Morgunblaðið - 10.10.1996, Blaðsíða 40

.40 FIMMTUDAGUR 10. OKTÓBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
SJÓNMEIMNTAVETTVANGUR
LEIKARARNIR Stan Fiferman og Beryl Mortimer i hljóðgjörningi
Tacitu Dean i Tate safninu.
ÁRLANDSLAG með reiðmanni og sveitamönnum eftir Albert Cuyp,
Hollandi, (1620-1691). Þjóðlistasafnið.
Af söfnum í London
Aðsókn að sumum söfn-
um í London er gríð-
arleg og þannig koma
nær 4 milljónir gesta á
Þjóðlistasafnið eitt,
National Gallery, ár-
lega. Bragi Asgeirsson
heldur áfram að segja
frá söfnum í London.
- EFST á óskalista myndlistar-
manna frá öllum heimshornum sem
staldra við í London er vafalítið
Tate safnið sem stofnað var 1897.
Það er sambland eldri enskrar list-
ar, allt frá 16. öld, og alþjóðlegrar
samtímalistar.
Þeir sem þar hafa ráðið húsum,
hafa gert sér far um að fylgjast
vel með hræringum á vettvanginum
síðustu ár og áratugi og verið
ósparir á innkaup í helstu listhúsum
heimsins. Á seinni tímum hefur það
stöðugt orðið meira áberandi að
núlistasöfn spegli þessi afmörkuðu
listhús vestan hafs og austan, jafn-
framt listheimspeki eigendanna,
sem þýðir auðvitað meiri einhæfni
*og vaxandi miðstýringu. Ávinning-
ur Tate safnsins er þá helst sér-
kenni þess ásamt hinum viðamiklu
sýningum sem þar eru haldnar
reglulega og mjög vel er staðið að.
I svonefndri Clore viðbyggingu á
hægri vængnum frá 1987, sem
James Stirling hannaði, státar það
af óviðjafnlegasta safni myndverka
snillingsins J.M.W. Turner sem til
er í heiminum, 300 málverk og
20.000 riss.
Svo umfangsmikil er listaverka-
eign aðalsafnsins, eða 16000 verk,
og einungis áttundi hluti þeirra til
sýnis í einu, að fram fer árleg upp-
stokkun eftir ákveðnu kerfi sem
nefnt er „New Display", sem frá
1990 nýtur styrks frá B.P. olíufé-
Iaginu.
Stöðugur straumur fólks er á
safnið allan ársins hring, einkum
yfir sumarmánuðina, og hér er eitt-
hvað að skoða fyrir allar gerðir
áhugafólks um listir, frá hefð-
bundnu úrvali útlitsmynda eftir
Gainsborough og Reynolds til ösk-/_
urs Bruce Naumans á sjónvarps-
kermi, og hins allra nýjasta sem
var í þetta sinn fjöltæknigjörningur
á skermum og skjám, kenndur við
.einhvern Mr. Foley, þar sem hvers
konar tilbúin og framkölluð hljóð
voru í aðalhlutverkinu. Listafólkið
sem fremur gjörninginn er svo
kennt við þennan Foley, en höfndur
, þessa sérstaka gjörnings er ung
‘ kona að nafni Tacita Dean (f.
1965), en leikarar Beryl Mortimer
og Stan Fiferman. (Til 20. nóvem-
* ber).
Eitthvað virðast menn hafa hér
MÁLVERK eftir Leon Koss-
off; „Caty No 1“ (1994).
Tate safnið.
farið út fyrir svið hreinna sjónlista,
þótt sjálfur efast ég ekki um að
þetta sé fullgild list og nú bíða
ýmsir eftir því að málverkasýning-
ar verði haldnar á sviðum leikhúsa
og tónlistarahalla, eða hið sjónræna
verði þar eitt sér í aðalhlutverkinu,
en hljóðið hins vegar útlægt gert.
Nýstárlegt þætti mörgum að horfa
á hljóðlausar óperur, sem rýnirinn
hefur frá dvöl sinni í Róm fyrir
margt löngu oftsinnis haft dijúga
ánægju af, því um vissa sjónlist er
að ræða, og viðurkennir einnig fús-
lega að hann hafði lúmskt gaman
af tiltektum Foley-listamannanna
á skjánum. Trúlega mundi að-
streymi á óperur og tónleika
minnka til nokkurra muna, ef menn
fengju til dæmis einungis að horfa
á Pavarotti og Carreras, og svo við
gætum jafnréttis, Kiri Te Kavanna
og Montserrat Caballo belgja sig
út, en hljóðið hins vegar með öllu
útilokað. Eðlilega er þessu líkt far-
ið með myndlistarunnendur, er litir
og form eru burtkústuð af vett-
vanginum á söfnum og listhúsum,
en í stað þess dynur á þeim öskur,
óhljóð og argansþras úr skjám,
nákvæmlega eins og gerist víða
utandyra, með góðum skammti af
ÚTLITSMYND af konu í gulu
eftir Alesso Baldovinetti,
Ítalíu (1426-1499),
Þjóðlistasafnið.
sjónrænu áreiti, innyflum, sora og
afbrigðilegu kynlífi.
Öll helstu stílbrögð 20. aldar eru
vel kynnt í sölum Tate, í sumum
tilvikum á frábæran hátt enda hlut-
lægt kynningargildið í fyrirrúmi.
Aðalsýning sumarsins var þannig
á verkum infædda Lundúnabúans
Leon Kossoff (f. 1926), sem er
ekki einasta hefðbundinn málari
sem sækir efnivið sinn að stórum
hluta til borgarinnar heldur smyr
olíulitnum svo þykkt á fleka sína
að nálgast lágmyndahugtakið.
Hrár og villtur málari, er á stundum
minnir á Svein Björnsson í fijálsum
óheftum vinnubrögðum sem fann
fljótt stíl sinn og hefur litlum um-
skiptum tekið síðan. Litrófið mjög
jarðrænt, yfirbragð málverkanna
merkilega þróað og sérstætt á köfl-
um svo vekur til umhugsunar. Illu
heilli var nýlokið sumarsýningu í
aðalsölum Konunglegu akadem-
íunnar á Piccadilly, en í hinum vist-
legu sýningarsölum á efstu hæð
var minningarsýning á verkum
málarans Robert Gray sem lést á
sl ári. Sá var algjör andstæða Koss-
offs, því hinir sléttu dúkar lista-
mannsins eru með ólíkindum
snyrtilegir og fágaðir. Hins vegar
JOHN Armstrong ARA
(1893-1973) „Getur vorið ver-
ið langt undan?“ (1940).
Safn heimsstyijaldanna.
sótti hann myndefni sitt til náttúr-
unnar og var fastur í sama græna
og blíða stílnum allt lífið. Þrátt
fyrir andstæðurnar var yfírbragðið
jafn enskt hjá báðum, getur minnt
á kolanámumann annars vegar og
fyrirmann hins vegar.
Á sumarsýningunni átti Karólína
Lárusdóttir tvö málverk, sem góða
athygli vöktu auk þess að báðar
seldust þó sala væri fremur slök í
heildina.
-Þjóðlistasafnið við Trafalgar
Square hýsir með ólíkindum mikið
og gott alþjóðlegt sýnishorn mál-
aralistar frá miðöldum og fram til
höfuðsnillinga aldarinnar. Það var
stofnað 1824, á tímum er slík tákn
þjóðarstolts og hámenningar höfðu
áður risið í Vínarborg, París, Amst-
erdam, Madríd og Berlín, svo hér
var samkeppnin nokkur. Og svo
sem oft gerist, var það að stofni
til einkasafn áhugamanns, í þessu
tilviki hins rússnesk fædda fjár-
málamanns John Julius Angerstein.
Hann átti 38 málverk og þar á
meðal nokkur eftir höfuðsníllinga
eins og Tizian, Rembrandt og Ru-
bens. Fyrir lá að selja þetta safn
úr landi að honum látnum, er dán-
arbú hans skyldi gert upp, en þeg-
JOHN Singer Sargent RA (1851-1925) „Gasaðir“ (1918) Safn heimsstyijaldanna.
ar tveir aðrir merkir safnarar gáfu
loforð um höfðinglegar gjafir yrði
ekki ekki af því, brá þjóðþingið
skjótt við og keypti safnið. Innan
mánaðar hafði það verið opnað al-
menningi í húsakynnum Anger-
steins við Pall Mall 100. Á fyrstu
árum þess streymdu fleiri dýrmæt
aðföng að safninu og vinsældirnar
voru slíkar að fljótlega var farið
var að huga að sérstakri byggingu
yfir það. Mál þróuðust svo að í
apríl 1838, aðeins 15 árum eftir lát
Angersteins, var Þjóðlistasafnið
risið af grunni við Trafalgar Squ-
are, hannað af William Wilkins, og
meðal fyrstu gesta var hin ný-
krýnda Viktoría drottning. Síðan
hefur safnið stækkað og þanist út
án þess að framhlið þess hafi breyst
tiltakanlega og málverkaeign þess
er komin yfir 2000 verk. Fimm
hæða hliðarbygging þess, Sains-
bury Wing, hönnuð af R. Ventury,
reis 1991 eftir miklar vangaveltur
og heitar umræður og við þá miklu
stækkun var allt safnið skipulagt
upp á nýtt og málverkin hengd upp
í tímaröð. Á hæðunum eru einnig
salir fyrir tímabundnar sýningar,
leikhús- og kvikmyndasýningar,
tölvutengt upplýsingarými, verzl-
un, veitingabúð og snyrtiaðstaða.
Tvær til þijár mikils háttar sýn-
ingar, aðallega á list annarra þjóða,
eru settar upp í safninu árlega, en
vinsælustu sýningarnar hafa þó,
vel að merkja, verið þær sem nefn-
ast „Auga listamannsins“, en þá
er merkum samtímalistamönnum
boðið að velja verk úr eigu safnsins
og hengja eigin verk við hlið þeirra.
Nefndir skulu listamenn eins og
Anthony Caro, Richard Hamilton,
Howard Hodgkin, R.B. Kitaj, David
Hockney, Francis Bacon, Patrick
Caulfield, Lucien Freud og Bridget
Riley.
Tala gesta á safnið eykst með
ári hveiju og fer að nálgast 4 millj-
ónir á ári og er ekki síður fróðlegt
að fylgjast með fólkinu en málverk-
unum því hér er mannlífsvettvang-
urinn fjölskrúðugur og endurnýjast
dag hvern sem rýnirinn varð greini-
lega var við þau þijú skipti sem
hann leit þar inn að þessu sinni.
Það skeði eitt skiptið, er hann var
djúpt sokkin við að rýna í hin hreinu
og meitluðu verk Agnolo Bronzin-
os, (1503-1572) einkum „Lík-
ingarsögu ástarinnar", að nokkrar
japanskar stúlkur bar að, stilltu sé
upp við við hlið hans og horfðu
hugfangnar á verk snillingsins.
Skyndilega verður einni litið á
næsta vegg og uppgötvar þá mál-
verk eftir Michaelangelo og um-
hverfist öll. Benti vinkonum sínum
í miklum æsingi handapati og lát-
um á myndirnar og þær eins og
stormsveipur þangað líkt og lostnar
opinberun. Léttist þá á rýninum
brúnin því jafnan er uppörvandi að
verða vitni að slíkum viðbrögðum,
sem segir okkur að unga fólkið
hefur enn taugar til málverksins,
kannski meiri en nokkru sinni í ljósi
aukins upplýsingastreymis og
breytts gildismats. Og þótt menn
geti nú heimsótt söfn um allan
heim á skjánum mun það aldrei
jafnast á við að skoða þau augliti
til auglitis, hefur einungis mennt-
unar- og upplýsingagildi.