Morgunblaðið - 25.09.1996, Síða 23

,MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Kópavogsskáld
BÓKMENNTIR
Ljóð
GLUGGI
Ljóð 19 skálda úr Kópavogi. For-
máli eftir Sigurð Geirdal bæjar-
sljóra. Útgefandi: Ritlistarhópur
Kópavogs, 1996. Prentun: G.Ben.
Edda prentstofa hf. 80 bls.
SKÁLDIN sem leggja til ljóð í
Glugga, eiga það sammerkt að
hafa verið búsett um lengri eða
skemmri tíma í Kópavogi. Aðdrag-
andinn að útgáfu bókarinnar mun
hafa verið sá að í tilefni af 40 ára
afmæli Kópavogsbæjar á síðasta
ári ákváðu nokkur skáld að hittast
reglulega í Gerðarsafni til skrafs
og ráðagerða. Þessi sömu skáld
hafa síðan lagt til ljóð og leitað
jafnframt til annarra ljóðskálda
sem hafa einhvern tíma heiðrað
bæjarfélagið með búsetu sinni.
Eins og við má búast, þegar
valið í bókina markast helst af
tengslum höfundanna við til-
greindan bæ, eru gæði skáldskap-
arins æði misjöfn. Og skiijanlegt
þegar jafnt er leitað til kunnra
skálda sem annarra sem hafa lítið
sem ekkert birt opinberlega áður.
Ekkert Ijóðanna í Glugga hefur
þó birst áður á prenti, utan eitt
eftir aldursforseta skáldanna, Jón
úr Vör, en það opnar bókina og
er sett í sérkennilegan svartan
ramma sem aðgreinir það að
óþörfu frá því sem á eftir kemur.
Mörg skáldanna bregða upp
myndum úr Kópavogi eða notast
á einhvern hátt við kennileiti úr
kaupstaðnum. Þórður Helgason
fjallar í fjórum ljóðum sínum um
bæinn í hlýlegum en þó gaman-
sömum tón. Hann biður Guð þess
„að kýlaveikin reykvíska/ berist
Þórður Valgerður
Helgason Benediktsdóttir
ekki í/ tæran og skínandi// Kópa-
vogslækinn.“ Og ljóðið Andvaka í
Kópavogi, með tilvísun í kvik-
myndina Sleepless in Seattle er
þannig:
Djöfullegt má það teljast
að eiga heima í svefnbæ
en sofa ekki neitt
stara í svart loftið allar nætur
og telja kópa.
Hjörtur Pálsson yrkir með
heimsádeilutóni og meðal annars
um að sagan segi að á hinum forna
þingstað í Kópavogi hafi sumir
„ ... skrifað undir/ grátandi/
1662// Nú fljúga þeir til Brussel/
hlæjandi/ — á Saga Class.“ Hrafn
A. Harðarson rifjar upp hrollvekj-
ur tengdar minningum um Kópa-
vogshælið og Steinþór Jóhannsson
bregður upp bernskumyndum í
flæðandi prósakenndum texta þar
sem stokkið er milli kennileita og
persóna horfins tíma.
í sumum bestu kvæðum Glugga
koma skáldin þó víða við; binda
sig ekkert við Kópavoginn. Ljóð-
mælandi Geirlaugs Magnússonar
liggur á einum stað í brekku og
horfir á lítið ský sökkva til botns
og er ekki brugðið, því „það eru
svo mörg ský sem koma og fara/
eins og unglingar á rúntinum og
mergð/ gerir mig alltaf dálítið
kaldlyndan“. Í Nesi við voginn
Kjartans Árnasonar heyrir Ijóð-
mælandinn hvar „þoka læðist af
hafi/ strýkst yfir landið/ grætir
það“; og í öðru ljóði Kjartans
hverfur skáldið vel búið til skógar,
til að „yrkja litskrúð hrungjarnra
laufa/ inní angurblíð ljóð um feg-
urð/ og dauða,“ en skáldið hikar
síðan við skógaijaðarinn: „Skóg-
urinn fullur af skáldum". Nýrelsk-
hugi Guðrúnar Guðlaugsdóttur er
ennþá „lokkandi/ og leyndardóms-
fullur/ líkt og ósnertur skafmiði."
En bráðum mun hún taka „bein-
harðan pening/ og byrja að skafa.“
í Vikulokum Valgerðar Benedikts-
dóttur upplifum við síðustu augna-
blik ljóðmælanda og hversdagur-
inn er skilinn eftir:
segi fátt glugginn
opinn teyga síðasta
reykinn á enda þessi
dagur skil uppþvottinn
eftir gluggatjöldin
dansa þegar skellur
á vott malbikið
Innihald Glugga er ójafnt að
gæðum og hefði að ósekju mátt
fækka höfundum nokkuð til að
styrkja verkið. En sem hylling til
Kópavogsbæjar á afmælisári er
þetta laglegt rit, fallega frágengið
og prentað, og steindur gluggi
Gerðar Helgadóttur nýtur sín vel á
kápunni.
Einar Falur Ingólfsson
Verk eftir Andy Warhol: Campbell súpudósir 200, brot.
minna. Ég held líka að það sé mikil-
vægt fyrir heimspekinga að fara
út fyrir heimspekina, einkum nú,
þegar greinilegrar stöðnunar gætir
í rökgreiningarheimspeki."
Skrif Dantos eiga sér hvað sem
öðru líður rætur í rökgreiningar-
heimspeki, það er heimspeki, eins
og hún hefur verið stunduð í Banda-
ríkjunum og Bretlandi á
þessari öld en hún er yfir-
leitt aðgreind frá þeirri
heimspeki sem er upp-
runnin á meginlandi Evr-
ópu, einkum í Frakklandi
og Þýskalandi. Og þótt
Danto telji rökgreining-
arheimspeki staðnaða um þessar
mundir, dregur hann enga dul á að
í henni sé fólginn helsti möguleiki
þess að segja eitthvað af viti um
heiminn.
Listin hefur breyst í heimspeki
Hugtak Dantos „listaheimurinn"
(the Artworld) sem hann notaði
fyrst í áðurnefndum fyrirlestri hef-
ur síðan orðið frægt. George Dickie
og fleiri heimspekingar hafa leitt
af því svokallaða stofnanakenningu
um list. En Danto hefur neitað öll-
um skyldleika við hana. „í stofnana-
kenningunni vísar „listaheimurinn"
til þeirra sem skapa listina eða segja
til um hvað sé list og hvað ekki.
Þetta verður eiginlega félagsfræði-
legt hugtak. En það sem ég átti
við upphaflega var dálítið annað.
Ég var að hugsa um orðræðu listar-
innar, rökin og skýringarnar sem
þar koma fram og breyta
í sífellu viðhorfi okkar til
listaverka.
Þannig verða menn allt
í einu tilbúnir til að sjá
ýmislegt sem þeir höfðu
ekki séð áður og það gild-
ir bæði um eldri verk og
ný. í mínum huga var listaheimur-
inn einfaldlega safn eða flokkur
listaverka. Ég var ekki að hugsa
um hvernig listaheimurinn breytist
með ákvörðun þeirra sem stjórna
honum, heldur um það hvernig
menn uppgötva listaverk og upp-
götva í listaverkum margt sem ekki
hefur sést áður.
Ágætt dæmi um þetta er hvernig
abstrakt-expressjónismi breytti
skynjun manna og skilningi á verk-
um Monets. Menn bytjuðu að sjá
ákveðin atriði í verkum hans sem
áður höfðu verið óskiljanleg, eða
ósýnileg."
Um miðjan níunda áratuginn
skrifaði Danto greinina Endalok
listarinnar (The End of Art), sem
vakti deilur. Þar er niðurstaða hans
sú að í rauninni séu dagar lista á
enda: „Listin hefur breyst í heim-
speki,“ segir hann þar og spyr
hvernig hægt sé að bregðast við
þeirri staðreynd.
„Já, popplistin var í einhveijum
skilningi endalokin; þegar það varð
ljóst að munur á hlut sem er lista-
verk og hlut sem er það ekki þarf
ekki að fela í sér neinn mun á þess-
um hlutum. Hlutir, sem eru ná-
kvæmlega eins, geta tilheyrt gjör-
ólíkum heimum. Spurningin um
hvað sé list og hvað ekki er þá
ekki raunvísindaleg, heldur þurfa
hugtakaleg rök einnig að koma til.
Hversvegna gerðist þetta? Og
hversvegna gerðist það á þessum
tíma? Það er ekki hægt að snúa til
baka. Hugsaðu um Beauys sem
sagði að allir væru listamenn eða
Warhól sem sagði að allir hlutir
væru listaverk. Listasaga 20. aldar-
innar er ekki saga listaverka og
listamanna heldur ávarpa og lista-
stefna. Ég þekki mann sem fékkst
við að rannsaka listræn „mani-
festo“._ Hann segist hafa fundið
500. Á síðustu öld var bara eitt:
Kommúnistaávarpið. Listin varð
villt leit að persónulegu sjálfi, að
finna það var að finna listina. Éinu
sinni á rússneski málarinn Malevich
að hafa sagt við kunningja sinn:
„Það er ekki nein leið hugsanleg
fyrir listina önnur en kúbo-fútúr-
ismi.“ Sú stefna lifði í um það bil
sex mánuði."
Fyrirlesturinn flytur Danto í
stofu 101 í Lögbergi og hefst hann
klukkan 17:15.1 fyrirlestrinum seg-
ist Danto ætla að fjalla um Andy
Warhol og þær spurningar um list-
ina og stöðu hennar sem verk hans
hafa vakið.
Listasaga
20. aldar
saga
ávarpa og
listastefna
MIÐVIKUDAGUR 25. SEPTEMBER 1996 23
..... ....... . ............
Guðjón Bjarna-
son sýnir á Sóloni
NÚ stendur yfir myndlistarsýning
Guðjóns Bjarnasonar á Sóloni ísiand-
usi við Bankastræti. Guðjón nam
byggingarlist og myndlist við Rhode
Island School of Design University
í New York á árunum 1981-1989.
Þetta er þrettánda einkasýning
Guðjóns, sú fimmta hérlendis. Á sýn-
ingunni eru málverk og brot úr
jámskúlptúrum. Henni lýkur 7. okt.
Jazz 96
NÚ stendur yfir jazzhátíðin RúRek
96 og stendur hún út vikuna.
Miðvikudag 25. september
Kl. 17. Jómfrúin: Bergmenn: Frítt.
Kl. 22. Leikhúskjallarinn: Nýr ís-
lenskur jazz. Hljómsveit Stefáns S.
Stefánssonar og Bmnahanarnir. Kr.
1.000. Kringlukráin: í minningu
Guðmundar Ingólfssonar. Tríó Jon
Webers. Kr. 1.000. Píanó: Djass-
kvartettinn Djamm. Frítt.
BorgareLetur eru mættar aftur á sviðið. Komið og
upplifið frábæran söng og virkilega góða skemmtun.
Einnig koma fram Ragnar Bjamason og stórhljómsveit
undir stjórn Eyþórs Gunnarssonar.
Hljómsveitin SAGA KLASS leikur fyrir dansi ásamt
söngvurunum Sigrúnu Evu Ármannsdóttur og
Reyni Guðmundssyni.
Innifalin er þríréttuð veislumáltíð, skemmtun og
dansleikur.
1. sýning5. október. Uppselt.
2. sýning 12. október.
Tryggið ykkur skemmtun ársins og pantið tímanlega.
Kynnið ykkur einnig sértilboð á gistingu.
Nánari upplýsingar eru veittar í söludeild
ísíma 5529900.
-þín sagal