Morgunblaðið - 12.10.1996, Blaðsíða 8

8 LAUGARDAGUR 12. OKTÓBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
MÉR er ekkert mál Tumi . . .
Hreinsun valsa í prentvélum
Kókosolía í stað leysiefna
Morgunblaðið/Ásdis
STARFSMAÐUR Svansprents í Kópavogi hreinsar
prentvél með jurtaolíu.
HELMINGUR prentsmiðja lands-
ins hefur tekið upp nýja, umhverfís-
væna aðferð við hreinsun valsa í
prentvélum. í stað leysiefna er
notuð kókosolía sem soðin hefur
verið með alkóhóli. Nýja aðferðin
fer betur með valsana, því hún
þurrkar þá ekki, loftið inni í prent-
smiðjunum batnar og það dregur
úr magni eiturefna í andrúmsloft-
inu.
Nýja hreinsunaraðferðin er upp-
runnin í Danmörku en Evrópusam-
bandið hefur tekið hana upp á sína
arma og dreift víða um álfuna.
Iðntæknistofnun hefur unnið að
því að innleiða aðferðina hér á
landi og einnig hafa íslendingar
kennt Norðmönnum hana.
Ragnar Jóhannsson, deildar-
stjóri umhverfis- og efnatækni-
deildar hjá Iðntæknistofnun, segir
að nýja aðferðin sé ekki kostnað-
arsamari en notkun leysiefnanna
og kostimar séu ótvíræðir. „Það
tekur ögn lengri tíma að hreinsa
valsana með olíunni, því það þarf
að tryggja að ekkert verði eftir
af olíunni eftir hreinsunina. Með
leysiefnum tekur hreinsunin um
fímm mínútur en með olíunni 7-8
mínútur. Olían er dýrari, en á
móti kemur að minna þarf að nota
af henni. Sparnaður felst einnig í
því að ekki er þörf á jafn öflugri
loftræstingu, skilagjald fyrir losun
eiturefna verður minna og starfs-
skilyrði prentara batna til muna.“
Ragnar hefur farið milli prent-
smiðja hér á landi og kynnt nýju
aðferðina og kennt vinnubrögðin.
Um helmingur prentsmiðja lands-
ins notar hana nú, en í mismiklum
mæli. Sumar þeirra hófu reyndar
notkun olíunnar áður en Evrópu-
verkefnið fór í gang.
Ragnar hélt námskeið í Noregi
í nóvember í fyrra og þjálfaði
menn í að nota olíuna. Árangurinn
er sá að 28% prentsmiðja nota nú
nýju aðferðina en 14% eru að hug-
leiða að taka hana upp.
Keyrtí
sláturhús
SLÁTRUN stendur enn yfir
víða um land. Heldur var
kuldalegt á Jökuldalnum þeg-
ar Eiríkur Skjaldarson á
Skjöldólfsstöðum var ásamt
Huldu Hrafnkelsdóttur, konu
sinni, að draga sundur fé í
réttinni við Gilsá en von var
á bíl til að keyra féð í slátur-
hús.
Námskeið í forvörnum fyrir almenning
Hvernig á að
koma í veg fyrir
lífsstílssj úkdóma
Forvarnir sem snúa að
sjúklingum, er sér-
grein innan læknis-
fræðinnar sem ekki var til
fyrir nokkrum árum. Þegar
Snorri Ólafsson var í fram-
haldsnámi í Kaliforníu var
þessi grein að ryðja sér til
rúms þar. Nú eru þeir orðn-
ir nokkuð margir þar sem
sérhæfa sig í forvarnarmál-
um, en víða annars staðar
er enn um lítt þekkt nám
að ræða. Eftir dvölina í
Bandaríkjunum lá leið
Snorra til Noregs þar sem
hann hóf störf við forvarnir
á sjúkrahúsi í Þelamörk.
- Var þetta þá nýjung í
Noregi? „Það voru alla
vega ekki margir sem höfðu
lærtþessi fræði. Yfírlæknir-
inn minn í Þelamörk hafði
mikinn áhuga á forvörnum og þeg-
ar hann frétti að ég hafði lært og
unnið við forvamir í Bandaríkjun-
um, vildi hann endilega byrja með
svona starfsemi á spítalanum. Það
var ekki til nein staða, en hann
gaf sig ekki og útvegaði styrki
þannig að niðurstaðan varð sú að
ég vann við forvarnir í Þelamörk
í þijú og hálft ár.
- í hverju fólst starfið?
„Það fólst í raun og veru í
meðhöndlun fólks með lífsstíls-
sjúkdóma. Ég endurvann til dæm-
is prógrammið frá sjúkrahúsunum
sem ég hafði unnið á í Kaliforníu,
skipulagði námskeið og hélt fyrir-
lestra.
Langflest fólk sem er lagt inn
á lyfjadeildir á norskum spítölum
er með bráða sjúkdóma, en meira
en helmingur er með sjúkdóma
sem stafa því að það hefur ekki
lifað alveg réttu lífí. Það kemur
til dæmis inn með háan blóðþrýst-
ing, hátt kólesteról, kransæða-
stíflu, heilablóðfall, reykingasjúk-
dóma, bijóstsviða, offituvanda:
mál, magasjúkdóma og fleira. í
stað þess að senda þetta fólk bara
beint út, er því bent á námskeið
sem byijar á spítalanum og heldur
svo áfram eftir að fólk útskrifast.
Þessi mál voru þróuð í Þela-
mörk og nú er komin föst staða
þar við svona forvarnir. Það hefur
verið talað um forvarnamál í fjöl-
miðlum og landlæknir og aðrir
embættismenn tala líka um þetta.
Nýjungin í Noregi felst hins vegar
í því að þetta skuli vera gert inni
á spítölum á sérstökum deildum
með sérmenntuðu fólki.“
- Er þetta algeng sérmenntun?
„Alls ekki. Þetta er enn sem
komið er lítil sérgrein
í Noregi. En á vissum
stöðum í Bandaríkj-
unum vex hún hratt.
Það er gjarnan sagt að
hvað varðar forvarna-
mál í læknavísindum séu Banda-
ríkin svona 25 árum á undan. Hér
í Björgvin eru menn að þrýsta á
mig að halda svipuð námskeið og
ég var með í Þelamörk, en ég hef
ákveðið að einbeita mér næstu
árin að doktorsritgerð minni í lyf-
læknisfræðum."
- Eru þessi námskeið bara ætl-
uð fólki sem hefur legið á spítala?
„Nei, mikil ósköp. Við viljum ná
til allra sem hafa áhuga á heil-
brigðu lífemi og vilja vita hvernig
það á að haga lífí sínu til þess að
koma í veg fyrir þessa menningar-
sjúkdóma. Það er mjög æskilegt
að fólk komi á svona námskeið og
þau eiga alltaf að vera í boði.
Námskeiðið um helgina verður
í Suðurhlíðarskóla, laugardag,
sunnudag og mánudag kl. 19-22.
Snorri Ólafsson
► Snorri Ólafsson læknir er
42 ára gamall. Hann lauk prófi
í læknisfræði frá Háskóla Is-
lands árið 1978 og fór 1982 til
Bandaríkjanna í sérnám. Þar
nam hann við Loma Linda há-
skóla í Suður-Kaliforníu og
lauk prófi í lyflæknisfræði eftir
þijú ár en prófi i meltingar-
fræði tveimur árum síðar. í tvö
ár eftir það nam hann forvarn-
ir sem snúa að sjúklingum. Eft-
ir stutt stopp hér á landi lá leið-
in síðan til Noregs þar sem
Snorri hefur búið í sjö ár og
stundar nú doktorsnám sam-
hliða starfi sínu á Haukeland
spítala í Björgvin. Hann er
staddur hér á landi um helgina
vegna námskeiðs sem hann
heldur um forvarnir gegn ýms-
um lífsstílssjúkdómum.
Eiginkona Snorra er Tone
Ólafsson, viðskipta- og kennslu-
fræðingur, og eiga þau tvo unga
syni, tveggja og hálfs árs og
fimm mánaða.
Aðventistar
lifa sex árum
lengur
Ég mun flytja fyrirlestra um þessa
helstu lífsstílssjúkdóma og hvern-
ig má koma í veg fyrir þá. Svo
mun tannlæknir tala um tann-
vernd, sjúkraþjálfari um hreyf-
ingu og líkamsvernd og svo prest-
ur í aðventusöfnuðinum um það
hvernig hægt sé að lifa lengi.
Samkvæmt rannsóknum lifa að-
ventistar sex árum lengur en aðr-
ir og talið er að ástæðuna megi
rekja til lífsstíls þeirra. Þetta fólk
þykir mjög áhugaverður rann-
sóknarhópur, hvítt fólk sem lifir
öðruvísi en aðrir og færri sjúk-
dómar hijá. Aðventistar hafa ver-
ið rannsakaðir sérstaklega í
-------- Bandaríkjunum frá
1950, líka í Noregi,
Danmörku, Hollandi og
Ástralíu og víðar.“
- Kannski að lokum,
“““” þarf ekki sérfræðingur
forvarnarmálum að sýna gott
fordæmi og lifa heilbrigðu lífi?
„Ég var töluvert undir smá-
sjánni í Þelamörk og sumt fólk
átti það til að kíkja í matarkörf-
una hjá mér þegar það rakst á
mig úti í búð. Fólk fylgdist líka
með því hvort ég hreyfði mig nóg.
í Björgvin er ég, alla vega eins
og stendur, ekki að vinna jafn
mikið að forvarnamálum, þannig
að ég get gert það sem mér sýn-
ist. Fólk er ekki að fylgjast með
mér.“
- Nýtirðu þér það til að svíkj-
ast um?
„Ég viðurkenni að ég hreyfi
mig minna, en það helgast nú
aðallega af því að við hjónin eigum
nú tvo unga syni og höfum minni
tíma en áður.“