Morgunblaðið - 10.10.1996, Blaðsíða 5

4 B FIMMTUDAGUR 10. OKTÓBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 10. OKTÓBER 1996 B 5
+'
VIÐSKIPTI
VIÐSKIPTI
Útflutningsráð íslands tíu ára
Hvað er fémætt
í framtíðinni
Útflutningsráð íslands á tíu ára afmæli um
þessar mundir. í tilefni afmælisins verður hald-
ið málþing í dag þar sem rædd verður staða
_______og framtíðarhorfur útflutnings.____
Guðrún Hálfdánardóttir ræddi við Jón Ás-
*
bergsson, framkvæmdastjóra Utflutningsráðs,
um starfsemi ráðsins.
UTFLUTNINGSRÁÐ ís-
lands var sett á laggimar
árið 1986 í samstarfi
fyrirtækja, samtaka at-
vinnulífins og opinberra aðila. Hlut-
verk þess er að efla útflutning og
almenna markaðsvitund íslenskra
fyrirtækja. Það er einnig stjórnvöld-
um til ráðgjafar um málefni er
varða íslenskan útflutning og fjár-
festingar erlendra aðila á íslandi.
Útflutningsráð stendur fyrir mál-
þingi í dag þar sem meginmarkmið-
ið er að fá umræðu aðila atvinnu-
lífsins um þá stefnu sem eigi að
taka í gjaldeyrisskapandi atvinnu-
greinum íslendinga á komandi
árum. Þar verður einnig til umræðu
skýrsla sem Útflutningsráð hefur
tekið saman í tilefni afmælisins,
um stöðu og framtíðarhorfur út-
flutnings.
Á síðasta ári nam velta Útflutn-
ingsráðs 160 milljónum króna. Þar
af komu 90 milljónir í gegnum
markaðsgjald, gjald sem öll fyrir-
tæki á landinu með skráð virðis-
aukaskattsnúmer greiða. Nemur
gjaldið 0,015% af veltu fyrirtækj-
anna. Að öðru leyti er starfsemi
ráðsins fjármögnuð með útseldri
þjónustu.
Að sögn Jóns Ásbergssonar,
framkvæmdastjóra Útflutnings-
ráðs, er þjónusta Útflutningsráðs
við atvinnuvegina margvísleg. „Má
þar nefna umsjón með sameigin-
legri þátttöku íslenskra fyrirtækja
á sýningum erlendis og ráðgjöf við
að setja upp sýningarbása á sér-
hæfðum sýningum."
Hjá Útflutningsráði eru starfandi
tveir markaðsstjórar sem eru leigð-
ir tímabundið til fyrirtækja við
undirbúning markaðssóknar er-
lendis og er mikil eftirspurn eftir
þeirri þjónustu. Fyrirtæki sem hafa
áhuga á að hefja útflutning eða
festa í sessi útflutning sem þegar
er hafinn geta sótt um þátttöku í
kennsluverkefninu, „Útflutningur
og hagvöxtur“. Tilgangur
þess er að koma markaðs-
þekkingu til fyrirtækj-
anna. Jón segir að verk-
efnið „Útflutningur og
hagvöxtur," sé byggt á
1 írskri hugmynd sem hefur
farið víða um heim. „Við
höfum verið með sams
konar verkefni í Eistlandi ■““",
og aðilar frá Malasíu komu í heim-
sókn til okkar í sumar til þess að
kynna sér framkvæmdina hér. í
janúar munum við hafa umsjón með
verkefninu í Lettlandi."
Þrjár viðskipta-
skrifstofur
Útflutningsráð rekur þijár við-
skiptaskrifstofur erlendis; í New
York fyrir Ameríku, í Berlín fyrir
Þýskaland og Austur-Evrópu og í
Moskvu fyrir Rússland og fyrrum
Nýta op-
inberar
heim-
sóknir
betur
Sovétlýðveldi. Skrifstofurnar veita
íslenskum aðilum m.a. aðstoð á
sýningum, gerð markaðsathugana
og við skipulagningu viðskipta-
ferða. Jafnframt eru veittar al-
mennar upplýsingar um verslun og
viðskipti í viðkomandi löndum og
helstu venjur og siði í viðskiptum.
Á síðasta ári stóð Útflutningsráð
ásamt iðnaðar- og viðskiptaráðu-
neyti að stofnun fjárfestingaskrif-
stofu. Að sögn Jóns er markmið
hennar að kynna erlendum aðilum
möguleika á fjárfestingum hér á
landi og liðsinna þeim sem hafa
áhuga á því. Einnig rekur ráðið
Euro-Info upplýsingaskrifstofu fyr-
ir Evrópusambandið.
Opinber heimsókn Halldórs Ás-
grímssonar utanríkisráðherra til
Suður-Kóreu í lok ágúst var fyrsta
ferð íslensks utanríkisráðherra þar
sem aðalmarkmiðið var að afla við-
skipta og koma á tengslum ís-
lenskra fyrirtækja við atvinnulífið
í viðkomandi landi. Jón segir að
heimsóknin hafi strax skilað ár-
angri og oftar væri hægt að nýta
opinberar heimsóknir í viðskipta-
legu samhengi. „Það er að sjálf-
sögðu ekki hægt að sam-
nýta allar opinberar heim-
sóknir, en mjög gott væri
ef um 1-2 sameiginlegar
heimsóknir væri að ræða
á ári. Islendingar þurfa
að sýna frumkvæði í
stofnun viðskiptasam-
banda og heimsóknir af
“™"“ þessu tagi geta í mörgum
tilvikum skilað miklum árangri.“
íslenskur fiskur
númer eitt
Sjávarútvegurinn skilaði á síð-
asta ári rúmum helmingi af gjald-
eyristekjum þjóðarinnar. Næst á
eftir fylgdi ferðaþjónustan, með
11% og stóriðja skilaði 10% af gjald-
eyristekjunum þjóðarinnar árið
1995.
í skýrslu Útflutningsráðs sem
lögð verður fyrir málþingið kemur
JÓN Ásbergsson, framkvæmdastjóri Útflutningsráðs íslands
Morgunblaðið/Þorkell
fram að léleg arðsemi íslenskra
fyrirtækja sé ein stærsta hindrunin
gegn uppbyggingu öflugra útflutn-
ingsgreina hér á landi og fram-
leiðni íslenskra iðnfyrirtækja er lak-
ari heldur en í þeim löndum sem
ísland ber sig saman við.
Framkvæmdastjóri Útflutnings-
ráðs segir að ef ætluin sé að byggja
upp öflugt atvinnulíf á íslandi verði
að auka útflutningin. „Innanlands-
markaður er of lítill þannig að fyrir-
tæki ná ekki hagkvæmni stærðar-
innar öðruvísi en að flytja út hluta
framleiðslunnar. Þetta er erfiðara
fyrir lítil fyrirtæki sem alltaf verða
að hafa í huga að koma sér á stærri
markað, ná hagkvæmni í rekstrin-
unm og nýta fjárfestinguna þann-
ig.“
Hann segir að Islendingar eigi
að hafa metnað til þess að verða
bestir í sjávarafurðum og fisksalar
alheimsins. „Þar á ég við allt ferlið
á bak við útflutning á sjávarafurð-
um, allt frá vísindum til viðskipta.
íslensk stjómvöld verða að fylgja
þessu eftir með því að skapa vís-
indalegt umhverfi hér. Til þess að
þetta takist reynir á fyrirtækin
sjálf, að þau séu að selja hágæða
vöru þannig að saman fari gott
hráefni og góð fyrirtæki. Fyrirtæk-
in þurfa til þess að hasla sér völl
erlendis að marka sér stefnu í út-
flutningsmálum og gera stefnumót-
andi markaðsáætlanir fyrir útflutn-
ingsafurðir sínar.
Yfirgnæfandi stærð sjávarút-
vegsins hefur áhrif á allan annan
rekstur í landinu. Sem dæmi má
nefna að sala á frystri rækju er
orðin helmingi meiri heldur en sala
á almennri iðnaðarvöm úr landinu,“
segir Jón.
Hann segir að þrátt fyrir að telja
að sjávarútvegurinn eigi að stefna
að forystuhlutverki á sínu
sviði þá sé hann ekki að
gera upp á milli atvinnu-
greina. „Hugbúnaðar-
fyrirtækin virðast meðal
annarra eiga framtíðina
fyrir sér eins og sést á
stórauknum útflutningi
þeirra á undanfömum
ámm. Sama virðist gilda ~
um sérhæfð tæknifyrirtæki eins og
Össur og Marel og mörg fyrirtæki
sem framleiða vöru og þjónustu í
tengslum við sjávarútveg,“ segir
Jón.
Hlutverk ríkisins
í útflutningi
í skýrslu Útflutningsráðs segir
að til þess að styðja sem best við
uppbyggingu öflugra útflutnings-
greina geti ríkið skapað stöðugt og
hagstætt efnahagsumhverfi, þ.e.
Þekking
er mikil-
vægasta
auð-
lindin
tryggt stöðugleika í efnahagskerf-
inu, stöðvað skuldasöfnun og byggt
upp skattakerfi sem styður en
hamlar ekki aukum útflutningi.
Ríkið geti komið á heildstæðri at-
vinnustefnu sem stuðlar að upp-
byggingu útflutningsgreina og sér-
tökum stuðningsaðgerðum sem
styðja við þá stefnu.
Markaðsstyrktarsjóður hefur það
hlutverk að styðja við bakið á fyrir-
tækjum sem era að byija að þreifa
fyrir sér með markaðs-
setningu erlendis. Við
stofnun sjóðsins árið 1993
var framlag ríkisins 50
milljónir en er komið nið-
ur í 25 milljónir í fjárlög-
um ársins 1997.
„Lítil fyrirtæki eiga oft
erfítt með að fá aðgang
.... að ýmsum markaðsgögn-
um. Fyrir þau er mjög mikilvægt
að hafa aðgang að einhverri fjár-
haglegri aðstoð. Úr sjóðnum era
ekki veittir rekstrarstyrkir til fyrir-
tækja heldur er sjóðnum ætlað að
styrkja sértækar aðgerðir, s.s.
markaðsráðgjöf og kostnað við sýn-
ingarhald. Frændur okkar Norð-
menn leggja mikla peninga í að
standa við bakið á litlum fyrirtækj-
um,“ segir framkvæmdastjóri Út-
flutningsráðs.
Hann segir að virðisaukaskatts-
kerfið hafi gert það að verkum að
oft sé ódýrara fyrir opinbera aðila,
sem ekki borga virðisaukaskatt af
sinni þjónustu, að byggja upp þekk-
ingu innan stofnana. Sem m.a. hefti
hugbúnaðarfyrirtækin í að byggja
upp fyrirtæki innanlands sem síðan
hefur áhrif á útflutningsmöguleika
þeirra.
Auknar fjárfestingar
erlendis
Jón Ásbergsson, framkvæmda-
stjóri Útflutningsráðs, segir ljóst
að ísland eigi eftir að verða mun
virkari þátttakandi í alþjóðlegum
viðskiptum í framtíðinni. „Við mun-
um byggja okkar atvinnuvegi á
hugviti og þekkingu. Fyrirtæki
verða rekin samkvæmt áætlana-
gerð samfara aukinni rekstrarþekk-
ingu. íslensk fyrirtæki munu í
auknum mæli fjárfesta erlendis og
reka fyrirtæki erlendis. Þetta er
óhjákvæmilegt og í framtíðinni á
þetta eftir að skapa störf hér heima
á sviði þekkingar.“
„Þekking er mikilvægasta auð-
lindin, forsenda framfara á íslandi
og í eflingu útflutningsgreina. Ef
ekki verður unnið ötullega að því
að bæta menntun á þeim sviðum
sem að útflutningi koma á þjóðin
eftir að sitja áfram í sömu sporun-
um og horfa á aðrar þjóðir sigla
fram úr hvað lífsgæði varðar,“ seg-
ir í skýrslu Útflutningsráðs.
í Tölfræðihandbók um menntun
og menningu sem menntamála-
ráðuneytið hefur gefíð út kemur
fram að tungumálakennsla er mun
minni á íslandi heldur en í flestum
öðrum Evrópulöndum.
Að Jóns sögn vantar mikið upp
á málakunnáttu íslendinga og það
verði að gera meiri kröfur í tungu-
málakennslu í íslenskum skólum.
„Þar sem kenndar era mun færri
stundir á viku, með verr launuðum
kennuram heldur en í nágrannaríkj-
unum, hlýtur það einhvers staðar
að bitna á. Það verður að vera skiln-
ingur á gildi menntunar í þróun
atvinnuveganna á íslandi."
Útgáfa á niður-
stöðum málþings
Á málþinginu í dag verða
myndaðir fímm vinnuhópar sem
§alla um ýmsar hliðar íslensks at-
vinnulífs og framtíðarhorfur þess.
Niðurstöður vinnuhópanna verða
teknar saman og gefnar út í sér-
stakri skýrslu sem verður dreift til
allra þátttakenda, fjölmiðla, opin-
berra stofnana, hagsmunasamtaka
og skóla.
Jón Ásbergsson segist vonast til
þess að umræðumar á málþinginu
eigi eftir að skila markvissum tillög-
um um mótun stefnu í útflutnings-
málum fyrir framtíðiná.
*
Fjórða starfsár Ráðstefnuskrifstofu Islands
Ráðstefnugestum hef-
urfjölgað um 25% íár
■W-^ AÐSTEFNUGESTUM
hefur fjölgað um 25% frá
| síðasta ári og hafa yfir
^ 12 þúsund ráðstefnugest-
ir komið hingað til lands það sem
af er árinu, þrátt fyrir að Island
þyki fremur dýr valkostur.
Frá stofnun Ráðstefnuskrifstof-
unnar fyrir fjóram árum hefur fjöldi
ráðstefna hér á landi aukist jafnt
og þétt og er Jóhanna Tómasdóttir,
framkvæmdastjóri Ráðstefnuskrif-
stofunnar ekki í vafa um að starf-
semi skrifstofunnar hafi skilað góð-
um árangri.
í könnun sem var gerð meðal
norrænna ráðstefnugesta á vegum
Ráðstefnuskrifstofunnar árið 1994,
kom í ljós að ráðstefnugestir eyða
að jafnaði meira fé en aðrir ferða-
menn en meðaleyðsla þeirra reynd-
ist vera um 15 þúsund krónur á
dag meðan meðaleyðsla annarra
ferðamanna reyndist vera 7 þúsund
krónur. Að sögn Jóhönnu er því til
mikils að vinna að efla þennan þátt
íslenskrar ferðaþjónustu. „Það er
því tímabært að yfírvöld geri sér
grein fyrir að þama eru ónýttir
möguleikar til frekari gjaldeyrisöfl-
unar.“
Kynning á íslandi
Til þess að kynna ísland sem
spennandi valkost fyrir ráðstefnur
og hvatningaferðir tekur Ráð-
stefnuskrifstofan þátt í sérhæfðum
sýningum, gefur út kynningarefni
og hvetur íslenska ráðstefnugest-
gjafa til að bjóða Island fram sem
ráðstefnuland. Auk þessa hefur
skrifstofan boðið hingað til lands
fámennum hópum skipuleggjenda
ráðstefna og hvataferða. í þeim til-
vikum stendur skrifstofan straum
af kostnaði ásamt aðildarfélögum
Ráðstefnuskrifstofunnar.
í sumar sendi skrifstofan öllum
þeim sem hingað hafa komið í boði
skrifstofunnar bréf þar sem
grennslast var fyrir um hvort heim-
sóknirnar hefðu skilað einhveijum
árangri. Að sögn Jóhönnu voru all-
flestir mjög jákvæðir gagnvart Is-
landi og lofuðu land og þjóð í hást-
ert. „Yfír 90% svarenda höfðu
raælt með íslandi við sína viðskipta-
Morgunblaðið/Golli
JÓHANNA Tómasdóttir, framkvæmdastjóri
Ráðstefnuskrifstofu íslands.
vini og verður það að þykja gott
enda höfum við þar eignast fleiri
„sölumenn". Hins vegar voru þeir
færri sem höfðu komið með hópa
eða ráðstefnur til íslands. Flestir
sögðu að enn hefði ekki boðist rétt
tækifæri, slíkt tæki lengri tíma, en
einnig báru margir við háu verði á
mat og drykk.“
Veitingahús fengu mjög góða
einkunn fyrir gæði á mat og þjón-
ustu í könnuninni, en hótelin voru
yfirleitt talin góð eða í lagi. „Því
vaknar sú spurning hvort ekki sé
komin tími til að reisa hér 5-
stjörnu, eða lúxushótel, enda hefur
herbergjanýting á höfuðborgar-
svæðinu aukist stöðugt undanfarin
ár og er nú komin yfír 60%,“ segir
Jóhanna.
Hún segist því miður geta nefnt
dæmi um skipuleggjanda 350-
manna ráðstefnu sem leist mjög vel
á alla aðstöðu hér og sagði hana
fullkomlega samkeppnishæfa, en
ástæðan fyrir því að ísland varð
ekki fyrir valinu var sú, að ekki
væri hægt að hýsa alla ráðstefnu-
gesti á sama hóteli,og verð á mat
og drykk.
Ráðstefnuhús
tímabært
Að sögn Jóhönnu er nú orðið
tímabært að huga alvarlega að
byggingu ráðstefnuhúss hér. „I
raun væri best að það héldist í
hendur við byggingu 5-stjörnu hót-
els. Þó að Háskólabíó og ráðstefnu-
salir hótelanna séu góðir fyrir
smærri ráðstefnur þá vantar hér
ráðstefnuhús með einum stórum og
vel útbúnum ráðstefnusal, fjöl-
mörgum minni sölum og góðri sýn-
ingaraðstöðu. Slík bygging myndi
ekki aðeins auka kosti til ráðstefnu-
halds, heldur hefði hún margföld
Morgunblaðið/Kristinn
FRIÐRIK Sophusson, fjármálaráðherra, flutti ávarp á ráðstefnu um viðskipti íslands og Bandaríkjanna.
*
Ráðstefna um viðskipti Islands og Bandaríkjanna
Ferðamynstur Banda-
ríkjamanna að breytast
ISLENDINGAR eiga að nýta sér
þær breytingar sem nú eiga sér
stað á ferðamynstri Bandaríkja-
manna. Staðir sem óhugsandi var
fyrir fimm árum að kæmust inn á
ferðakort Bandaríkjamanna eru vin-
sælastir í dag. Meðal þeirra era lönd
eins og Víetnam og Kúba - og því
ekki ísland? Þetta kom fram í erindi
dr. Lailu Ranch, deildarstjóra ferða-
námsbrautar New York-háskólans,
á ráðstefnu um nútíð og framtíð
viðskipta íslands og Bandaríkjanna
sl. laugardag. Á ráðstefnunni var
helst fjallað um samstarf og fjárfest-
ingar í ferðaþjónustu. Dr. Ranch
segir að mikil sókn sé í ferðaiðnaðin-
um í Bandaríkjunum, líkt og víða
annars staðar í heiminum. Undan-
farna tólf mánuði hafí verðbréfasal-
ar á Wall Street mælt sérstaklega
með hótelum sem góðri og öruggri
fjárfestingu.
Á ráðstefnunni vora margir inn-
lendir og erlendir fyrirlesarar. Meðal
þeirra var Rudy Maxa, ferðafrétta-
skýrandi hjá CNN og NPR. Hann
benti á nýjan möguleika, sem
stærstu flugfélögin í Bandaríkjunum
hafa tekið upp til þess að ná betri
nýtingu í flugi. „Þau hafa tekið ver-
aldarvefinn í sína þjónustu og þegar
ljóst væri að vélar yrðu hálftómar
sendu þeir upplýsingar á vefínn um
lækkað verð í viðkomandi ferð.
Áhugasamir geta síðan pantað ferð-
ir með tölvupósti. Ég kynnti þennan
möguleika fyrir japönskum hóteleig-
endum og leist þeim mjög vel á
hugmyndina. Töldu þeir þetta geta
sparað mikla fjármuni og tíma sem
annars færi í bréfasendingar."
Dýrt að fljúga til íslands
Rudy Maxa kvartaði yfir því hve
dýrt væri að fljúga til íslands og
sagði að það hefði mikil áhrif á að
ferðamenn færu frekar til annarra
staða í Evrópu. Undir þetta tók Nig-
el Osborne, forstjóri Insight Inter-
national Tours í Boston. Osbome
sagði að Reykjavík gæti ekki keppt
við borgir eins og Róm, París og
London um farþega. Hægt er að
fljúga beint frá Bandaríkjunum til
þessara staða á svipuðu verði og til
Islands. Aftur á móti ættu íslending-
ar að leggja aukna áherslu á hrein-
leika og sérstöðu landsins.
I erindi Magnúsar Oddssonar,
ferðamálastjóra, kom fram að fjöldi
ferðamanna til íslands hefur marg-
faldast á tæpum fimmtíu árum, úr
4 þúsund ferðamönnum árið 1949 í
rúmlega 190 þúsund á síðasta ári.
Hann segist telja nauðsynlegt að.
breytingar verði á fyrirtækjum í
ferðaiðnaði. „íslensku fyrirtækin, að
Flugleiðum undanskildum, eru of lít-
il. I ört vaxandi samkeppni eru það
stóru fyrirtækin sem lifa af sam-
keppnina. Flugleiðir e.r eina fyrir-
tækið í ferðaiðnaðinum á íslandi sem
er á hlutabréfamarkaði. Þessu þarf
að breyta og til þess að við verðum
ekki undir í alþjóðlegri samkeppni
um ferðamenn þurfum við íslending-
ar t.d. að koma samgöngumálum
og þjónustu í landinu í betra horf.
Fyrr sýna erlendir fjárfestar landinu
ekki áhuga,“ sagði Magnús.
H O N N U N G
NOTAGILDI
áhrif á alla ferðaþjónustu í landinu,
með aukinni nýtingu á hótelum,
veitingahúsum og allri afþreyingu.
Það era hins vegar aðeins ríki og
borg sem geta tekið ákvörðun um
byggingu slíks húss og því fyrr sem
sú pólitíska ákvörðun verður tekin,
því betra.“
Samnorræn kynning
Nú í október mun Ráðstefnu-
skrifstofan taka þátt í samnorrænni
kynningu í Washington D.C.. Þar
verður útvöldum aðilum innan al-
þjóðlegra félagasamtaka boðið til
kvöldverðar þar sem sýndar verða
litskyggnur frá öllum Norður-
löndunum og sérhönnuðum bækl-
ingi um Norðurlöndin dreift meðal
gesta. Jóhanna segir þetta vera
fyrstu skrefin sem stigin eru inn á
þennan sérhæfða markað í Banda-
ríkjunum. „Hann er bæði mjög dýr
og stór þannig að samflot með hin-
um Norðurlöndunum er í raun eina
leiðin til þess að komast inn á svo
stóran markað. Það verður spenn-
andi að sjá hver árangurinn af þess-
ari kyningu verður, því þetta er til-
raunaverkefni og áframhaldandi
markaðsstarf í Bandaríkjunum
byggir verulega á árangri þess,“
segir Jóhanna.
4*#lS
‘OI co 3
AeiutI
SKRIFSTOFUHÚSGÖGN
A.GUÐMUNDSSON ehf.
húsgagnaverksmiðja
Skemmuvegi 4 Kópavogi Sími 557 3100