Morgunblaðið - 06.10.1996, Blaðsíða 10

10 SUNNUDAGUR 6. OKTÓBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
Togast á um
unglingana
Skiptar skoðanir eru um endurskipulagningu Félagsmálastofnunar,
sem felur meðal annars í sér að brjóta upp starfsemi unglingadeild-
ar og útideildar. Hildur Fríðriksdóttir ræddi við marga sem
málið varðar og fann út að félagsmálastjóri vill leggja öll spilin á
borðið og gefa upp á nýtt. Þeir sem vinna með unglinga velta fyrir
sér hvort rétt verði gefið og unglingamir sjálfír eru miður sín og
hafa leitað til umboðsmanns bama.
Endurskipulagning
stendur yfir hjá fjöl-
skyldudeild Félagsmála-
stofnunar Reykjavíkur-
borgar sem miðar að því að færa
starfsemina í auknum mæli út í
hverfín. Breytingarnar snúa að
félagslegri heimaþjónustu, þjón-
ustu við þá sem eiga við áfengis-
vandamál að stríða og þjónustu við
unglinga. Þetta þýðir meðal annars
að unglingadeild Félagsmála-
stofnunar, sem er undir fjölskyldu-
deild og hefur verið í Skógarhlíð,
fellur niður í þeirri mynd sem hún
er nú og starfsmenn hennar fæ-
rast tii hverfaskrifstofa Félags-
málastofnunar, sem eru þrjár.
Sömuleiðis verður húsnæði úti-
deildar við Tryggvagötu selt og sú
starfsemi færð til hverfaskrifstofa.
Hafa þessar tvær ákvarðanir
valdið nokkrum titringi meðal
þeirra sem starfa með unglingum
og ekki síst meðal unglinganna
sjálfra. Óttast starfsmenn að sú
þekking, reynsla og samvinna sem
nú er fyrir hendi raskist og jafnvel
glutrist niður. Ellý A. Þorsteins-
dóttir yfírmaður fjölskyldudeildar
segir hins vegar ekkert óeðlilegt
við að starfsmenn séu óöruggir.
Það sé mannlegt og fylgi öllum
breytingum, fólk viti hvað það
hafí en ekki hvað verður.
Kom á óvart
Snjólaug Stefánsdóttir fyrrver-
andi yfírmaður unglingadeildar
segir að þegar félagsmálastjóri hafi
kynnt hugmyndina í apríllok hafi
hún komið starfsmönnum verulega
á óvart enda hafí ekkert samráð
verið haft við þá. Hún bendir einn-
ig á að í tillögum, sem starfshópur
um skipulag Qölskyldudeildar skil-
aði fyrr á árinu, hafí hvergi verið
nefnd sú hugmynd að leggja niður
starfsemi útideildar. Hún segir enn-
fremur að ekki hafí verið uppi gagn-
rýnisraddir hjá þeim sem nutu þjón-
ustunnar, starfsmönnum Félags-
málastofnunar, samstarfsaðilum né
öðrum um að þjónusta við unglinga
væri betur komið með öðru skipu-
lagi.
Lára Björnsdóttir félagsmála-
stjóri segir að nauðsynlegt sé að
skera upp starfsemi stofnana ann-
ars lagið og raða hlutunum upp
að nýju. „Það á ekki að segja
starfsmönnum upp en markmiðið
er að styrkja starfsemina úti í
hverfunum, styrkja forvarnarstarf,
sem útideildin hefur verið hluti af,
þannig að við erum alis ekki að
leggja niður alla starfsemi útideild-
ar.“
Hún segir að frá því í maí hafi
verið unnið að undirbúningi og til-
færslum eigi að vera lokið 1. febr-
úar. Búið sé að ákveða útkomuna
en verið sé að vinna að því hvaða
leiðir verði famar og vinnuhópar
muni skila tillögum í nóvember og
desember.
Nokkur gagnrýni kom frá þeim
sem Morgunblaðið ræddi við og
vinna með unglingum í ýmsu for-
varnarstarfi en heyra ekki undir
Félagsmálastofnun um að þeir
vissu lítið sem ekkert hvaða breyt-
ingar stæðu fyrir dyrum aðrar en
þær að flytja ætti starfsemina út
í hverfin. „Ég tel ekki að það sé
verkefni annarra stofnana að
skipuleggja markmið okkar stofn-
unar. Við höfum samráð við þá
sem vinna málið innan okkar
deiidar og nú þegar búið er að
skipa í vinnuhópa munu þeir kalla
til skoðanir utanfrá eftir þörfum.
Eitt af því sem við viljum auka
mikið er að hlusta á unglingana
og yfirleitt þá sem leita til stofn-
unarinnar. Það er sömuleiðis ekki
hægt að kynna breytingarnar fyrr
en einhveijar niðurstöður eru
komnar um hvernig útfærslan
verður. Kannski af þessum ástæð-
um eru komnar svo
margar misvísandi sög-
ur á kreik,“ sagði Lára.
Krakkarmynda
félagatengsl þvert á
hverfi
Hugo Þórissyni sál-
fræðingi, sem hefur
starfað undanfarin fímm ár hjá
meðferðar- og ráðgjafardeild ungl-
ingadeildar, líst illa á þær breyting-
ar sem framundan eru. Hann segir
að hjá útideild og meðferðar- og
ráðgjafardeild hafí safnast saman
mikil reynsla og þekking á aðstæð-
um unglinga. Hann bendir á að þar
til fyrir tíu árum hafi hverfaskrif-
stofur sinnt fjölskyldum og ungling-
um. Þá hafi komið í ljós að ungl-
ingavandamálin voru orðin mjög
fyrirferðarmikil og fengu ekki þann
forgang sem talið var nauðsynlegt.
Því var búin til sérstök meðferðar-
og ráðgjafadeild fyrir 13-18 ára
unglinga. „Á þessu tímabili hefur
ekkert annað gerst en að unglingar
eru orðnir sterkari og afmarkaðri
hópur. Við teljum að með því að
færa þetta aftur út í hverfin tapist
þessi þekking á málefnum unglinga
vegna þess að þeir eru ekki hverfa-
skiptir. Margir þeirra hafa verið
reknir að heiman og fjölskyldan
hefur lítil eða engin tengsl. Þeir
mynda félagatengsl þvert á hverfí,
það er miðbæjarvandi, sameiginleg-
ur vandi eins og afbrot, vímuefna-
neysla og útivistir sem þarfnast
ákveðinnar þekkingar. Hún
splundrast um leið og meðferðar-
og ráðgjafadeildinni er skipt upp.“
í sama streng tekur Snjólaug
Stefánsdóttir fyrrverandi yfirmað-
ur unglingadeildar og segir að
hverfaskrifstofur anni ekki þeim
bamavemdartilkynningum sem
þeim berast. Því sé erfitt að sjá
fyrir sér að málum unglinga verði
sinnt nægilega meðan svo sé. Lára
Björnsdóttir segir aftur á móti að
komið sé til móts við þessi rök
með því að lagt verði til að tveir
starfsmenn í hveiju hverfi sinni
unglingamálum.
Snjólaug segist vilja sjá menn
fara hægar í sakirnar og byija á
því að sameina meðferðar- og ráð-
gjafardeild og útideild. Þar hefði
verið hægt að hafa unglingamót-
töku þar sem hugmyndafræði úti-
deildar væri meðal annars höfð að
leiðarljósi og foreldrar hefðu greið-
ari aðgang að ráðgjafaþjónustu.
Hún bendir ennfremur á að „létt-
ari“ málum á meðferðar- og ráð-
gjafardeild hafi fækkað og sömu-
leiðis þeim málum þar sem bæði
foreldar og unglingar leiti beint til
stofnunarinnar. Ástæðan sé fjölg-
un alvarlegri mála.
Sigrún Valgeirsdóttir
forstöðumaður útideildar
segir að skilaboðin sem
þangað berist séu þau
að hið góða úr starfínu
muni halda sér. „Við vit-
um ekki hvernig fram-
haldið verður í miðbæn-
um, en nú er vinna að
hefjast í vinnuhópum og þá hljóta
þeirra hugmyndir að koma fram
auk okkar,“ sagði hún.
Öll spilin á borðinu
Lára Björnsdóttir segir að gert
sé ráð fyrir starfsmanni á aðal-
skrifstofu, sem sjái um að sam-
ræma og halda í þræðina og koma
starfí í gang sem er þvert á hverf-
in, því sem fram fari í miðbænum
og samstarfi við lögreglu og leitar-
starf. „Reyndar hafa menn spurt
hvort ástæða sé til að hafa þetta
mikla leitarstarf þegar við getum
svo ekki hjálpað þeim sem við höf-
um fundið," sagði Lára. „Ég hef
lagt mikla áherslu á að öll spilin
séu uppi á borðinu núna og gefið
verði upp á nýtt til þess að bæta
þjónustuna."
Ákveðinn starfsþáttur er hjá
félagsmiðstöðvum og útideildinni,
sem kallað er leitarstarf. Hjá fé-
lagsmiðstöðvum miðar það að því
að starfsfólk fari út í hverfin um
helgar og í miðri viku ef ástæða
þykir. Þeir efna til samstarfs við
foreldrafélög og aðra þá sem vilja
sinna þessum málum eins og
skólahjúkrunarkonu, forvarnar-
deild lögreglunnar, skóla, Félags-
málastofnun, íþróttafélög, skáta
Fjöldi 16 og
17 árafer
vaxandi, sem
þarfnast
fjárhagsað-
stoðar
Morgunblaðið/Kristinn
KRAKKARNIR sem sækja útideildina segja starfsmenn vera
eins og jafningja og þeim líkar vel heimilislegt andrúmsloftið.
Mörg koma við nokkrum sinnum í viku og hafa gert í nokkur
ár. Þau kvíða því mjög breytingunum.
og prest. „Markmiðið hjá okkur
er fyrst og fremst að afla upplýs-
inga um unglinga sem við sjáum
fyrir okkur að eru komnir aðeins
útaf hinni beinu braut. Starfs-
mennirnir fara líka niður í bæ ef
við teljum að krakkarnir leiti
þangað. Síðan miðla menn upplýs-
ingum um þetta ástand sín á milli
á samráðsfundum í hverfunum.
Víða er þetta samstarf mjög gott
og margir koma að því. Hugmynd-
ir eru jafnvel uppi um að bæta
starfsemi heilsugæslustöðva einn-
ig þarna inn í,“ sagði Gísli Árni
Eggertsson deildarstjóri æsku-
lýðs- og tómstundadeildar íþrótta-
og tómstundaráðs (ÍTR).
Starfsmaður félagsmiðstöðvar
til margra ára segir leitarstarfið
lang áhrifaríkast og kveðst ekki
vilja sjá það detta upp fyrir. Starfs-
menn nái góðu sambandi við
krakkana, sem þori að leita til
þeirra þegar þeir þurfi á aðstoð
að halda. „Þetta eru málefni allt
frá því að krakki verður ofurölvi
og upp í sifjaspell. Við höfum feng-
ið foreldra í viðtöl en undir öðrum
formerkjum en Félagsmálastofnun
getur gert. Það sem hefur þó
breyst í félagsmiðstöðvunum er að
fólk er orðið menntaðra. Ég held
að fólk á miðjum aldri telji að í
félagsmiðstöðvum séu unglingar
að vinna með unglinga, en þama
eru kennarar og uppeldismenntað
fólk og starfið hefur breyst í takt
við það.“
Misskilnings gætir
Aðspurð um hvernig kvöld- og
helgarvinnu starfsmanna hverfis-
skrifstofa verði háttað eftir breyt-
ingar segir Lára að þess misskiln-
ings hafi gætt að ungmennin
hefðu engan annan aðgang að
starfsfólki en að koma á skrifstofu
úti í bæ. Hún segir að ekki sé
verið að tala um að allir komi í
viðtöl heldur kannski þeir sem
verst eru settir. Hún segir vel
koma til greina að starfsmenn
hverfaskrifstofa verði að einhveij-
um hluta starfandi í félagsmið-
stöðvum á kvöldin. „Menn þurfa
kannski ekki að vera til staðar á
hveijum degi heldur einu sinni eða
tvisvar í viku. Það mætti einnig
hugsa sér margar útfærslur eins
og til dæmis að við værum með
opið hús þar sem krakkarnir
kæmu. Við viljum hugsa upp á
nýtt hvar þau tilboð eigi að vera
sem hentar ungu fólki á „gráa
svæðinu". Hugsanlega má bjóða
upp á viðtalstíma í Hinu húsinu á
ýmsum tímum, t.d. á kvöldin,“
sagði hún.
Hún nefnir einnig að leitarstarf
þurfi ekki að falla niður en telur
nauðsynlegt að það verði breytt
um form, því stofnanir fari í
ákveðnar skorður og hafi tilhneig-
ingu til að staðna. „Kannski kom-
umst við að þeirri niðurstöðu að
allt sem við höfum verið að gera
verði meira og minna að haldast,
en þá getum við ekki bætt neinu
við,“ sagði hún.
Hún segir að geysileg uppbygg-
ing hafi átt sér stað hjá ITR, fé-
lagsmiðstöðvum, Hinu húsinu og
víðar varðandi unglinga. Hún seg-
ir hins vegar nauðsynlegt að sam-
ræma aðgerðir, nýta þurfi fjár-
magn vel og óskynsamlegt sé að
allar þessar stofnanir sinni hópum
með svipuð vandamál. Hún ræðir
einnig um að ákveðin forgangs-
röðun sé nauðsynleg í öllu félags-
málastarfi og að menn verði að
láta sér duga það fjármagn sem
nú þegar er fyrir hendi. Hún legg-
ur áherslu á að verksvið Félags-
málastofnunar sé fyrst og fremst
að sinna þeim sem verst eru stadd-
ir. „Forvarnarsviðið er líká mjög
mikilvægt en þegar þarf að velja
og hafna, hvort á maður að kasta
björgunarhring til þess sem dott-
inn er í höfnina eða standa uppi
á bakkanum og passa upp á að
enginn annar detti út í?“ spyr hún.