Morgunblaðið - 11.10.1996, Qupperneq 1

*
<
W>gl*!Xyftrywwg
Gorbachev bauð tvær borg-
ir - Reagan valdi Reykjavík
•»»V' «
«» HM« OU 1UWÍI
Stuiidin komin til
að hefjast handa
- «*jrdí Mikfcftii bachcn-. IriMAgi IfeYttrUcjftnna, viö koniana til bUnd*
Höldum til Reykja-
víkur í friðarskyni
- Htgöi R»wrid K<g>gaw BanditrCkjftfonnii vtð up}»lw( t»lan4»fcrdar
er alltaf bjartsýnn
• Fyrir tíu árum hittust Míkhaíl Gorbatsjov og Ronald Reagan í Höfða • A einum stað er
k leiðtogafundurinn í Reylgavík kallaður hin glataða helgi, en aðrir segja að fundurinn hafi
markað tímamót í sögu 20. aldar • Hvað gerðist í Reykjavík 11. og 12. október 1986?
íDfi
fff!
f)pj
’3, 0
rA
fíf:
>ííii
19

mm
■mmm
iim nm
UPPHAFIÐ AÐ
ENDIKALDA
STRÍÐSINS
> *
I tvo daga beindust allra augu að Islandi. Karl Blöndal
fjallar um leiðtogafund Reagans og Gorbatsjovs í
Reykjavík fyrir tíu árum.
Afvopnunarviðræður
á villigötum
SÍÐLA kvölds 12. október 1986 sátu
nokkrir blaðamenn í glerbás á rit-
stjórn Morgunblaðsins og brutu heil-
ann um það hvernig forsíðufyrirsögn
næsta dags ætti að líta út. Þennan dag hafði
leiðtogafundi Ronalds Reagans Bandaríkjafor-
seta og Míkhaíls Gorbatsjovs Sovétleiðtoga
lokið með ósamkomulagi og leyndi vonbrigða-
svipurinn sér ekki í andlitum þeirra, sem sátu
fundinn, jafnt leiðtoganna, sem undirmanna
þeirra. A hinn bóginn höfðu leiðtogarnir seilst
sýnu lengra í afvopnunarátt í viðræðum sín-
um, en nokkru sinni í kalda stríðinu, áður en
allt strandaði á geimvömum. Spurningin var
því sú hvort vonbrigðin yrðu gerð að meginatr-
iði, eða gefið í skyn að stigið hefði verið stórt
skref í átt til bættra samskipta risaveldanna.
Síðari kosturinn varð fyrir valinu.
Það var hins vegar ekki augljóst á þeim
tíma. Fjölmiðlar hömruðu á því að gerð hefðu
verið mistök í Reykjavík og legið hefði við
harmleik. Margir eru enn þeirrar hyggju að
við hafí legið að Ronald Reagan gengi of langt
á fundinum og semdi af sér.
Hins vegar var það niðurstaða flestra þeirra,
sem sóttu málþing, sem haldið var til að minn-
ast þess að tíu ár væru liðin frá leiðtogafundin-
um, að hann hefði skipt sköpum í þróun af-
vopnunarmála og jafnvel markað tímamót í
sögu tuttugustu aldarinnar.
Sovétmenn áttu hugmyndina að því að
Reagan og Gorbatsjov héldu vinnufund til að
undirbúa leiðtogafundi, sem rætt hafði verið
um á fundi þeirra í Genf árið áður að haldnir
yrðu í Washington 1986 og Moskvu 1987.
Gorbatsjov lýsir því svo í endurminningum
sínum að hugmyndin að því að halda leiðtoga-
fund hafi kviknað þegar hann fékk bréf frá
Reagan þar sem hann var í sumarfríi á Krím-
skaga. Honum var fengið uppkast af svar-
bréfi, en ákvað að skrifa ekki undir það: „Þess
í stað hugðist ég leggja til við forsetann að
haldinn yrði áríðandi fundur vegna þess að
afvopnunarviðræðurnar í Genf voru komnar í
blindgötu og líkastar gamanleikriti. Við urðum
að hleypa nýju lífi í viðræðurnar," skrifar
Gorbatsjov.
Gorbatsjov leitaði álits helstu ráðamanna
og lýstu þeir allir yfir stuðningi.
Eduard Shevardnadze, utanríkisráðherra
Sovétríkjanna, kom í opinbera heimsókn til
Washington 18. september. Meðferðis hafði
hann bréf Gorbatsjovs. Reagan tók á móti
Shevardnadze á skrifstofu sinni í Hvíta hús-
inu. En forseta Bandaríkjanna var ekki
skemmt þennan dag.
Mál bandaríska blaðamannsins Nicholas
Daniloffs og sovéska njósnarans Gennadís
Zakharovs var þá enn í hámæli og Bandaríkja-
menn voru æfir yfir því að Daniloff skyldi
hafa verið leiddur í gildru til þess eins að
knýja fram lausn Sovétmannsins. George
Shultz, utanríkisráðherra Bandaríkjanna, segir
í endurminningum sínum að, að Reagan hafi
verið reiður og hann hafi gert Shevardnadze
ljóst að engin hreyfing yrði á samskiptum
austurs og vesturs meðan Daniloff-málið væri
óleyst.
„Ég vissi að Ronald Reagan var afbragðs
leikari, en þarna var hann ekki að leika,“ skrif-
ar Shultz.
Shevardnadze
tekinn á beinið
Don Regan, þáverandi starfsmannastjóri
Bandaríkjaforseta, lýsti fundi Reagans og
Shevardnadzes svo á málþinginu í Reykjavík
fyrir rúmri viku: „Þeir tókust ekki í hendur
og Shevardnadze hafði ekki fyrr fengið sér
sæti, en forsetinn hóf 45 mínútna reiðilestur
vegna óréttlátrar handtöku Daniloffs og fang-
elsunar hans. Forsetinn krafðist þess að Dani-
loff yrði látinn laus. Shevardnadze átti þess
ekki kost að segja orð í talsverðan tíma. Þeg-
ar hann loksins komst að dró hann fram bréf-
ið. Reagan tók það, leit ekki á það og lagði
á borð við stól sinn. Það var ekki fyrr en