Morgunblaðið - 27.09.1996, Qupperneq 4

4 FÖSTUDAGUR 27. SEPTEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Krónprins Dana á eftirlitsferð með Vædderen
FRIÐRIK krónprins stjórnaði
björgunaræfingn og þyrlulend-
ingu um borð i danska eftirlits-
skipinu Vædderen á Faxaflóa í
gærmorgun. Skipið er á eftirlits-
ferð um Norður-Atlantshafið og
kemur hingað frá Færeyjum og
Grænlandi, þar sem það hefur
verið við veiðieftirlit.
Friðrik er eldri sonur Margrét-
ar Danadrottningar og Henriks
prins og mun þegar fram líða
stundir verða konungur Dana.
Hann hefur stundað hefðbundna
herþjónustu og starfar nú í kafa-
rasveit danska sjóhersins. Það er
ekki heiglum hent að komast í
kafarasveitina. Til þess þarf að
ganga í gegnum stífa líkamlega
og sálfræðilega þjálfun og próf.
Þegar hann sótti um inngöngu
árið 1994 voru umsækjendur alls
300 en einungis fjórir voru tekn-
ir inn. Krónprinsinn var einn af
þeim.
Gott samstarf við Gæsluna
Vædderen sigldi frá Danmörku
um miðjan ágúst og hefur síðan
verið við eftirlit í höfunum um-
hverfis Færeyjar og Grænland.
Menn úr áhöfninni hafa farið um
borð í tólf fiskiskip og kannað
veiðarfæri, möskvastærð, afla-
skýrslur og þess háttar. Þeir hafa
einnig stundað björgunaræfing-
ar, meðal annars þyrlulendingu
og björgun úr sjó, eins og fjöl-
miðlafólki var sýnt í gær.
_ Siðdegis í gær var áhöfnin á
Vædderen á sameiginlegri þyrlu-
æfingu með Landhelgisgæslunni
en að sögn skipstjórans, Axels
Fiedler, er mikið og gott samstarf
þeirra á milli. í gærkvöld var svo
ætlunin að sigla upp í Hvalfjörð,
leggjast þar við akkeri og slaka
á yfir helgina áður en haldið verð-
ur áfram til austurstrandar Græn-
lands til frekara eftirlits. Áætluð
heimkoma til Danmerkur er 10.
nóvember, eftir rúmlega þriggja
mánaða útivist.
í áhöfninni eru sextíu manns,
þar af átta stúlkur. Að sögn skip-
stjórans er stemmningin létt og
góð um borð, enda eins gott þeg-
ar sextiu manns búa svo þétt sam-
an i svo langan tíma.
Krónprinsinn heldur heim til
Danmerkur um helgina og fer
beint til starfa sinna hjá kafara-
sveitinni. Þá hefur hann verið
tæpar þijár vikur á Vædderen
en hann kom um borð þann 9.
september. Hann kom með flug-
vél frá Grænlandi til Keflavikur
og var sóttur þangað með þyrlu
skipsins.
„Hann á að Iæra að standa í
Morgunblaðið/Ásdís
FRIÐRIK krónprins slakar á að aflokinni vel heppnaðri björgunaræfingu á Faxaflóa.
KRÓNPRINSINUM stillt
frá
vegg af áköfu fjölmiðlafólki
Grænlandi og Islandi.
brúnni og stjórna skipi, þannig
að hann geti gengið um borð í
konungsskipið Dannebrog þegar
þar að kemur og stjórnað sínu
eigin skipi,“ sagði skipstjórinn á
Vædderen, sem virtist ánægður
með frammistöðu krónprinsins.
Gæti vel hugsað sér að
sjá meira af Islandi
Áhöfn Vædderen hefur ekki
viðdvöl í Reykjavík í þetta sinn
en það er annars ekki óalgengt
að skipið leggist að bryggju hér.
Það var á krónprinsinum að
heyra að hann gæti vel hugsað
sér að sjá meira af landinu. „Ég
verð að taka mér nokkurra daga
frí við tækifæri og heimsækja
ísland," sagði hann.
Hann var að lokum spurður
hvort hann hefði heyrt af félags-
skapnum Skjöldungum, sem hef-
ur það á stefnuskrá sinni að gera
ísland aftur að hluta danska kon-
ungsríkisins. Það var ekki laust
við að hann yrði undrandi. „Nei,
það hef ég ekki heyrt. Ég held
nú að bæði íslendingar og Danir
hafi það ágætt eins og málum er
háttað núna. Það er líka góður
vinskapur milli þjóðanna og það
er það mikilvægasta," sagði krón-
prins Dana og virtist ekki hafa
sérstakan áhuga á því að gerast
konungur yfir Isiandi.
Eldisþorsk-
ur frá
Drangsnesi
til Bretlands
RÚMLEGA þijú tonn af „eldis-
þorski" voru seld á Faxamarkaði í
gær. Þorskurinn var alinn í kví í
Hveravík við Steingrímsfjörð og seld-
ist hann á rúmlega 100 krónur kíló-
ið. Fjórir aðilar keyptu fiskinn, með-
al annars Toppfiskur í Reykjavík og
Fiskverkun KEA á Dalvík.
Þorskurinn var veiddur í rækju-
troll í sumar og alinn á loðnu í kvínni
í tvo og hálfan mánuð. Á þeim tíma
jók hann þyngd sína um 60 til 70%.
Kristján Berg Ásgeirsson, starfs-
maður Toppfísks, sem keypti hluta
af þorskinum, segir að hann sé mjög
hvítur á holdið og fallegur en svolít-
ið laus í sér. Toppfískur mun flaka
þorskinn og senda hann ferskan með
flugi til Newcastle.
Það voru þeir Bjarni Elíasson og
Guðmundur R. Guðmundsson á
Drangsnesi sem fengu leyfi til þess
í sumar að gera þessa tilraun. Þorsk-
inn veiddu þeir í rækjutroll inni á
fírðinum og komu honum lifandi í
kvína. Þá var hann 1 til 2 kíló að
þyngd. Eftir tveggja og hálfs mánað-
ar eldi var þorskurinn orðinn um 3,7
kíló. Eftir það var þorskurinn svo
sveltur í 25 daga til að draga úr fitu
í holdinu, en hún veldur losi. Fiskur-
inn missir ekki vigt á meðan en
sækir sér næringu í lifrina.
-----» ♦ ♦
Lát konu á bæ
••
í Oxnadal
Ábúandi
ákærður
RÍKISSAKSÓKNARI hefur höfðað
mál á hendur ábúanda á bæ í Öxna-
dal og var það þingfest í Héraðsdómi
Norðurlands eystra í gærmorgun.
Forsaga málsins er sú að fyrr á
árinu, í lok aprílmánaðar, kallaði
bóndinn til lækni og sjúkrabfl heim
að bænum vegna systur sinnar sem
var gestkomandi hjá honum. Hún
var látin er að var komið og þóttu
ummerki á staðnum benda til að lát
hennar hefði ekki borið að með eðli-
legum hætti.
Við réttarkrufningu þótti dánar-
orsök ekki fyllilega ljós en talið að
nokkrir samverkandi þættir hefðu
valdið dauða konunnar, m.a. var bent
á að hún var astmasjúklingur og þá
fundust á henni töluverðir áverkar.
I
>
>
>
i
*
!
Hæstiréttur klofinn í
máli varðandi skyldu-
aðild að lífeyrissjóði
HÆSTIRÉTTUR staðfesti í gær
dóm undirréttar um skyldu til
greiðslu í Sameinaða lífeyrissjóðinn,
en málið snerist um þijá starfsmenn
trésmiðju, sem jafnframt voru
stjómarmenn og hluthafar í fyrir-
tækinu og höfðu greitt til Frjálsa
lífeyrissjóðsins. Ekki voru dómarar
Hæstaréttar þó á einu máli. Harald-
ur Henrysson, Guðrún Erlendsdótt-
ir og Hrafn Bragason mynduðu
meirihluta dómsins, en bæði Pétur
Kr. Hafstein og Hjörtur Torfason
skiluðu sératkvæðum. Þeir töldu
ekki nauðsyn að takmarka rétt
manna til að velja milli löghæfra
lífeyrissjóða og vildu sýkna tré-
smiðjuna af kröfum lífeyrissjóðsins.
í dómi Hæstaréttar er vitnað til
2. greinar laga nr. 55/1980 um.
starfskjör launafólks og skyldu-
tryggingu lífeyrisréttinda, en sam-
kvæmt henni er öllum launamönn-
um og þeim sem stunda atvinnu-
rekstur eða sjálfstæða starfsemi
rétt og skylt að eiga aðild að lífeyr-
issjóði viðkomandi stéttar eða
starfshóps, enda starfi sjóðurinn
að lögum. í dóminum segir, að til-
gangur laganna hafí verið að
tryggja að allir vinnandi menn
bæru á sama hátt kostnað af líf-
eyristryggingum og skylduaðild að
lífeyrissjóði væri ótvíræð.
Af hálfu trésmiðjunnar var bent
á, að starfsmennimir þrír, sem
jafnframt voru eigendur, hafí
greitt iðgjald til Fijálsa lífeyris-
sjóðsins og þeir hafi mátt greiða
til hvaða lífeyrissjóðs sem væri,
hefði fjármálaráðuneytið staðfest
reglugerð hans.
Hæstiréttur benti á, að
skylduaðild að lífeyrissjóði hamlaði
því ekki að keypt væru viðbótar-
réttindi hjá öðrum sjóði. „Eins og
hér hagar til þykir áfrýjandi [tré-
smiðjan] ekki hafa sýnt fram á að
sú takmörkun á valfrelsi starfs-
manna um lífeyrissjóð, sem fólgin
er í skylduaðild launþega hans að
stefnda [Sameinaða lífeyrissjóðn-
um] samkvæmt lögum nr.
55/1980, verði ekki samræmd
áðurgildandi ákvæði stjórnarskrár
um félagafrelsi, sbr. núgildandi
ákvæði 2. mgr. 74. gr. stjórn-
arskrárinnar.
Niðurstaða máls þessa verður
samkvæmt framansögðu sú að
áfrýjanda beri að greiða lífeyris-
tillag launþega sinna til stefnda
svo sem krafist er,“ segir í dómi
Hæstaréttar.
Ekki meiri skerðing
en nauðsyn krefur
Pétur Kr. Hafstein sagði í sérat-
kvæði sínu að skylduaðild að líf-
eyrissjóðum fæli í sér skerðingu á
sjálfsákvörðunarrétti, sem þó bryti
ekki í bága við stjórnarskrá. Það
kynni að vera, að hagsmunum
ákveðinna sjóða yrði teflt í tví-
sýnu, ef sjóðsfélagar mættu ganga
úr þeim að vild og velja sér aðra.
Á hitt væri að líta, að skerðing á
félagafrelsi megi ekki vera meiri
en brýnasta nauðsyn krefji. „Þess
vegna er ekki unnt að fallast á,
að nauðsyn beri til þess í lýðræðis-
legu þjóðfélagi að takmarka rétt
manna til að velja milli lífeyris-
sjóða, sem eru löghæfir til að ná
markmiðum laga nr. 55/1980 um
starfskjör og skyldutryggingu líf-
eyrisréttinda," sagði Pétur og vildi
sýkna trésmiðjuna af kröfum líf-
eyrissjóðsins.
Atvinnurekendur fremur
en launþegar
Hjörtur Torfason skilaði einnig
sératkvæði. Hann sagði að starfs-
menn trésmiðjunnar hafi jafn-
framt verið aðalhluthafar og
stjórnendur fyrirtækisins. Laun
þeirra hafi ekki verið ákveðin eft-
ir kjarasamningum, heldur í sam-
ræmi við afkomu félagsins. Nær
sé því að líta á þá sem atvinnurek-
endur en eiginlega launþega. |
Hjörtur benti á, að í lögum
55/1980 hafi verið að finna viður-
kenningu þess, að öllum yrði ekki
skipað sjálfkrafa í sjóði af um-
ræddu tagi. Nokkuð hafi losnað
um starfsgreinatengsl lífeyris-
sjóða frá því lögin voru sett, sjóð-
ir verið sameinaðir og í reglugerð-
um sumra gert ráð fyrir að menn
gætu hafnað aðild að einum, væru ,
þeir í öðrum sambærilegum. Sam-
kvæmt viðhorfi Sameinaða lífeyr- I
issjóðsins hefðu mennirnir þrír
getað nýtt sér slíkt ákvæði, en
innganga þeirra í fijálsan séreign-
arsjóð væri ekki lögmætt tilefni
viðskilnaðar.
Hjörtur sagði ekki hægt að fall-
ast á þessi sjónarmið, þegar litið
væri til stöðu mannanna og hags-
muna lífeyrissjóðsins og félaga
hans. Hann benti á að Fijálsi |
lífeyrissjóðurinn nyti einnig viður-
kenningar að lögum og vildi að ®
þessu gefnu sýkna trésmiðjuna af
kröfu lífeyrissjóðsins.