Morgunblaðið - 27.09.1996, Blaðsíða 21
MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 27. SEPTEMBER 1996 21
ERLENT
LISTIR
Hætt við
heimsókn
Adams
í þingið
Keuter
GERRY Adams, leiðtogi Sinn Fein, ræðir við blaðamenn fyrir
utan breska þinghúsið í gær en hann hætti við fyrirhugaða
heimsókn þangað vegna andstöðu við hana.
Morðingi Palme
í Suður-Afríku?
London. Reuter.
GERRY Adams, leiðtogi Sinn
Fein, stjórnmálaarms írska lýð-
veldishersins, hætti í gær við fyrir-
hugaða einkaheimsókn i breska
þinghúsið. Höfðu fréttir um að
einn þingmaður Verkamanna-
flokksins hefði boðið Adams í
þingið vakið mikla reiði, ekki síst
innan flokksins, sem útilokaði
ekki að þingmanninum yrði vikið
úr honum. Gagnrýndi Adams
Verkamannaflokkinn harðlega í
gær vegna málsins og sakaði
hann um „nornaveiðar að hætti
McCarthys“.
Ævisaga Adams kom út á mið-
vikudag og hugðist hann hefja
kynningu hennar í þinghúsinu, þar
sem neðri deild þingsins hefur
aðsetur sitt. Starfsmenn þingsins
komu í veg fyrir það í síðustu viku,
en þá bauð Jeremy Corbyn, þing-
maður Verkamannaflokksins, Ad-
ams til fundar við sig í þinginu
og átti hann að vera í gær. For-
dæmdu samflokksmenn hans það
harðlega, sérstaklega í Ijósi þess
að mikið af sprengiefni fannst
fyrr í vikunni í fórum IRA.
Adams sagðist hafa hætt við
heimsóknina vegna þeirra deilna
sem hún hefði vakið. Það hefði
ekki verið ætlun sín að koma Corb-
yn eða öðrum sem tekið hefðu
„uppbyggilega afstöðu til írlands“
illa. Hins vegar væru deilurnar
innan Verkarnannaflokksins ekk-
ert annað en nornaveiðar og til
þess ætlaðar að beina athyglinni
frá því sem raunverulega skipti
máli.
Adams var kjörinn á breska
þingið á síðasta áratug en tók aldr-
ei sæti þar. Hann hefur hins vegar
komið nokkrum sinnum í þinghús-
ið og má ekki meina honum að-
gang að því þar sem hann telst
fyrrverandi þingmaður.
Pretoríu. Reuter.
FYRRVERANDI yfirmaður leyni-
legra aðgerða á vegum lögreglunnar
í Suður-Afríku sagði í gær, að einn
af stórnjósnurum S-Afríkustjórnar á
dögum aðskilnaðarstefnunnar hefði
verið viðriðinn morðið á Olof Palme,
forsætisráðherra Svíþjóðar, árið
1986.
Eugene de Kock, fyrrverandi for-
ingi í s-afrísku lögreglunni, sem
dæmdur var í síðasta mánuði fyrir
sex morð og aðra glæpi, kvaðst hafa
átt fund með dómara og veitt honum
ýmsar upplýsingar, „eins og til dæm-
is um morðið á Olof Palme“.
„Morðið var eitt af verkum Craig
Williamsons en ég vil, að það verði
rannsakað áður en það verður svæft
endanlega," sagði de Kock. William-
son var einn afkastamesti njósnari
aðskilnaðarstefnunnar á áttunda og
níunda áratugnum og hefur játað að
hafa staðið fyrir sprengjutilræðum
og öðrum aðgerðum gegn þeim, sem
börðust gegn stjórnvöldum.
Tengsl milli Palme
og Afríska þjóðarráðsins
De Kock nefndi ekki hvers vegna
Williamson hefði verið viðriðinn
morðið á Palme en sænski forsætis-
ráðherrann hafði mikil tengsl við
Afríska þjóðarráðið, helstu samtök
þeirra, sem börðust gegn aðskilnað-
arstefnunni. Aldrei hefur tekist að
upplýsa morðið á Palme og morð-
vopnið hefur ekki fundist.
De Kock kvaðst hafa haft næg
tækifæri til að sleppa úr fangelsi
síðan hann var dæmdur í síðasta
mánuði enda hefði hann haft lykla
að klefanum. Hann kvaðst hins veg-
ar hafa ákveðið að gera það ekki og
hefur nú farið fram á það við sátta-
nefnd, að honum verði gefnar upp
sakir. Nefndin hefur það hlutverk
að græða sárin, sem aðskilnaðar-
stefnan olli, og hefur vald til að náða
þá, sem gerðust sekir um mannrétt-
indabrot.
Fundur varnarmálaráðherra NATO í Björgvin í Noregi
Perry hafnar kröfu
frönsku stiómarinnar
Björgvin. Reuter.
WILLIAM Perry, varnarmálaráð-
herra Bandaríkjanna, hafnaði í
gær kröfu Frakka um að Evrópu-
maður yrði yfirmaður hersveita
Atlantshafsbandalagsins (NATO)
í suðurhluta Evrópu en ekki
Bandaríkjamaður. Þetta kom fram
á blaðamannafundi sem haldinn
var í tengslum við óformlegan
fund varnarmálaráðherra NATO-
ríkjanna sem lauk í Björgvin í
Noregi í gær.
Perry sagði að Bandaríkjastjórn
væri hlynnt því að hernaðarlegu
stjórnkerfi bandalagsins yrði
breytt þannig að vegur Evrópu-
ríkjanna yrði aukinn. Hins vegar
kæmi ekki til greina að Evrópu-
maður færi með yfirstjórn suður-
svæðisins en ekki Bandaríkjamað-
ur eins og verið hefur.
Franska stjórnin hafði hótað að
falla frá áformum sínum um að
taka á ný fullan þátt í hernað-
arsamvinnu NATO ef ekki yrði
orðið við kröfunni.
Perry sagði það mjög eðlilegt
að Bandaríkjamaður færi með
yfirstjórn hersveita NATO á
suðursvæðinu, m.a. Sjötta flota
Bandaríkjahers og fleiri sveita við
Miðjarðarhaf. „Ég get bent á að
nokkrar af þessum sveitum, til
dæmis Sjötti flotinn, þjóna ekki
aðeins NATO heldur gegna þær
hlutverki í Miðausturlöndum til
dæmis.“
Ný NATO-ríki á næsta ári
Perry sagði ennfremur að
nokkrum löndum yrði boðin aðild
að Atlantshafsbandalaginu á sér-
stökum fundi sem haldinn yrði á
næsta ári. Ráðherrann þvertók
hins vegar fyrir að nefna hvaða
lönd það yrðu eða hversu mörg
en ætlunin væri ekki að ógna
Rússum, sem hafa lagst gegn
stækkun bandalagsins til austurs.
Perry sagði einnig að til greina
kæmi að Bandaríkin sendu herlið
að nýju til Bosníu á næsta ári, ef
Atlantshafsbandalagið, sem séð
hefur um friðargæslu þar, teldi
það nauðsynlegt. „Mér er fullljóst
að fjölmargir bandamenn hafa lýst
því yfir að þeir muni því aðeins
taka þátt framhaldi friðargæsl-
unnar ef Bandaríkin séu þáttak-
endur í því,“ sagði Perry.
Hann lagði áherslu á að Banda-
ríkjamenn vildu ekki skuldbinda
sig enn sem komið er. Þeir væru
hins vegar reiðubúnir að íhuga
slíkt ef niðurstaða NATO væri sú
að þáttaka Bandaríkjanna í friðar-
gæslunni væri „nauðsynleg og við-
eigandi“.
Sagði Perry að ef til þessa
kæmi, myndi forsetinn ákveða í
samráði við þingið í hvers konar
verkefni Bandaríkjaher myndi
taka þátt; því að koma í veg fyrir
að átök brytust út, eða að koma
á stöðugleika sem fæli m.a. í sér
að tryggja ferðafrelsi og væri því
mun umfangsmeiri og flóknari
aðgerð. Bandarísk stjórnvöld hafa
hingað til ekki viljað skuldbinda
sig til lengri veru í Bosníu en út
þetta ár.
Nýjar bækur
Islenskuþættir
Gísla Jónssonar
BÓKIN íslenskt mál
eftir Gísla Jónsson er
komin út. Hún hefur
að geyma úrval ís-
lenskuþáttanna víð-
kunnu sem hafa birst
vikulega í Morgun-
blaðinu frá því í maí
1979. Bókina tileinkar
höfundur Menntaskól-
anum á Akureyri og
Amstbókasafninu á
Akureyri með ævin-
legri þökk.
í kynningu útgef-
anda segir: „í þessum
þáttum hefur sitthvað
borið á góma og Gísli
látið sér fátt óviðkomandi er snert
hefur þjóðararfinn á einhvern
máta. Margt hefur verið spjallað
um einstök orð, beygingu þeirra,
merkingu og uppruna. Mannanöfn
hafa verið krufin til mergjar og
lagt út af daglegri orðanotkun í
fjölmiðlum. Slegið hefur verið á
létta strengi, vísur ortar, dæmisög-
ur sagðar og tilskrifum svarað.“
í bókinni eru formálar eftir þá
Harald Bessason, Tryggva Gísla-
son og Matthías Jo-
hannessen. Eins og
Haraldur Bessason
orðar það hafði Gísli
verið einn af áhrifa-
mestu íslenskukenn-
urum landsins talsvert
á fjórða áratug þegar
hann lét af störfum
við Menntaskólann á
Akureyri 1987.
Gísli hefur einnig
ritað töluvert um
sagnfræði og íslensk-
ar bókmenntir.
Fremst í bókinni er
Tabula gratulatoria,
en Gísli varð sjötugur
14. september í fyrra.
íslensku máli fylgir ítarleg at-
riðaorða- og nafnaskrá og er bók-
in ails 303 síður. í ritnefnd sátu
Tryggvi Gíslason, Haraldur
Bessason, Jóhannes Nordal, Lárus
Zophoníasson, Matthías Johann-
essen, Sigurður Eggert Davíðs-
son, SigurðurJ. Sigurðsson, Tóm-
as Ingi Olrich og Jón Hjaltason.
Útgefandi er Bókaútgáfan Hólar
á Akureyri.
Gísli Jónsson
Lög eftir
Skúla Hall-
dórsson
TÓNLISTARMENNIRNIR
Fríður Sigurðardóttir sópran,
Halla Soffía Jónsdóttir sópran
og Skúli Halldórsson tónskáld
og píanóleikari verða með opna
æfingu í Menningarmiðstöðinni
Gerðubergi á laugardag kl. 15.
Æfingin er haldin vegna vænt-
anlegrar upptöku á lögum
Skúla, en hann hefur nýlega
útsett tíu af lögum sínum fyrir
tvísöng. Meðal þeirra laga sem
flutt verða í Gerðubergi á laug-
ardag eru: Smaladrengurinn og
smalastúlkan, Linda, Draumljóð
og Bakkus.
Hér er ekki um tónleika að
ræða heldur opna æfingu; að-
gangur er ókeypis og öllum
heimill á meðan húsrúm leyfir.
Sænskur og
danskur
rithöfundur
í Norræna
húsinu
FYRIRLESTRARÖÐIN Orkan-
ens oje hefst að nýju sunnudag-
inn 29. september kl. 16 í Nor-
ræna húsinu. Það er sænski rit-
höfundurinn og ljósmyndarinn
Bertil Pettersson sem byrjar
haustdagskrána með kynningu
á verkum sínum og segir frá
sjálfum sér.
Bertil Pattersson er fæddur
1932. Hann hefur sent frá sér
á fjórða tug bóka skáldsögur
og ort ljóð og hefur einnig unn-
ið mikið með tónlistarmönnum,
leikurum og myndlistarmönn-
um. I för með Bertil Pattersson
er eiginkona hans, danski rit-
höfundurinn Lis Vibeke Krist-
ensen, og ætlar hún að ljalla
um bækur sínar mánudags-
kvöldið 30. september kl. 20.30
í Norræna húsinu.
Lis Vibeke Kristensen hóf rit-
höfundarferil sinn á síðasta ári
með smásagnasfni og skáld-
sögu. Smásögur hennar hafa
birzt í tímaritum og nokkrar
hafa verið umsamdar fyrir út-
varp og sjónvarp.
Sagnfræðing-
ar skrifa um
sjálfa sig
Á AÐALFUNDI Sögufélagsins
á laugardaginn heldur Einar
Már Jónsson, lektor við Sor-
bonne-háskóla í París, fyrirlest-
ur um sjálfsævisögur sagnfræð-
inga.
I samtali við Morgunblaðið
sagðist Einar Már fjalla um
sjálfsævisögur franskra sagn-
fræðinga. Þekktir sagnfræðing-
ar í Frakklandi hafa gefið út
sjálfsævisögur undanfarið, en
þeir eiga það sameiginlegt að
tilheyra svokallaðri „annála-
hreyfingu" sem væri stefna í
franskri sagnfræði."
Meðal þessara sagnfræðinga,
sem flestir eru fæddir kringum
1924-25, eru Le Goff og Duby
sem báðir hafa komið hingað
til lands til fyrirlestrahalds. Ein-
ar Már sagði að um væri að
ræða einhverja hreyfingu eða
strauma sem hófust um 1980.
Bókum sagnfræðinganna sagði
hann að hefði verið tekið mis-
jafnlega, en öllu væri veitt at-
hygli sem þessir frægu menn
sendu frá sér.
Ragnheiður
sýnir í
Slunkaríki
RAGNHEIÐUR Ragnarsdóttir
opnaði sýningu í Gallerí Slunka-
ríki á ísafirði 7. september síð-
astliðinn sem ber yfirskriftina
„Landslag“. Sýningin er í báð-
um sölum Slunkaríkis og
samanstendur af tví- og þrívíð-
um málverkum.
Þetta er fjórða einkasýning
Ragnheiðar en um þessar mund-
ir sýnir hún einnig í húsakynn-
um Kvennalistans í Reykjavík.
Sýningunni í Slunkaríki lýkur
30. september.