókarinnar er hún sögð „skáldsaga
um möguleikann á því að bregðast
á mannlegan hátt við ómanneskju-
legum aðstæðum".
Hér á landi er Ekman sjálfsagt
þekktust fyrir bók sína „Átburðir
við vatn“ sem kom út árið 1983
og færði höfundi sínum bók-
menntaverðlaun Norðurlandaráðs.
að auka skilning almennings og
stjórnvalda á mikilvægi minjavörsl-
unnar og aukins fjár henni til handa;
verður sjálfsagður og viðurkenndur
vettvangur fyrir umræðu og ákvarð-
anatöku um menningararfinn og
minjavörslu; stefnir að því að veit'a
gestum og öðrum viðskiptavinum
góð skilyrði til að njóta þjónustu
safnsins og tileinka sér þá vitneskju
sem fólgin er í þeim minjum, öðrum
heimildum og sérfræðiþekkingu sem
safnið býr að og verður með starfs-
háttum sínum viðmiðun fyrir önnur
söfn á íslandi og samstarfsaðili
þeirra.
Sturla Böðvarsson minnti á að
auðlind er ekki bara sjávarfang held-
ur sú þekking sem starfsfólk, í þessu
samhengi Þjóðminjasafnsins, býr
yfir. Um leið og hann talaði um
Hún hefur verið þýdd á yfir tutt-
ugu tungumál og hefur notið tölu-
verðra vinsælda í Bretlandi og
aukna áherslu safnsins á fornleifa-
skráningu og hinn mikla áhuga á
fornminjum sagði hann að nauðsyn-
legt væri að finna æðaslátt nútíðar.
Þór Magnússon þjóðminjavörður
lét m.a. frá sér fara ágæta setn-
ingu: „Ræktaðu vini þína og þeir
munu rækta þig.“ Sverrir Kristins-
son sem er formaður Minja og sögu,
vinafélags safnsins, talaði af hálfu
áhugamanna. Sverrir sagði að þjóðin
yrði fátækari ef gengi menningar-
innar minnkaði. Listin væri löng.
Lífæðin til okkar sjálfra
Árni Björnsson útgáfustjóri varaði
við því að rannsóknarstörf yrðu út-
undan vegna annarra verkefna.
Hann taldi ekki nægilegan skilning
vera á gildi rannsókna. Þóra Krist-
jánsdóttir listfræðingur sagði að
Bandaríkjunum, þar sem henni
hefur verið líkt við annan norræn-
an höfund, Danann Peter Hoeg.
upplýsingaþjóðfélagið væri með aðr-
ar boðleiðir en áður tíðkáðist og taldi
eins og fleiri ræðumenn að illa væri
búið að safninu og meira fjármagn
yrði að renna til þess. Hún vildi fá
listamenn og rithöfunda til liðs við
safnið því að verkefnin væru óþijót-
andi. „Týnum ekki lífæðinni til okk-
ar sjálfra", sagði Þóra.
Að mati Orra Vésteinssonar forn-
leifafræðings eru söfn ekki geymslu-
búr og honum varð tíðrætt um nauð-
syn fornleifarannsókna. Þórður
Tómasson, safnstjóri í Skógum, sem
talaði um hlutverk byggðasafna í
minjavörslu sagði að byggðasöfn
hefðu dafnað í skjóli og með full-
tingi Þjóðminjasafns. Byggðasöfnin
voru lofuð af fyrirlesurum og má
nefna Byggðasafnið í Skógum og á
Görðum á Akranesi og sérsöfn eins
og Vesturfarasafnið á Hofsósi og
Síldarsafnið á Siglufirði. Þórður
Tómasson gat þess að byggðasöfn
ættu upphaf að rekja til fimmta tug-
ar aldarinnar og vildi að gaumur
yrði einnig gefinn að deginum í dag
við varðveislu minja.
Aðrir ræðumenn voru Lilja Árna-
dóttir safnstjóri sem Ijallaði um söfn-
unar- og varðveislustefnu Þjóð-
minjasafnsins og Guðrún Fjóla
Granz fjármálastjóri sem skýrði fjár-
mála- og þjónustustefnu safnsins.
Ráðstefnustjóri var Kristinn Magn-
ússon deildarstjóri. Lilja upplýsti að
safnið ætti 60.000 gripi og eina
milljón ljósmynda.
Með aðild Islendinga að evrópska
efnahagssvæðinu hófst að dómi
Björns Bjarnasonar mikilvægt sam-
starf. Ljóst er að lítil evrópsk mál-
svæði leggja sitt af mörkum í evr-
ópsku menningarsamstarfi og geta
jafnvel notið stuðnings umfram önn-
ur sé rétt á málum haldið. Menning-
arsetur í Reykholti getur þess vegna
stuðlað að því að færa íslenska
menningu, ekki síst bókmenntirnar,
nær Evrópu og Evrópumenn alla
leið að rótum okkar sem í senn Iiggja
í Snorralaug og öxinni sem Snorri
var höggvinn með.
Hún er ekki á því að það sem sam-
eini þau sé óskilgreind norræn
depurð en fagnar því hins vegar
að skáldsögur þar sem samfélags-
gagnrýnin spilar svo veigamikinn
þátt, séu eftirsóttar.
Ekman hefur skrifað 18 skáld-
sögur en hún er 63 ára. Hún á
sæti í sænsku akademíunni sem
veitir nóbelsverðlaunin í bók-
menntum en hefur ekki sótt fundi
hennar frá 1991 þar sem hún er
ósátt við að akademían skuli ekki
hafa gagnrýnt dauðadóm íransk-
lerka yfir indverska rithöfundinum
Salman Rushdie. Málið er tekið
upp með reglulegu millibili í fjöl-
miðlum og segist Ekman í samtali
við Svenska Dagbladet orðin æði
þreytt á því. „Mér iíður eins og
veiðihundi sem er með rotnandi
hænu um hálsinn,“ segir hún.
„Þegar fá á veiðihund til að hætta
veiðum, er gripið til þess að hengja
hænu í hálsólina og þar fær hún
að rotna.“ Ekman getur þó ekki
neitað því að hún hefur sjálf tekið
málið upp, m.a. í nýju bókinni þar
sem segir frá herramanni í bók-
menntaakademíu, og er þar greini-
lega vísað til ritara sænsku aka-
demíunnar, sem Ekman og fleiri
meðlimir hennar eru svo ósátt við.
LJÓSMYND eftir Lárus.
Sýning
Lárusar
framlengd
SÝNING Lárusar S. Aðalsteins-
sonar á svart-hvítum ljósmynd-
um hefur verið framlengd um
viku eða til 27. september.
Myndirnar sem eru 14 talsins
eru víða af landinu. Sýningin
er í galleríi Myndási, Laugarás-
vegi 1 og er opin alla virka
daga kl. 10-18 og laugardaga
kl. 10-16.
Vatnslita-
myndir í Lóu-
hreiðri
SÝNING á vatnslitamyndum
Soffíu Siguijónsdóttur stendur
nú yfir í Kaffistofunni Lóu-
hreiðri í Kjörgarði (2. hæð) við
Laugaveg. Þetta er fyrsta
einkasýning Soffíu.
Sýningin stendur til 21. októ-
ber næstkomandi. Hún er opin
alla virka daga frá kl. 9-18 og
frá og með 1. október einnig á
Iaugardögum kl. 10-16.
Kynning í
Listakoti
NÚ stendur yfir kynning á
verkum þriggja listakvenna í
litla sal gallerís Listakots á
annarri hæð. Þær sem sýna
verk sín eru; Dröfn Guðmunds-
dóttir sem sýnir glerverk, Jó-
hanna Sveinsdóttir og Svein-
björg Hallgrímsdóttir sem sýna
báðar olíumálverk og myndir
unnar með blandaðri tækni.
Kynningin stendur til laug-
ardagsins 28. september. Gall-
erí Listakot er til húsa við
Laugaveg 70 og er opið kl.
12-18 virka daga og kl. 10-14
laugardaga. Lokað er á sunnu-
dögum.
Gluggasýn-
ing í Sneglu
NÚ stendur yfir kynning á
verkum Jónu Sigríðar Jónsdótt-
ur í Sneglu. Jóna lauk námi frá
textíldeild Myndlista- og hand-
íðaskóla íslands 1985. í glugga-
num verða myndir málaðar á
silki.
Snegla listhús er á horni
Grettisgötu og Klapparstígs og
er opið kl. 12-18 mán. - fös.
og kl. 10-14 lau.
Verk eftir
Elínu G. í
Kringlunni
OPNUÐ hefur verið sýning á
verkum eftir Elínu G. Jóhann-
esdóttur á fyrstu hæð Kringl-
unnar, í sal ÁTVR.
Elín hefur níu ára myndlist-
arnám að baki, fyrst í textíl en
síðar í málun. Á sýningunni eru
sjö málverk sem unnin eru á
þessu ári.
Sýningin stendur út október
og er opin frá kl. 10-18. Lokað
um helgar.
STURLA Böðvarsson, formaður Þjóðminja- . Morgunbiaðið/ Ásdís
ráðs, nefndi auk fornminjanna æðaslátt nútíðar AHEYRENDUR voru margir og áhugasamir um hlutverk og framtíð
Þjóðminjasafnsins.
Sjö konur í stríði
Nýjasta bók höfundarins Kerstin Ekman
fjallar um stríð og sakamál
KERSTIN Ekman segir að í hvert skipti sem hún ljúki við að
skrifa bók, sé það sér eins konar áfall, jafnvel þó sú næsta sé
í smiðum.