Morgunblaðið - 26.09.1996, Blaðsíða 4
4 C
FIMMTUDAGUR 26. SEPTEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
VIÐSKIPTI
SJÖ SJÁVARÚTVEGSFYRIRTÆKI
Upphæðir í milljónum króna Fyrirtæki HAGNAÐUR 1.1 til 30.6 1990-95 1996 MARKAÐSVERÐ HLUTAFJÁR 1990 1996 HEILDAR- SKULDIR 1990 1995 BÓKFÆRT EIGIÐ FÉ 1990 1995 MARKAÐSVERÐ VARANLEGS KVÓTA 1996
Grandi, Reykjavík 616 225 1.955 5.178 2.006 3.358 1.330 1.961 4.000-4.500
Útgerðarf. Akureyringa, Akureyri 691 54 1.548 4.480 1.445 3.257 1.315 1.970 4.400 - 4.800
Skagstrendingur, Skagaströnd -220 30 390 1.605 420 958 403 364 2.200 - 2.600
Síldarvinnslan, Neskaupstað 522 375 182 3.700 1.627 2.272 142 905 2.200-2.600
Haraldur Böðvarsson, Akranesi 243 178 - 2.713 1.871 1.990 316 933 2.000 - 2.400
Þormóður rammi, Síglufirði 537 104 - 2.992 835 1.076 192 869 2.200 - 2.400
Vinnslustöðin, Vestmannaeyjum - - - 1.598 - 3.490 - 587 2.200 - 2.600
Sálfræði hluta-
bi 'éfutmirkci ðíirins
Hlutabréf í sjávarút-
vegsfyrirtækjum hafa
hækkað gríðarlega mik-
ið í verði á síðustu miss-
erum. Albert Þ. Jóns-
son, verðbréfamiðlari
hjá Landsbréfum, íjall-
aði um þessi mál á
morgunverðarfundi
Landsbréfa á laugardag
og leitaði svara við
þeirri spumingu hvort
verð á hlutabréfum
sj ávarútvegsfyrirtækj a
væri orðið of hátt.
ÞAÐ hefur mörgum þótt
nóg um þær miklu hækk-
anir hlutabréfa sem orðið
hafa á Verðbréfaþingi
og Opna tilboðsmarkaðnum und-
anfarin ár. Þingvísitala hlutabréfa
hækkaði um 23% árið 1994, 35%
1995 og 56% á þessu ári. Hins
vegar er þróun hlutabréfa í sjávar-
útvegsfyrirtækjum töluvert frá-
brugðin. Þannig hækkaði vísitala
sjávarútvegs lítið árið 1994, 44%
árið 1995, en 79% árið 1996. Því
er eðlilegt að spurt sé hvað hafi
gerst. Albert Þ. Jónsson, verðbréf-
amiðlari hjá Landsbréfum, varpaði
athyglisverðu ljósi á þessa þróun
í erindi sínu um þetta efni á morg-
unverðarfundi á vegum fyrirtækis-
ins á laugardag.
„Það er ljóst að t.a.m. árin 1992
og 1993 var hagnaður í sjávarút-
vegsfyrirtækjum sem skráð eru á
Verðbréfaþingi mun minni en á
árunum 1994-1995,“ segir Albert.
„Markaðurinn virðist vera töluvert
„hagnaðardrifinn" þannig að um
Verð á varanlegum kvóta 1994-96
Kr. hvert kíló
Þorskur
Ýsa
Ufsi
Karfi
Grálúða
Koli
Rækja
Humar
Síld
Loðna
Heimild: Kvótamarkaöurinn 20. sept. 1996
leið og hagnaður byrj-
aði að myndast fór
hlutabréfaverð að
hækka. Þessu til
stuðnings má bera
saman hagnað sjávar-
útvegsfyrirtækja á
Verðbréfaþingi á ár-
unum 1990-1995 við
hagnað þeirra á fyrri
helmingi ársins 1996.
Hagnaður Granda hf.
á árunum 1990-1995
var t.d. 616 milljónir,
en 225 milljónir fyrstu
sex mánuðina 1996.
Síldarvinnslan skilaði
alls um 522 milljóna
hagnaði á þessu fimm ára tímabili
en 375 milljónum fyrstu sex mán-
uðina 1996.
Það er því ljóst að framvindan á
þessu ári hefur leitt til þessara
miklu hækkana sem orðið hafa á
hlutabréfaverði. Á móti má benda
á að vegna sveifina í sjávarútvegi
verður hagnaðurinn ekki jafnmikill
yfir lengri tíma litið og menn verða
að horfa á hagnað yfir lengri tíma
þegar lagt er mat á slíka fjárfest-
ingu.“
Kvótinn kominn inn í
hlutabréfaverðið
Auk hagnaðar sjávarútvegsfyr-
irtækja hefur svokölluð „sálfræði
markaðarins“ haft sín áhrif á
Albert Þ. Jónsson.
hlutabréfaverðið, að
mati Alberts. „Það
getur enginn skil-
greint þetta nákvæm-
lega,“ segir hann.
„Eftirspurn eftir bréf-
unum hefur í för með
sér nýja eftirspurn,
þannig að félög geta
hækkað verulega án
þess að nokkur geti
rökstutt það með góðu
móti. Ég held að þarna
sé að verða svipuð þró-
un og erlendis þar sem
hlutabréf hækka oft
án sýnilegrar ástæðu.
Þeir sem spila á mark-
aðnum hafa mismunandi forsendur
fynr mati sínu.“
í þriðja lagi telur Albert að
hlutabréfamarkaðurinn meti nú-
orðið kvóta inn í verð á hlutabréf-
um sjávarútvegsfyrirtækja. Ljóst
sé að þessi þáttur hafi komið inn
í verð bréfanna á árinu 1994. „Á
árunum 1990-1994 var vafamál
hvort taka ætti kvótann með í verð-
ið því þá var mikil umræða um
auðlindagjald. Það virðist vera að
kvótakerfið hafi fest sig í sessi
eftir því sem hluthöfum félaganna
hefur fjölgað. Þegar menn kaupa
hlutabréf í sjávarútvegsfyrirtækj-
um er spurt hver sé kvótaeign við-
komandi fyrirtækis miðað við
markaðsvirði kvóta.
^hugvj.? ^rn??nM?f*x ífl
Nýttu þér nýjustu möguleika í upplýsingatækni
Ný deild okkai, MSF lausnir, er stolnuð til þess ad aðstoða
fyrirtæki og stofnsnir í nýtingu upplýsingakerfa til fromfars.
Skoðaðu kynningu okkar é vefnum og Irafðu samband.
áðgjöf • hönnun • forritun
Intranet/Internet • Hópvinnukerfi • Sérlousnir
unr'’
liUlllllliiOBa
Sími 563 3000 • Fax 568 8412
http://WWW.ejs.is/MSF • MSF@ejs.is
Væntingar um aukinn kvóta
í fjórða lagi eru væntingar um
aukinn kvóta í framtíðinni auk
aukinna veiðiheimilda utan land-
helgi. Ég held að margir fjárfestar
sjái fyrir sér að ef kvóti eykst hjá
fyrirtækjunum muni það koma
fram í auknum hagnaði þeirra. í
fimmta lagi hefur komið til aukin
samvinna og stækkun fyrirtækja.
Stjórnendur sjávarútvegsfyrir-
tækja virðast stefna að því að
stækka heildirnar og mynda fyrir-
tækjanet. Það má nefna sem dæmi
ijárfestingu Granda í Þormóði
ramma, Árnesþ og Bakkavör. Á
Norðurlandi er ÚA hluthafi í Skag-
strendingi og Tanga. Þarna eru
fyrirtækin að dreifa áhættunni
með því að fjárfesta í ólíkum fyrir-
tækjum. Síldarvinnslan hefur fjár-
fest í Hraðfrystihúsi Eskiíjarðar,
Haraldur Böðvarsson er að samein-
ast Miðnesi og KEA er komið á
fulla ferð með ijárfestingum í Snæ-
fellingi og Gunnarstindi. Þá hafa
Vinnslustöðin og Meitillinn verið
að vinna saman svo og Fiskiðjan
Skagfirðingur og Hraðfrystihús
Grundarfjarðar.
Sölusamtökin tryggja sín völd
Það er einnig ljóst að sölusam-
tökin, bæði SH og ÍS, hafa verið
að tryggja sín völd í framleiðslufyr-
irtækjunum með auknum fjárfest-
ingum. Þannig eru að myndast
margar blokkir sem reyna að ná
aukinni hagkvæmni með stærri
heildum.
í sjötta lagi tél ég að veruleg
hækkun á verði varanlegra veiði-
heimilda hafi haft mikið að segja
um hækkanir á hlutabréfaverði.
Varanlegar veiðiheimildir á þorski
voru seldar á 185 krónur á árinu
1994 en 650 krónur árið 1996. Það
er alveg ljóst að verðmæti kvóta
fyrirtækjanna hefur vaxið gríðar-
lega og hagnaðartækifæri virðast
felast í miðlun á kvóta. Sem dæmi
má nefna að fyrirtæki sem seldi
ýsukvóta á árinu 1994 og keypti
rækjukvóta í staðinn á 85 krónur
hefur hagnast verulega. Við vitum
að fyrirtæki á borð við Þormóð
ramma seldi stóran hluta af botn-
fiskkvóta sínum fyrir nokkrum
árum, en keypti rækjukvóta í stað-
inn.“
Stöðug leit að nýjum
tækifærum
Albert rakti ennfremur í erindi
sínu ýmsa aðra þætti sem hafa
áhrif á hlutabréfaverð á borð við
ijárhagslegan styrkleika fyrirtækj-
anna, skuldsetningu, samsetningu
kvóta, valdahlutföll og landfræði-
lega staðsetningu. Vægi síðast-
nefnda þáttarins virðist fara
minnkandi því hægt er að flytja
fisk um allt land. En síðast en
ekki síst hafa stóru sjávarútvegs-
fyrirtækin stöðugt verið að koma
auga á ný tækifæri í atvinnugrein-
inni. „Menn virðast stöðugt vera
að leita eftir nýjum tækifærum
fyrir utan landsteinana og við
sjáum þar umsvif ÍS í Rússlandi,
Granda í Mexíkó og Samherja og
ÚA í Þýskalandi.
Þá er greinilegt að þeir sem
voru fyrstir til að hefja úthafsveið-
ar, bæði á Flæmska hattinum, í
Smugunni og á Reykjaneshrygg,
hafa náð mjög góðum árangri.
Samherji er t.d. með skip á öllum
þessum stöðum og lætur engin
tækifæri ónýtt. Fjárfesting í nýrri
tækni hefur einnig sitt að segja
eins og fram kom á sjávarútvegs-
sýningunni.“
Aðlögunarhæfni að kvóta-
kerfinu lykilatriðið
En lykilatriðið að árangri sjávar-
útvegsfyrirtækja er aðlögunar-
hæfni að kvótakerfinu, að því er
fram kom hjá Albert. „Þeir sem
ákváðu strax að aðlaga sig að
kvótakerfinu hafa orðið ofan á.
Þeir sem töldu kerfið hins vegar
ómögulegt í upphafi hafa ekki náð
að aðlaga sig að því og því orðið
undir.
Það er einnig ljóst að þau fyrir-
tæki sem hafa sérhæft sig í veiðum
og vinnslu á uppsjávarfiski hafa
hagnast verulega og hlutabréfa-
verð þeirra hækkað. Þar er útlitið
gott.
Hins vegar er seiðavísitala
þorsks léleg þannig að það má
reikna með því að þorskstofninn
verði áfram slakur. Tap er í hefð-
bundinni fiskvinnslu og þar er mik-
ið óunnið. Fyrirtækin hafa leitað
ýmissá leiða til að auka verðmætin
í botnfiskvinnslunni. Þar á meðal
hafa margir verið að velta fyrir sér
að stofna sérstök fyrirtæki um
fiskvinnsluna, en selja síðan hluti
í þeim til erlendra aðila sem selja
fisk til að tengja markaðinn betur
við framleiðsluna."
Albert gerði á fundinum saman-
burð á markaðsvirði hlutabréfa
sjávarútvegsfyrirtækja. Þar kemur
í ljós að markaðsverð hlutabréfa
Síldarvinnslunnar var 182 milljónir
árið 1990, en er nú komið í 3,7
milljarða. „Meginbreytingin er sú
að kvótinn er nú tekinn inn í mat-
ið á þessum fyrirtækjum," sagði
hann. „Kvótaeign Granda er metin
á um 4-4,5 milljarða sem er mjög
svipuð tala og hækkun á markaðs-
virði hlutafjár. Kvótinn endur-
spegiar allt þetta kerfi og allar
ákvarðanir miðast við hann.“
Akveðin öfl koma í
veg fyrir lækkun
„Hlutabréfamarkaðurinn
stjórnast að verulegu leyti af
ákveðinni „sáifræði" og hagsmun-
um. Bæði virðast hlutabréf hækka
án þess að menn geti rökstutt
hvað sé að gerast, en síðan koma
hagsmunir einnig við sögu.
Ákveðnir kjölfestuhluthafar í fyr-
irtækjunum hafa gríðarlegra
hagsmuna að gæta að gengi
hlutabréfanna lækki ekki vegna
stórs eignarhlutar. Það má gera
ráð fyrir því að hagsmunaaðilar
komi inn á markaðinn og haldi
verði uppi.“
Það er meginniðurstaða Alberts
að miðað við óbreyttan kvóta,
skuldsetningu og hagnað fyrir-
tækjanna á undanförnu 5 árum sé
verð hlutabréfa sjávarútvegsfyrir-
tækja orðið tiltölulega hátt. „Mark-
aðurinn stjórnast að verulegu leyti
af hagnaði til skemmri tíma í stað
þess að horfa á hagnað til lengri
tíma. Aukning í kvóta og myndun
fyrirtækjaneta getur hins vegar
leitt til aukins hagnaðar í greininni
og hækkana á hlutabréfaverði á
næstu misserum," sagði hann að
lokum.
♦ ♦ ♦
Nýrri rás
seinkar í
Brethmch
London. Reuter.
ÁKVEÐIÐ hefur verið að fresta í
fjórar til sex vikur að hleypa af
stokkunum fimmtu sjónvarpsrá-
sinni í Bretlandi, Channel 5.
Upphaflega átti rásin að taka til
starfa um næstu áramót og stafar
seinkunin af því að leyfí hefur feng-
izt fyrir því að láta rásina ná til
1.8 milljóna fleiri heimila en gert
hafði verið ráð fyrir.