Morgunblaðið - 12.10.1996, Blaðsíða 20

20 LAUGARDAGUR 12. OKTÓBER 1996
ERLEIMT
M0RGUN3LAÐIÐ
AUSTUR TÍMOR
Þingkosningarn-
ar á Nýja Sjálandi
Varar við
aftur-
hvarfi til
efnahags-
óreiðu
Auckland, Wellington. Reuter.
NÝSJÁLENDINGAR gengu til
þingkosninga í gær og verður nú
kosið samkvæmt nýju kerfi þar sem
blandað er saman hlutfallskosningu
og einmenningskjördæmum þar
sem sá sigrar er flest fær atkvæð-
in. Kannanir gefa til kynna að mjög
hafi fjarað undan Þjóðarflokki Jims
Bolgers forsætisráðherra síðustu
vikurnar og svo geti farið að Verka-
mannaflokkur Helen Clark sigri.
Þjóðarflokkurinn var í síðustu
könnunum með rúmlega 32% fylgi,
Verkamannaflokkurinn 26,5%,
Bandalagið, samtök lítilla vinstri-
flokka, var með 11,2% og flokkur-
inn Nýsjálenskir hagsmunir, sem
er þjóðernissinnaður og undir stjórn
maóríans Winston Peters, hlaut
14,7%. Ljóst þykir að vegna nýja
kerfisins aukist líkumar á að mynd-
uð verði samsteypustjórn þar sem
enginn einn flokkur verði nógu
öflugur til að fá hreinan meirihluta
á þingi. Staða Bolgers verður þá
erfið þar sem Clark mun að öllum
líkindum geta samið við Bandalagið
og fullyrt er að Peters hneigist
fremur til samvinnu við Clark en
Bolger.
Bolger hvatti landa sína í gær
til að hafna sósíalisma Verka-
mannaflokksins og veita flokki sín-
um nýtt umboð til stjórnarforystu.
Þjóðarflokkurinn hefur í kosninga-
baráttunni lagt áherslu á þann
árangur sem náðst hefur undanfar-
in ár í að auka hagvöxt og lækka
skatta auk þess sem atvinnuleysi
er nú aðeins um 6% sem telst lítið
á alþjóðlegan mælikvarða.
Bolger sagði að með sama áfram-
haldi myndu Nýsjálendingar greiða
síðustu erlendar skuldir sínar eftir
sjö ár. „Andstæðingar okkar í
Verkamannaflokknum og Banda-
laginu eru að segja að við ættum
ekki að greiða skuldirnar niður
svona hratt, það sé hægt að auka
útgjöidin núna. Þetta getur verið
freistandi á sinn hátt þangað til
menn huga að fortíðinni, þá sjá
þeir að þetta er alls ekki freistandi
heldur værum við að endurtaka
gömlu mistökin," sagði ráðherrann.
Clark boðar afturhvarf
Þjóðarflokkurinn hefur haldið
áfram að koma á róttækum breyt-
ingum í átt til markaðshyggju sem
Verkamannaflokkurinn hóf á
níunda áratugnum. Clark boðar á
mörgum sviðum afturhvarf til hefð-
bundinnar jafnaðarstefnu flokks
síns sem var til skamms tíma þjak-
aður af innbyrðis deilum um fijáls-
hyggjustefnu fyrirrennara hennar á
formannstóli. Fjármálaráðherra
flokksins á níunda áratugnum og
helsti talsmaður umbótanna, Roger
Douglas, hefur stofnað nýjan flokk
en honum er ekki spáð miklu fylgi.
Verkamannaflokkurinn hefur
ásamt öðrum stjórnarandstöðu-
flokkum hamrað á því að bæta
þurfi ástand í heilbrigðis- og
menntamálum, Clark heitir því að
stytta biðlista á sjúkrahúsum og
lækka skólagjöld. Kannanir sýna
að margir Nýsjálendingar álíta að
efnahagslegu umskiptin síðustu 12
árin hafi valdið því að bilið milli
ríkra og fátækra hafi aukist um of.
Clark segir það hneisu að ekki sé
hægt að bæta kjör fátæklinga og
heitir því að skipa nefnd til að fást
við „hræðilega fátækt sem ég tel
að grafi undan samfélaginu öllu.“
>
\
l
l
I
t
I
Biskup og andspyrnuleiðtogi frá Austur-Tímor fá friðarverðlaun Nóbels
Heiðraðir fyrir baráttu í
þágn kúgaðrar smáþjóðar
Reuter
JOSE Ramos-Horta, útlægur andspyrnuleiðtogi frá Austur-Tímor, skenkir vinum sínum og ættingjum kampavín eftir að tilkynnt var
að hann hlyti friðarverðlaun Nóbels í ár. Hann býr nú í Sydney í Ástralíu.
KAÞÓLSKI biskupinn Carlos Filipe Ximenes Belo, annar hand-
hafa friðarverðlauna Nóbels í ár.
hertóku Austur-Tímor“. Ramos-
Horta kvaðst telja að hann hefði
ekki átt að verða fyrir valinu, heldur
Xanana Gusmao, sem stjórnaði and-
spymunni gegn Indónesum og var
handtekinn árið 1992. Gusmao af-
plánar nú 20 ára fangelsisdóm í Indó-
nesíu.
Ramos-Horta, sem er 46 ára, var
utanríkisráðherra stjómar Fretilin
og flúði frá Austur-Tímor þremur
dögum eftir innrás Indónesa.
Þriðjungur lét lífið
Nóbelsnefndin sagði að áætlað
væri að 200.000 manns, eða um
þriðjungur íbúa Austur-Tímors,
hefðu látið lífið af völdum hungurs-
neyðar, farsótta, átaka og ógnar-
stjómar eftir innrás Indónesa. Ibú-
amir eru nú um 800.000.
Þetta er ekki í fyrsta sinn sem
nóbelsverðlaunanefndin heiðrar lítt
þekkta andófsmenn til að efla mál-
stað þeirra en verðlaunin hafa ekki
alltaf tryggt þeim pólitískan sigur. Á
meðal friðarverðlaunahafa Nóbels
era Aung San Suu Kyi, stjómarand-
stöðuleiðtogi í Búrma, sem fékk
verðlaunin árið 1991 og var ekki
leyst úr stofufangelsi fyrr en fjóram
áram síðar. Dalai Lama, andlegur
leiðtogi Tíbeta, fékk verðlaunin 1989
en Kínveijar hafa ekki enn losað
tökin á Tíbet.
Bjorn Tore Godal, utanríkisráð-
herra Noregs, sagði að ákvörðun
nefndarinnar væri umdeild en kvaðst
styðja hana í von um að hún leiddi
til friðsamlegrar lausnar á deiiunni
um Austur-Tímor.
Þess má geta að ein þeirra sem
lagt hefur tii við norsku Nóbelsverð-
launanefndina að Belo fengi verð-
launin er Kristín Ástgeirsdóttir,
þingkona Kvennalistans.
Ósló, Sydney, Jakarta. Reuter.
FRIÐARVERÐLAUN Nóbels í ár
falla í skaut tveggjá manna sem
fæddust á Austur-Tímor og hafa
reynt að binda enda á 21 árs átök
sem biossuðu upp eftir innrás Indó-
nesíuhers í portúgölsku nýlenduna
fyrrverandi. Nóbelsverðlaunanefndin
í Osló tilkynnti í gær að kaþólskur
biskup, Carlos Filipe Ximenes Belo,
og útlægur andspymuleiðtogi, Jose
Ramos-Horta, hefðu orðið fyrir val-
inu.
„Við vonum að í þessu felist skila-
boð ... til stjómarinnar í Indónesíu
um að hún breyti stefnu sinni,“ sagði
formaður nefndarinnar, Francis Sej-
ersted. „Við vonum að viðbrögð vald-
hafanna verði jákvæð en auðvitað
geta þau reynst neikvæð."
Indónesar réðust inn í Austur-
Tímor í desember árið 1975, fjóram
mánuðum eftir að Portúgalar fóra
frá nýlendunni. Marxíska þjóðfrels-
ísfylkingin Fretilin hafði þá lýst yfir
sjálfstæði landsins og myndað ríkis-
stjóm eftir borgarastyrjöld. Indónes-
ar innlimuðu Austur-Tímor ári síðar
en Sameinuðu þjóðimar hafa aldrei
viðurkennt innlimunina.
„Sigur fyrir A-Tímora
og alla Indónesa“
Viðbrögð verðlaunahafanna við
ákvörðun nefndarinnar í Ósló vora
nokkuð ólík. Carlos Belo biskup
kvaðst vona að verðlaunin myndu
stuðla að sáttum milii Austur-Tímora
og Indónesa en andspyrnuleiðtoginn
leit á þau sem stuðning við þá kröfu
sjálfstæðissinna á Austur-Tímor að
Indónesar færa frá landinu.
„Við verðum að beita okkur af
alefli fyrir friði,“ sagði Belo, sem er
51 árs. „Ég lít á verðlaunin sem sig-
ur fyrir Austur-Tímora ... og alla
Indónesa," bætti biskupinn við.
„Stundum skilur [sljóm Indónesíu]
að þörf er á kærleika og viðræðum.
Eg er stundum ánægður með þró-
unina en ekki alltaf, þetta tekur lang-
an tíma.“
Þorri íbúanna á Austur-Tímor er
kaþólskur og Belo hefur sakað
stjómvöld í Indónesíu, þar sem mú-
slimar era í meirihluta, um að hafa
valdið ógnaröld á Austur-Tímor og
útbreitt íslamskan sið meðal íbú-
anna. Hann sagði að Indónesar yrðu
að slaka á klónni og ættu að veita
Austur-Tímor sjálfstjóm ef kostur
væri.
„Hafa þjáðst nógu lengi“
Ramos-Horta kvaðst vona að frið-
arverðlaunin kæmu stjóm Indónesíu
til skilnings um „að íbúar Austur-
Tímor hafa þjáðst nógu lengi og efna
þarf til viðræðna á vegum Samein-
uðu þjóðanna til að leysa vandann".
„Eins og ég hef margítrekað er ég
reiðubúinn að fara tíl óformlegra
viðræðna í Indónesíu."
Sejersted sagði að Belo og Ramos-
Horta fengju verðlaunin fyrir „þrot-
lausa og ósérplægna baráttu í þágu
kúgaðrar smáþjóðar". „Belo hefur
verið helsti fulltrúi íbúa Austur-
Tímors. Hann hefur hætt lífi sínu tíl
að reyna að veija þjóð sína fyrir
yfírgangi valdhafanna."
Verðlaunanefndin sagði að Ram-
os-Horta hefði verið „atkvæðamesti
málsvari Austur-Tímora á alþjóða-
vettvangi frá 1975 þegar Indónesar