Morgunblaðið - 22.09.1996, Blaðsíða 22

22 SUNNUDAGUR 22. SEPTEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
OLGEIR Jóhannesson talar við Petrínu meðan Diðrik og Maggie skoða leikföngin.
Morgunblaðið/RAX
ur hér fyrir þau og afkomendur
þeirra.
Þetta eru hjónin Maggie og 01-
geir Jóhannesson, heymarlaus, með
tvö börn, annað heyrandi, hitt heym-
arlaust. Það var ekki auðvelt að
koma á viðtali við þau. Það er reynd-
ar ekkert auðvelt fyrir okkur sem
emm heyrandi að komast í samband
við heymarlausa einstaklinga, vegna
þess að við tölum almennt ekki tákn-
mál. Það er ekki hægt að hringja í
Maggie og Olgeir og þegar maður
nær sambandi við þau á netinu, upp-
hefst mikið skipulagsatriði. Það er
ekki nóg að við komum okkur saman
um tíma til að hittast, heldur verður
að hafa samband við enn einn aðila
- táknmálstúlkinn - og á endanum
er það hans tími sem ræður því hve-
nær samskipti milli mín og þeirra
eiga sér stað.
Maggie og Olgeir hittust fyrst
árið 1982 og aftur 1986, en sam-
band þeirra hófst ári seinna, þegar
Olgeir flutti til Noregs. Það var áhugi
á ferðalögum sem tengdi þau ekki
hvað síst saman. Þau hafa ferðast
mikið og segir Olgeir sín ferðalög
oft tengd áhugamáli hans, handbolt-
anum. Hann starfar sem forstöðu-
maður Félagsmiðstöðvar Vesturhlíð-
arskóla og er nemi á tölvubraut við
Iðnskólann í Reykjavík. Maggie er
kennari að mennt og kennir heymar-
lausum bömum við Vesturhlíðar-
skóla. Hún er í 70% starfi, en þar
fyrir utan kennir hún táknmál í auka-
vinnu við Samskiptamiðstöð heym-
arlausra og heymarskertra.
„Ég hef líka kennt víðar frá því
ég kom hingað fyrir tveimur árum,“
segir Maggie. „I vetur var boðið upp
á táknmálskennslu í grunnskólanum
í Njarðvík og þar var ég að kenna
heyrandi börnum. í fyrravetur
kenndi ég svo einni fjölskyldu í
Sandgerði." í Samskiptamiðstöðinni
HEIMILI
FJOGUR
TUHGUMALÁ
VIÐ ERUM ekki öll eins,
þótt stöðugt sé verið
að búa tíl kerfí sem
gera ráð fyrir því að
lítill munur sé á ein-
staklingunum sem byggja þetta litla
land. Það, sem þykja sjálfsögð
mannréttindi hjá okkur sem höfum
öll skynfæri, leggi og limi í virku
ástandi, getur virkað þveröfugt fyr-
ir þá, sem eru á einhvem hátt fatl-
aðir. Reglur sem okkur eru settar,
ganga út frá almennu heilsufare-
og ásigkomulagsástandi og við ís-
lendingar höfum nú ekki mikla þol-
inmæði, eða skilning, á frávikum.
Það var því nokkuð áhugavert
að kynnast lítilli fjölskyldu, sem býr
Hún kemur frá Ósló, hann er íslenskur. Þau
Maggie og Olgeir eru bæði heymarlaus og
eiga eitt heyrandi bam. Sonurínn, þríggja
og hálfs árs, heyrír, en dóttirín, tveggja
ára, er heymarlaus. Súsanna Svavarsdóttir
heimsótti fjölskylduna og kynntist íslensku
samfélagi, eins og heymarlausir sjá það.
við Kleppsveginn í Reykjavík og værum þrýstihópi, sættir sig við það
lætur lítið fyrir sér fara. Hún er sem hún hefur og vonar bara að
hljóðlát - verður aldrei hluti af há- með næstu áratugum batni aðstæð-
hefur hún kennt mismunandi hóp-
um, en í dag kennir hún aðeins ein-
um hópi táknmál II, á námskeiði
sem lýkur í vor. „Ég veit ekki hvern-
ig verður með framhaldið; hvort ég
kenni á fleiri námskeiðum," segir
Maggie. Heimilið er stórt og í raun-
inni ærið að vinna úti á daginn -
og táknmálskennsla er erfítt starf
og lýjandi.
Heyrnarlausir einangraðir
Maggie og Olgeir bjuggu í Noregi
í sjö ár áður en þau fluttu til Is-
lands. „Ég var ekkert spenntur fyr-
ir því að koma heim. Mér leið mjög
vel í Noregi,“ segir Olgeir. „Mögu-
leikamir þar eru svo miklu meiri
og þjónustan betri. Ekki þessar ei-
lífu hindranir. Það era svo fáir
heyrnarlausir hér á íslandi og mað-
ur verður svo einangraður. Auðvitað
saknaði ég fjölskyldunnar og þegar
Maggie stakk upp á því að við próf-
uðum að búa hér, fylgdi ég henni
bara.“ Þetta segir Olgeir hlæjandi
og það er ekki laust við stríðnisg-
lampa í augunum þegár hann lítur
á konu sína. Hún er kvik og nett
en það er augljóst að hún er býsna
sjálfsöragg og ákveðin; hann ró-
lyndismaður, en fastur fyrir.
Þau hjónin era bæði forvitin og
fróðleiksfús. Þau hafa aflað sér víð-
tækrar reynslu og þekkingar á hin-
um ýmsu þjóðum, hafa greinilega
miklu að miðla og vilja leggja sitt
af mörkum til að bæta aðstæður og
auka sjálfsögð mannréttindi heyrn-
arlausra. Maggie segir margar
ástæður hafa verið til þess að hana
langaði að prófa að búa á íslandi.
Þau Olgeir hafí viljað að bömin
kynntust föðurfólkinu sínu og iærðu
íslensku. En fieira kom til. „Ég er
fædd í Ósló og hafði aldrei búið fyr-
ir utan borgina," segir Maggie. „Mig
langaði til að prófa að búa í þessu
litla samfélagi." Hún segir það hafa
verið mikil viðbrigði að koma hing-
að. „í Noregi er hópur heymarlausra
svo stór að maður gat valið sér vini,
sem vora að gera ólíka hluti. Sumir
vora í íþróttum, aðrir að mennta sig
og svo framvegis. Héma er þetta
meira eins og lítið sveitasamfélag.
Hér er gerólík menning og það hefur
verið mjög lærdómsríkt og þroskandi
fyrir mig.“
Maggie og Oigeir era sammála
um það að heyrnarlausir séu ein-
angraðir í samfélaginu. „Þó ekkert
meira hér en annars staðar,“ segja
þau, „en hópurinn hér er bara svo
miklu minni. Heymarlausir halda
gjarnan hópinn og umgangast nær
eingöngu fjölskyldur sínar þar fyrir
utan.
„Ég æfí til dæmis handbolta,"
segir Olgeir, „og hitti félaga mína
á æfíngum. Síðan fer ég í Félags-
heimili FH og hitti sama fólkið. Það
er sama hvað við gerum, við erum
alltaf með sama fólkinu. Þetta getur
verið dálítið leiðigjarnt, en við verð-
um að halda saman. Þetta er svo
lítill hópur.“
Lærdómsrík reynsla og þrosk-
andi, segir Maggie, en það er ljóst
að þau munu ekki ílendast hér. Þau
ætla að flytja aftur til Noregs.
„Ástæðan er sú að dóttir okkar er
heymarlaus og ég vil að hún eigi
fleiri vaimöguleika en era í boði
hér. Ég er sjálf alin upp við þá
möguleika. Og það á við alla þætti
lífsins. Menntun, starfsval, áhuga-
mál og ekki hvað síst möguleikana
á að velja sér félaga. Hér er einn
pínulítill grunnskóli fyrir heyrnar-
lausa. í Ósló eru tveir skólar - sem
hvor um sig er miklu stærri en sá
sem er hér. En það þýðir ekki að
heymarlausir í Ósló þekki bara sitt
fólk þar. Það era skólar fyrir heyrn-
arlausa víðar í Noregi og það er
mikið gert til að láta fólk hittast. Á
vorin eru haldin íþróttamót og þá
hittast allir, alls staðar að úr Nor-
egi. Á einu mótinu keppa til dæmis
bara 9-17 ára en í þeim eina aldurs-
hópi era um 130 manns.
I Heymleysingjaskólanum hér
era bara 25 nemendur og á leikskól-
anum era þeir átta. Síðan eru um
sjötíu heyrnarskertir nemendur í
hinum almennu grunnskólum. Hlut-
fallið milli heyrnarlausra og heyr-
andi er það sama hér og í Noregi,
en þar er hópurinn stærri. Það er
út af þessum íjölda og þeim mögu-
leikum sem eru fyrir hendi í Noregi
sem við viljum flytja.“
Málumhverfi fjölskyldunnar
Oftast er það svo að heyrandi ein-
staklingar era í meirihluta í fjölskyld-
um heymarlausra. Hjá Maggie og
Olgeiri snýst þetta hlutfall við. Sonur
þeirra, Diðrik, er eini heyrandi ein-
staklingurinn á heimilinu. Þar fyrir
utan er fjölskyldan hans norsk í
móðurætt og íslensk í föðurætt. Dið-
rik elst því upp við að tala fjögur
tungumál; íslensku og íslenskt tákn-
mál og norsku og norskt táknmál.
„Þegar ég gekk með hann, leitaði
ég ráða hjá fagfólki um það hvort
ráðlegt yrði að láta hann tala fleiri
I
I
I
>
I
>
I
>
i
>
>
>
I
I
>
i
i
i
l
i
í
f-