Morgunblaðið - 16.10.1996, Blaðsíða 6

6 MIÐVIKUDAGUR 16. OKTÓBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Rætt um afstöðu
til ríkisvalds
á kirkjuþingi
KIRKJUÞING var sett í 27. sinn
síðdegis í gær að aflokinni guðs-
þjónustu og altarisgöngu í Bú-
staðakirkju. Herra Olafur Skúla-
son, biskup íslands, setti kirkju-
þingið og forseti íslands, hr. Ólafur
Ragnar Grímsson, flutti ávarp.
Biskup íslands sagði í setningar-
ræðu sinni að átök innan kirkjunn-
ar undanfarið skyldu vera forystu-
mönnum kirkjunnar þörf áminning
þar sem fleiri hefðu horfið úr skjóli
þjóðkirkjunnar í ár en í langan
tíma.
Forseti íslands, Ólafur Ragnar
Grímsson, talaði um að varasamt
væri að gera of mikið úr sundur-
lyndi og deilum innan þjóðkirkjunn-
ar, heldur ætti að hafa í huga
margbrotið hlutverk hennar í bar-
áttu íslendinga fyrir sjálfstæði.
Ólafur Ragnar minntist einnig á
mikilvægi kirkjunnar í alþjóðlegu
samstarfí, m.a. milli kirkjudeilda.
Nýhafið þing mun taka á mörg-
um málum er varða breytingu á
stöðu kirkjunnar og afstöðu til rík-
isvaldsins, sagði Ólafur Skúlason í
samtali við Morgunblaðið.
Staða, stjórn og starfshættir
kirkjunnar verða þar ofarlega á
baugi. Ljóst er, að sögn Ólafs, að
niðurstaða muni ekki nást á yfir-
standandi þingi en gert er ráð fyr-
ir að hún náist á næsta ári.
Bráðabirgðaskýrsla kirkjueign-
arnefndar verður einnig lögð fram
til umræðu og afstöðu.
Breytt hlutföll leikra og
lærðra á kirkjuþingi?
Þá verður, að sögn Ólafs, fjallað
um kirkjumálasjóð sem stofnaður
var árið 1994 en hann hefur með
presstsetur, tónlistarskóla kirkj-
unnar og guðfræðikandídata að
gera. „Sjóðurinn hefur ræktað sín-
ar skulbindingar en fé hefur ekki
Morgunblaðið/Árni Sæberg
GUÐSÞJÓNUSTA var í Bústaðakirkju áður en kirkjuþing var sett og tóku biskuparnir Pétur
Sigurgeirsson, Sigurbjörn Einarsson og Bolli Gústavsson vel undir við sönginn.
verið nægjanlegt til að sinna öllu
því sem honum ber að gera.“
Einnig er ætlunin að fulltrúar
kirkjuþings taki afstöðu til hvernig
standa skuli að kirkjuráði, yfírstjórn
kirkjunnar og kirkjuþingi í framtíð-
inni. „Á kirkjuþingi sitja 20 fulltrú-
ar og hafa vígðir menn verið fleiri
en leikmenn en nú verður gerð til-
laga um að hlutföllin snúist við.“
Lögð verður fram ítarleg skýrsla
um afstöðu kirkjunnar til samkyn-
hneigðra og kirkjulegrar vígslu.
Ólafur segir að fyrir þinginu liggi
tillaga um blessun kirkjunnar en
ekki hafi verið sett fram tillaga um
kirkjulega vígslu samkynhneigðra.
Fjallað verður einnig um alþjóð-
legt starf þjóðkirkjunnar og sam-
band við aðrar kirkjudeildir.
Kirkjuþing stendur yfír í 10 daga.
Umræður um þingsályktunartillögu þingflokks jafnaðarmanna um veiðileyfagjald á Alþingi í gær
Hvernig á að skipta
fiskveiðiarðinum?
FYRRI umræðu um þingsályktun-
aixillögu þingflokks jafnaðarmanna
um veiðileyfagjald var fram haldið
á Alþingi í gær. Þingmenn komu
víða við í umræðunni og sýndist sitt
hveijum.
Mikið bar á gagnrýni á þær for-
sendur og þær ályktanir, sem flutn-
ingsmenn tillögunnar Iýsa í greinar-
gerð með henni, en einkum ein-
kenndi umræðurnar að þær tak-
mörkuðust ekki við umræður um
veiðileyfagjald sem slíkt, heldur
kusu margir þingmenn að lýsa hug-
myndum sínum um endurbætur á
fiskveiðistjórnunarkerfínu í víðu
samhengi. Á það sama við um þing-
menn stjórnarflokkanna sem og Al-
þýðubandalagsins.
Kristinn H. Gunnarsson, Alþýðu-
bandalagi, hóf framhaldsumræðurn-
ar með því að lýsa þeim vanköntum
sem hann sæi á tillögunni. Hún tæki
ekki á göllum fískveiðistjórnunar-
kerfísins, ekki á stöðu sjómanna,
ekki Iandverkafólks og ekki því sem
hann telur alvarlegast í gildandi
kerfí sem er að hans mati kvóta-
braskið svokallaða.
Ein einföld pólitísk spurning
Ágúst Einarsson, fyrsti flutnings-
maður tillögunnar, ítrekaði að tillag-
an fiallaði um eina einfalda pólitíska
spumingu, sem sé að Alþingi álykti
að taka beri upp veiðileyfagjald í ís-
lenzkum sjávarútvegi. Helztu rökin
fyrir því séu annars vegar réttlætis-
rök og hins vegar efnahagsleg atr-
iði. í tillögunni komi skýrt fram að
hún fjalli ekki um fiskveiðistjómunar-
kerfið og hún eigi heldur ekki að
gera það. Það séu tvær aðskildar
pólitískar spumingar, hvort taka beri
upp veiðileyfagjald annars vegar og
hins vegar hvemig endurskoða skuli
fískveiðistjórnunarkerfíð sem slíkt.
Svanfríður Jónasdóttir, sem er
meðal flutningsmanna tillögunnar,
sagði það vonbrigði að í stað þess
að taka afstöðu til eiginlegs inni-
halds tillögunnar skilyrði gagnrýn-
endur hennar afstöðu sína til hennar
breytingum á gildandi fískveiði-
stjórnunarkerfi. Að henn-
ar mati sé upptaka veiði-
leyfagjalds slíkt réttlæt-
ismál gagnvart þjóðinni,
eiganda auðlindarinnar,
að hver sem er ætti að
geta gert upp hug sinn í því máli
óháð afstöðu sinni til ágætis gild-
andi fiskveiðistjómunarkerfís. Hvað
sem mönnum kunni að finnast um
núverandi kvótakerfi sé kvótakerfi
með veiðileyfagjaldi heppilegra og
réttlátara en kvótakerfi án veiði-
leyfagjalds.
Rannveig Guðmundsdóttir, Al-
þýðuflokki, sagði viðbrögðin við til-
lögunni undarleg. Einkum hafí það
vakið furðu sína hvemig forystumenn
sjálfstæðismanna gátu gróflega af-
flutt málflutninga tillöguflytjenda á
landsfundi Sjálfstæðisflokksins um
helgina. Allt of mikið sé um að snúið
sé út úr inntaki tillögunnar. Stað-
reynd sé að fáeinir menn fái auðlind-
inni úthlutað til afnota án endur-
gjalds, en þeir verðleggi hana sjálfír
og framselji eða leigi. Þetta sé ástand
sem skapi kraumandi óánægju úti í
þjóðfélaginu.
Útgerðarrisar og leiguliðar
Rannveig benti á að á nýlega af-
staðinni ráðstefnu um stöðuna í sjáv-
arútveginum, sem haldin var í
Reykjanesbæ, hefði verið
rætt um útgerðarrisa og
leiguliða nútímans sem
leigja kvótann af þeim
stóru. Leiguliðarnir borgi
veiðileyfagjald til risanna
sem séu að safna kvótanum á sínar
hendur. Á ráðstefnu þessari hafi
m.a. komið fram að 78% af úthlutuð-
um heildarkvóta (á öllum tegundum,
að meðtöldum innri færslum) gangi
manna í millum í kerfínu. Þannig
fari allt að fímm milljarðar króna
fram hjá hlut sjómanna þar sem hlut-
ur þeirra reiknast aðeins af þeirri
fjárhæð, sem munar á því verði, sem
útgerð þess skips sem á í hlut greiddi
fyrir kvótann og þess verðs sem fæst
fyrir aflann.
Rannveig beindi þeim orðum til
gagnrýnenda tillögunnar að fullvíst
væri að ef þingflokkur jafnaðar-
manna hefði sett fram í tillögunni
sjálfri fullmótaðar hugmyndir um
það hvaða útfærslu hann kysi helzt
að hafa á fískveiðistjórnunarkerfínu
hefði mátt telja fullvíst að hún hefði
ekki náð fram að ganga. Með því
að leggja fram eins opna tillögu og
reyndin væri með þessari, hefði það
verið von flutningsmanna að takast
mætti að ná sátt meðal þingmanna
um þetta réttlætismál. Það virtist
heldur ekki ætla að takast en hún
hefði þó náð þeim árangri að vekja
þingheim af „þyrnirósarsvefni"
gagnvart því að ekkert gjald sé
greitt ti! eigenda auðlindarinnar á
meðan ógnarháar fjárhæðir renna á
milli vasa útvalinna aðila í þessari
undistöðuatvinnugrein þjóðarinnar.
Bryndís Hlöðversdóttir tók undir
meginrök flutningsmanna tillögunn-
ar, ein þingmanna Alþýðubanda-
lagsins sem kvaddi sér hljóðs í um-
ræðunum. Hún lýsti þeirri skoðun
sinni að þeir sem noti sameiginlegar
auðlindir þjóðarinnar eigi að greiða
fyrir þau afnot í sameiginlegan sjóð
landsmanna.
Langalvarlegasta hliðin á raun-
veruleika núverandi fískveiðistjórn-
unarkerfis, að mati Guðnýjar Guð-
björnsdóttur, Kvennalista, felst í
eignarréttarmyndun útgerðarinnar á
fiskistofnunum. Þrátt fyrir alkunnt
lagaákvæði um þjóðareign miðanna
sé að myndast ígildi eignarréttar
útvalinna, sem jafnvel sé byijaður
að ganga í erfðir. Þessa þróun verði
að stöðva. Því sé það mikið réttlætis-
mál að styðja hugmyndir um veiði-
leyfa- eða aflagjald. Guðný ítrekaði
að ekki væri sama hvernig farið
yrði að því að koma á veiðileyfa-
gjaldi; viss hætta sé á að það styrkti
það sjónarmið að litið yrði á veiði-
heimildir sem einkaeign. Guðný
fagnaði því að formaður
Framsóknarflokksins,
Halldór Ásgrímsson ut-
anríkisráðherra, og
landsfundur Sjálfstæðis-
flokksins skuli hafa ítrek-
að það sjónarmið að fiskistofnarnir
verði sameign þjóðarinnar. Við fram-
þróun ríkjandi kerfís sé fyrir öllu
að þetta ákvæði verði virt.
Ógerlegt að tala um
veiðileyfagjald eitt
Hjálmar Árnason, Framsóknar-
flokki, gagnrýndi vilja tillöguflytj-
enda til að einangra umræðu um
veiðileyfagjald og halda henni utan
við umræðu um fískveiðistjórnun
sem og um stöðu fiskvinnslunnar.
Hann sagði ógerlegt að tala um
veiðileyfagjald án þess að taka
greinina í heild til umræðu. En
Hjálmar sagði einnig að eðlilegt
væri að gerð væri sú krafa að þjóð-
in sem eigandi auðlindarinnar fengi
sem mestan arð í samneyzluna af
auðlindinni. Hjálmar sagði það galla
á þingsályktunartillögunni að því
væri haldið alveg opnu, hvaða leið
skylfi farin til að leggja á veiðileyfa-
gjald. Tillagan væri því ótímabær.
Einn fárra þingmanna Framsóknar-
flokksins hélt Hjálmar því þó opnu
að til greina kæmi að leggja á veiði-
leyfagjald með einhvetjum hætti ef
arður yxi í sjávarútveginum.
Einar Oddur Kristjánsson, Sjálf-
stæðisflokki, skipaði sér í hóp þeirra
þingmanna sem sagði veiðileyfa-
gjalda aðeins vera nýjan skatt sem
bætast myndi ofan á aðrar byrðar
sjávarútvegsins og gæti því ekki
annað en íþyngt greininni. Nýr arð-
ur yrði aldrei skapaður með veiði-
leyfagjaldi, eins og skilja mætti
málflutning fyrsta flutningsmanns
tillögunnar.
Sighvatur Björgvinsson, Alþýðu-
flokki, benti á að á nýafstöðnum
landsfundi sjálfstæðismanna hefði
Einar Oddur óskað eftir að Sjálf-
stæðisflokkurinn féllist á róttæka
endurskoðun fískveiðistjórnunar-
kerfisins en hafí þar fengið skýrt
neikvætt svar. Þorsteinn Pálsson
sjávarútvegsráðherra hafi getað
sagt eftir landsfundinn að Sjálfstæð-
isflokkurinn hafi aldrei verið eins
einlitur og afdráttarlaus „kvóta-
flokkur". Hitt sé athyglisvert að
þótt hér væri til umfjöllunar eitt
stræsta málið sem nú væri á döfinni
væru allir ráðherrar fjarverandi.
Einar Oddur undirstrikaði að
ykist arðurinn í sjávarútveginum,
mundi allt þjóðarbúið njóta góðs af
því. Með auknum arði sem t.d. hafi
orðið bæði í mjöl- og rækjuvinnslu,
ykjust fjárfestingar sem endurnýj-
uðu þessar atvinnugreinar. Þessar
fjárfestingar myndu
standa undir lífskjörum
morgundagsins.
Einar Oddur lauk um-
ræðum dagsins með því
að árétta annars vegar
þá skoðun sína að þau vandamál,
sem fylgdu aflamarkskerfinu, væru
ekki aðeins vandamál íslands, heldur
heimsins alls. Áætla mætti, að í afla-
stýringarkerfum heimsins væri um
20 milljónum tonna fisks hent á ári
hveiju. í öðru lagi hlyti það að vera
aðalatriðið að búa til arðinn. Hvern-
ig svo eigi að skipta honum sé ann-
að mál.
Risar eru að
safna til sín
kvótanum
ígiidi eigna-
réttar að
myndast

:
t
i