Morgunblaðið - 13.10.1996, Blaðsíða 2

2 C SUNNUDAGUR 13. OKTÓBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
—*------------------------------
AAÐALTORGI Valencia
stendur rúm milljón manns
í andakt og bíður þess að
tónleikamir hefjist. Böm,
konur og karlar sneisafylla þetta
stóra torg og breiðgöturnar sem
liggja að því. Fólkið er komið víða
að, flestir eru Spánveijar en fulltrúa
annarra þjóða má finna innan um. Á
slaginu tvö hefst leikur synfóníunnar
sem er ekki eftir neinn frægan höf-
und, hefur raunar aldrei verið samin,
en semur sig sjálf í hvert skipti sem
hún er leikin. „Synfonia Fallera" er
fólgin í sprengingu tugþúsunda kín-
veija yfir höfðum fólksins. Spreng-
ingarnar standa yfir í tíu mínútur
og að þeim loknum heldur megin-
þorri þessara milljón sálna heim á
leið, glöð í bragði en ef til vill með
hellu fyrir eyrunum.
Sprengingasynfónían er liður í
Fallas-hátíðahöldunum sem íbúar
Valencia hafa árlega haldið allt frá
miðöldum. Valencia er forn borg og
fremur rík. Rómveijar voru þegar
við Krists burð famir að veita vatni
Turia-árinnar á hinn fijósama jarð-
veg í héruðunum umhverfis hana.
Valencia myndaðist sem markaður
fyrir landbúnaðarvörur og það er
hlutverk sem hún enn gegnir. Már-
ar, arabískir að uppruna, réðu borg-
inni í fímm aldir og enn má víða um
borgina sjá ummerki veru þeirra, svo
sem forna borgarmúra sem nú gegna
hlutverki íbúðarhúsnæðis. Máramir
og Vísigotar héldu uppbyggingar-
starfí Rómveijanna áfram og þróuðu
enn áveitukerfín með þeim árangri
að enn í dag er svæðið umhverfís
Valencia með gjöfulustu landbún-
aðarsvæðum Evrópu. Árið 1956 urðu
mikil flóð í borginni þess valdandi
að Turia-ánni var veitt framhjá borg-
inni og þurrum farveginum breytt í
útivistarsvæði sem gegnir miklu
hlutverki í Fallas-hátíðahöldunum.
Þrátt fyrir ýmis skakkaföll af náttúr-
unnar og mannanna höndum hefur
alla tíð verið nokkur velmegun í
Valencia og íbúamir haft æmar
ástæður til að fagna og það kunna
þeir og gera með miklum ágætum.
„Vlö erum brunatryggft"
Fallas-hátíðahöldin standa yfír í
fímm daga í öllum hverfum Valenc-
iaborgar. í hveiju hverfi, hversu ríkt
eða fátækt sem það kann að vera,
stendur yfír fjársöfnun og undirbún-
ingur í hartnær ár. Hverfin eru ná-
lægt því að vera 700 talsins og í
hveiju og einu þeirra hefur farið fram
stigvaxandi undirbúningur fyrir há-
tíðina miklu allt árið um kring.
Fyrsta dag hátíðarinnar afhjúpar
hvert hverfí mikla styttu, gerða úr
pappamassa, timbri og lakki. Stytt-
umar eru á bilinu 10-20 metra háar
og gerð hverrar og einnar kostar frá
milljónum og upp í milljónatugi.
Vitanlega er matur og drykkur i
hávegum hafður í landbúnaðarborg-
inni Valencia. Hátíðardagana borða
íbúar hverfisins saman í stórum tjöld-
um á götum eða torgum. Mest áber-
andi maturinn á diskum borgarbúa
er hin bragðgóða Serrano-skinka,
sem er hrá og sölt, ekki ósvipuð
ósoðnu hangiketi. Skinkan er borðuð
á brauði sem smurt er ólífuolíu og
tómatmauki. Margir íslendingar
hafa illan bifur á því að borða físk
í útlöndum en óhætt er að mæla með
sjávarréttunum sem Valenciabúar
bera á borð, þeir kunna að fara með
sjávarfang ef einhver kann það.
Fallas er í rauninni ekki hátíð
heldur hátíðir. Það sem allt snýst um
eru styttumar miklu í hveiju hverfí
fyrir sig og íbúar hverfísins leggja
allt kapp á að styttan þeirra sé sem
veglegust og snjöllust. Keppt um
fallegustu styttuna, snjöllustu hug-
myndavinnuna, bestu götulýsinguna
og ýmislegt fleira, sem viðvíkur stytt-
unni, í fjórum deildum þvl ekki eru
öil hverfín jafnstór eða fjáð að lok-
inni fjársöfnuninni. Það vekur
nokkra furðu aðkomumanna, í ljósi
þess að styttumar eru stolt og prýði
hvers hverfis, að I lok hátíðarhald-
anna eru styttumar brenndar til
grunna. Það er því ekki að undra
að flest ef ekki öll hús I Valencia eru
merkt í bak og fyrir; „Við erum
brunatryggð“.
Tll heiðurs verndara
trésmiðanna
Það vekur jafnvel meiri undrun
að Valenciabúum þykir það fráleit
FERÐALÖG
700 SKRÚÐGÖNGUR ganga
fram lýá þessu reisulega Maríu-
líkneski í athöfn sem stendur í
heila þrjá daga. Fallerurnar af-
henda henni blóm sem búið er
til pils á Maríu úr.
STYTTURNAR eru mikil smíð
og myndast gríðarlegur hiti við
bruna þeirra. Til að tryggja það
að ekki kvikni í nærliggjandi
húsum sprauta slökkviliðsmenn
borgarinnar vatni á þau.
Gnægtarbrunnur
gledifólksins
Árlega fagna íbúar Valenciaborgi ar á Spáni í fimm daga
oq nætur samfleytt. Hátíðahöldin heita Fallas oq ekki einu
sinni borgarbúar eru með það á 1 ireinu hverju þeir faqna
eða hvers vegna. En þeir faqna i iú samt. Karl Pétur
Jónsson var á Fallas um miðbik marsmánaðar sl. og
fylgdist með þessari stórfenglegu hátíð.
FALLERURNAR eru á öllum aldri, ungar
og gamlar, en allar fagrar og tignarlegar.
En það er ekki eintómur dans á rósum að
vera Fallera . . . Þessi grét fögrum tárum.
Morgunblaðið/KPJ
YRKISEFNI þessarar styttu er 100 ára afmæli kvikmyndalistarinn-
ar. Woody Allen og Groucho Marx eru að mati Valenciabúa bestu
fulltrúar þeirrar listar.
hugmynd að brenna ekki stytturnar,
þrátt fyrir að þeir geti ekki nefnt
nein rök því til stuðnings að þær
eigi að brenna önnur en þau að svona
hafi þetta alltaf verið. Það veit eng-
inn fyllilega hvernig þessi siður
komst á. Valenciubúar sem blaða-
maður hafði tal af höfðu mjög mis-
munandi sögu að segja, en í grund-
vallaratriðum er sagan þessi: Á mið-
öldum tóku ýmsir handverksmenn
að fagna 19. mars, degi heilags Jó-
sefs, vemdara trésmiðanna, með því
að brenna timburafganga, sag og
spæni á götum úti. Á 19. öld fór það
að gerast að aðrir íbúar borgarinnar
fleygðu brotnum húsgögnum og
fatnaði á brennumar. Þá varð stökk-
breyting er einhveijum háðfuglinum
datt í hug að búa til spýtukarl sem
klæddur var upp og málaður til að
líkjast leiðinlega nágrannanum.
Þetta vatt upp á sig og í upphafi
þessarar aldar tók að myndast hefð
fyrir því að gera styttur úr timbri
og pappamassa sem síðan voru mál-
aðar í öllum regnbogans litum. Við-
fangsefnin vom gjarnan umdeildir
persónuleikar og málefni líðandi
stundar.
Á okkar dögum eru viðfangsefnin
gjaman tekin úr dægurheiminum og
stjórnmálalífinu. í tilefni 100 ára
afmælis kvikmyndanna voru nokkrar
styttur tileinkaðar þeim, til að mynda
stytta sem að stærstum hluta voru
höfuð Grouchos Marx og Woodys
Allen. Ein stytta var með háðsádeilu
sem beint var gegn tískugyðjunni,
önnur gegn einlitum menningar-
straumum sem beint er að Evrópubú-
um frá Hollywood, sú þriðja var til-
einkuð tónlist allra alda, að stærstum
hluta Bítlunum og Wolfgang Amad-
eus Mozart.
Fallerur og falleróar
Síðustu þijá hátíðardagana fer
fram mjög falleg athöfn sem gengur
út á að yngismeyjar hvers hverfís,
svokallaðar „fallerur", ganga skrúð-
klæddar í traustri fylgd bræðra sinna
og vina, „falleróa", og lúðrasveitar
í skrúðgöngu um borgina, inn á
Meyjartorg, þar sem miklu Maríulík-
neski borgarinnar hefur verið komið
fyrir. Þar afhenda stúlkurnar meyj-
unni nellikur sem búið er til feykimik-
ið pils úr (sjá mynd) á Maríu. Þessi
athöfn tekur fulla þijá daga, enda
fara tæplega 700 skrúðgöngur um
Meyjartorgið. Það felst í því mikill
heiður að vera „fallera". Flestar
stúlkur eru skráðar í falleruhópinn
áður en þær fæðast og ef stúlkan
reynist vera strákur er hann gerður
að „falleró", sem er það næstbesta
í stöðunni. Búningarnir sem stúlk-
urnar klæðast eru afar íburðarmiklir
og dýrir. Blaðamaður heyrði talað
um fallerubúning sem kostaði á við
rúmgóðan evrópskan fjölskyldubíl,
saumaður úr fínasta silki með silfur-
og gullþráðum.
Til þess að halda sér í falleruhópi
hverfísins þurfa stúlkumar að leggja
hart að sér allt árið við ýmsan undir-
búning fyrir Fallas. Þær aðstoða við
fjársöfnun, skipuleggja skemmtiat-
riði og aðstoða listamanninn sem
gerir styttu hverfisins. í hveiju hverfí
er ein Fallerudrottning, sem er kjör-
in af íbúum hverfisins. Það er geysi-
legur heiður að gegna þessu hlut-
verki og er nokkur barátta fólgin í
því að ná kjöri sem slík. Ein úr hópi
fallerudrottninga hverfanna er svo
kjörin aðaldrottning borgarinnar og
er það svo mikil virðingarstaða að
sú stúlka hefur ekki aðra atvinnu
með höndum á meðan.
Þurrir farvegir
En svo kemur 19. mars, lokadagur
Fallas. Þau em þung skrefin sem
íbúar Valenciu taka að styttunni
sinni með bensínlögg og eldspýtur í
farteskinu. Eftir heils árs undirbún-
ing klárast veitingamar, fagrir bún-
ingarnir eru settir inn í skáp og stolt
hverfísbúa, listaverkið mikla, er
brennt til kaldra kola. Það er til-
komumikil sjón að horfa á tuttugu
metra háa, þriggja tonna styttu,
gerða úr timbri, lakki og pappa-
massa fuðra upp og breytast á örfá-
um mínútum I fíngerðan salla á göt-
unni. Allt kapp er lagt á að hvorki
tangur né tetur sé eftir af styttunni
og heiður listamannsins er í veði; ef
hún hrynur út á hlið, en ekki beint
niður, hríðlækkar verðið sem hann
getur sett upp fyrir næsta ár.
Hátt yfír þurrum árfarvegi Turia-
árinnar blika stjörnur gerðar af
mannahöndum í tugþúsundavís og
endalok stórfenglegrar flugeldasýn-
ingar minna á forgengileik hátíðar-
innar allrar. Það blika tár á hvörmum
margra íbúa og hitinn frá eldinum
breytir þeim í salttauma á auga-
bragði. Það er allt búið I bili, heilt ár
í næsta Fallas, en undirbúningurinn
hefst á morgun. ■