Morgunblaðið - 16.10.1996, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 16. OKTÓBER 1996 19
LISTIR
UMBROTII, 150x300 cm, 1996.
Á móts við ljósið
MYNDLIST
Lisiasafn Kópavogs
KOLATEIKNINGAR
RAGNHEIÐUR
JÓNSDÓTTIR
Opið frá 12-18 alla daga. Lokað
mánudaga. Til 20. október.
Aðgangur 200 kr.
HINA löngu leið móts við ljósið
mætti nefna sýningu Ragnheiðar
Jónsdóttur, því hér er öðru fremur
verið að fást við áhrif birtuflæðis á
fyrirbæri náttúrunnar, hin síkvikulu
tilbrigði í lofti er minnast við fyrir-
bæri og kviku jarðar.
Vinna Ragnheiðar í ætingu
byggðist öðru fremur á mjög dökku
myndferli þar sem ljósið var eins
og til áherslu, en nú er líkast því
sem blökku rissin séu sett og lögð
á flötinn til að ná fram ákveðnum
leik birtugjafans. Þá eru vinnubrögð
hennar yfirvegaðri og fágaðri en
fyrrum og hún byggir sýnu minna
á eðlisbundnum kraftinum, skap-
gerðinni né reiðum tilvísunum fem-
inismans. Hins vegar vill hún sem
fyrr vera virk í nútíðinni með stærð-
ir á myndum, afmörkuðum mynd-
efnum og innsetningar í rými, en
það er miskilningur, að stærð
mynda markist af pressuborðinu,
því með vissum samsetningum má
tvö- og jafnvel margfalda stærðina
og hefur verið gert af ýmsum nú-
listamönnum m.a. Per Kirkeby, sem
þá hefur unnið í steinþrykki. Hins
vegar er þetta hárrétt með eiturefn-
in, einkum gufurnar sem margur á
erfitt með að þola. Loftræstingin
þarf að vera i góðu lagi og helst
þurfa fagmenn að vera til aðstoðar,
því til lengdar er ekki er hægt að
leggja slík vinnubrögð sem Ragn-
heiður viðhafði á eina manneskju
og hlaut að hafa afleiðingar.
Við höfum fylgst með listakon-
unni frá því hún söðlaði úr málm-
grafíkinni yfír í kolteikninguna og
kynnti hana fyrst af fullum krafti
á sýningu í vestursal Kjarvalsstaða
í marz 1994, og svo aftur í sam-
bandi við Sjónþing að Sjónarhóli í
marz á þessu ári. Það er þannig
mikil sköpunargleði og kraftur í
framkvæmdum hennar um þessar
mundir, þótt breytingarnar séu mun
minni á tímabilinu en áður gerðist,
en það á eftir að sýna sig hvort
þetta sé rökrétt þróun. Enn eru
myndirnar, svo undarlega lausar í
sér mistur- og þokukendnar, eins
og í bland við austurlenzka list,
einkum frá Suður-Kína, þar sem
mikið er um uppstreymi og loftræn-
an titring, hlutirnir eins og eilítið
úr fókus.
Nöfn eins og Húmtjöld og Dag-
renning eru fullkomlega í samn-
ræmi við hina stóru fleka, en Um-
brot og Gijótbjörg gnata verðskulda
naumast jafn ógnþrungin heiti mið-
að við hið ljúfa og hæga ferli sem
minnir frekar á sverm tilbrigða en
orkuþrungna útrás. Nöfn þurfa ekki
að segja neitt, en hér virðast þau
að vissu marki vera útgangspunkt-
urinn líkt og innsetningin í rýmið.
Hvert sem viðhorf manna er á þess-
um breytingum í list Ragnheiðar
er spennandi að fylgjast með þeim
og miklar væntingar gerðar til
framhaldsins.
Bragi Ásgeirsson
Nýjar bækur
> -----------
A mörkum draums
og örvæntingar
SKALDSAGA Thors
Vilhjálmssonar, Nátt-
víg (Út. Mál og menn-
ing, 1989) sem kom út
í þýðingu Francois Em-
ion hjá bókaútgáfunni
Actes Sud sl. vor hefur
vakið talsverða athygli
í frönskumælandi lönd-
um Evrópu (Frakk-
landi, Belgíu og Sviss),
en áður hafði skáldsaga
Thors, Grámosinn glóir,
komið út hjá sama for-
lagi.
Meðal jákvæðra um-
sagna um bókina má
nefna vinsælt vikublað
ætlað ungu fólki
sem
nefnist Les Inrockuptibles, en þar
skrifar Bertrand Leclair grein undir
yfirskriftinni Saga citré (Söguborg-
in): „íslendingurinn Thor Vilhjálms-
son siglir á mörkum draums og
örvæntingar í sakamálasögu sem
flýtur í áfengi og fornsögum... Það
er því mikilvægt að uppgötva Vil-
hjálmsson, hvort sem hann er ís-
lenskur eða ekki.“
Belgíska blaðið Nord Eclair skrif-
Thor
Vilhjálmsson
ar: „Hér er á ferðinni
mikill skáldskapur í
lausu máli, stórbrotin
bók sem slær menn
út af laginu. Sögu-
maður og aðalpersóna
er leigubílstjóri sem
dregur lesandann með
sér inn í ofbeldi borg-
arlífsins."
Nord Economiste
skrifar: „Þessi mikli
íslenski höfundur sem
fæddur er árið 1925
skrifar á nýstárlegan,
magnaðan og frum-
legan hátt um fyllirí-
snótt í Reykjavík."
En lengsta og lof-
dóminn er að finna í
blaðinu Le Nouveau
Reuter
Engar
skemmdir
STARFSMAÐUR breska
þjóðarlistasafnsins grandskoð-
ar landslagsverk eftir hollenska
meistarann Rubens, „Bændur
með kýr við læk“, til að full-
vissa sig um að verkið sé
óskemmt, áður en sýning á
verkum hans er opnuð. Hún
stendur fram í miðjan janúar á
næsta ári.
ísland í aug*um
útlendinga
BOKMENNTIR
ISLAND. FRAMANDI
LAND
Sumarliði Isleifsson: ísland. Fram-
andi land. Mál og menning, Reykja-
vík 1996, 241 bls.
HÖFUNDUR þessarar bókar hef-
ur ekki slegið slöku við að und-
anförnu. í sumar kom frá honum
Saga Rafmagnsveitu Reykjavíkur
og nú skömmu síðar þessi myndar-
lega bók allt annars eðlis.
í þessu riti er rakið
flest af því sem útlend-
ir menn höfðu um ís-
land og íslendinga að
segja í rituðu máli allt
frá elleftu öld og fram
undir síðustu aldamót.
Það er óneitanlega ein-
kennileg lesning og
meira en lítið spaugileg
á stundum. Að vísu
kemur hún ekki þeim á
óvart sem lesið hefur
Landfræðisögu Þor-
valdar Thoroddsens og
hnusað af einu og öðru
sem síðar hefur birst,
svo sem Kortasögu
Haraldar Sigurðssonar
og ýmsu fleiru. En hér
Sumarliði
Isleifsson
er þetta efni saman komið í stærri
heild, með öðrum áherslum auk
þess sem mér sýnist að sumt hafi
bæst við.
Höfundur hefur þann hátt á að
rekja frásagnir í tímaröð, enda varla
annað hægt. Fyrst kemur ellefta til
sextánda öldin, síðan frá sextándu
öld til miðrar átjándu aldar, þá síð-
ari hluti átjándu aldar, fyrri hluti
þeirrar nítjándu og loks síðari hluti
hennar. Inn á milli eru yfirlitsgrein-
ar, þematískar samantektir og svo
að sjálfsögðu umfjöllun um einstaka
höfunda. Talsvert er um þýdda kafla
eða endursagða. Öll er frásögn þessi
lipurlega rituð, á þægilegu og vönd-
uðu máli og ritið í heild sinni prýði-
lega skipulagt. Geysilegur fjöldi
mynda er hér á síðum, rúmlega 200
segir á bókarkápu. Eru margar
þeirra heilsíðumyndir og því mikil
og falleg skilirí því að brot bókarinn-
ar er í stærra lagi (22x23,5 cm).
Talsvert margar myndanna eru í
litum. Þetta verður því gullfalleg
bók, sem augnayndi er að skoða.
Þá er þess að geta, sem mér finnst
góður kostur, hve myndatextar eru
ítarlegir og fróðlegir.
Höfundur tekur fram í inngangs-
orðum að ekki sé ætlun hans að
taka afstöðu til þeirra rita sem hann
skrifar um eins og eldri höfundar
hafa einatt gert heldur beinist at-
hugun hans „einkum að því að
kanna viðteknar og staðlaðar hug-
myndir um Island, það er að segja
þær myndir fólks af öðru fólki sem
hafa unnið sér fastan sess í hugum
þess með réttu eða röngu og eru
oft orðnar ærið klisjukenndar". Ekki
fæ ég annað séð en höfundur hafi
staðið við þessi fyrirheit. Og víst
er um það að sumar furðufrásagn-
irnar hafa orðið ótrúlegr. lífseigar,
eins og raunar er enn í dag um
ótalmargt.
Kostur finnst mér hve höfundur
gerir sér far um að setja lesanda
inn í tíðaranda og menntunarástand
á hveijum tíma. Það gerir lesandan-
um vissulega mögulegt að meta af
meiri sanngirni og réttilegar þá
texta sem í fyrstu kunna að þykja
einkennilegir.
Höfundur tekur fram að í bók
hans sé ekki fullnaðaryfirlit yfir það
sem skrifað hefur verið um ísland
á liðnum öldum. „Margt er ókannað
enn, enda efnið yfirgripsmikið".
Þessi frásögn er hins
vegar nægjanlega
rækileg fyrir flesta al-
menna lesendur.
Frágangur bókar-
innar er einstaklega
vandaður. Prentvillur
rakst ég ekki á. í lok
hvers kafla er skrá yfir
tilvísanir. Löng og mik-
il heimildaskrá er í bó-
karlok. Myndaskrá er
bæði á íslensku og
ensku, English Summ-
ary og loks nafnaskrá.
Pappir er góður svo að
myndir njóta sín vel.
Margir munu áreið-
anlega hafa gaman af
að skoða og lesa þessa
af hveiju flýgur ritara
bók. Sitt
þessarar umsagnar í hug við lestur-
inn. Kannski þykir óþarft að setja
það á blað. En ekki er þess að dylj-
ast að höfundur stendur á herðum
tveggja afreksmanna, Þorvaldar
Thoroddsens og Haraldar Sigurðs-
sonar. Hafi mér ekki verið það ljóst
áður opnuðust augu mín betur fyrir
því nú hvílíkur afreksmaður Þor-
valdur Thoroddsen var. Hin fjögurra
binda Landfræðisaga hans er vita-
skuld aðeins örlítið brot verka hans,
en samt er hún hreint ótrúleg fróð-
leiksnáma, frumheijaverk og unnin
við aðstæður sem engum þættu
boðlegar nú.
íslendingar hafa jafnan verið við-
kvæmir' fyrir þvi sem útlendingar
segja um þá, en jafnframt sólgnir
í ummæli. Þeim sárnuðu mjög niðr-
andi frásagnir útlendra fyrirmanna
fyrr á tíð. En voru þær svo ljarri
sanni þegar allt kom til alls? Menn
þurfa ekki að vera orðnir fjörgamlir
til að muna torfkofana, sem ekki
voru ýkja háreistir. Og heyrt hefur
maður um hlandkolluna á miðju
baðstofugólfi, keytutunnuna í bæj-
ardyrum, eitt þrifabað á ári, lús í
algleymingi og sitthvað fleira. Var
furða þótt erlendum tignarmönnum
brygði í brún?
Mikil hneykslunarhella hefur
Blefken sálugi orðið íslendingum
um aldir og raunar margir fleiri.
En kannski hafa þó fáir gert íslend-
ingum meiri greiða þegar allt kemur
til alls. Án rangfærslnanna og ill-
mælanna hefði Arngrímur lærði
naumast samið rit sín og kynnt ís-
Ienskar fornbókmenntir. Með því
hleypti hann af stað umræðu og
áhuga sem íslendingar hafa notið
góðs af síðan.
Sigurjón Björnsson
samlegasta
svissneska
Quoditien frá því 22. ágúst síðast-
liðinn, en þar segir Rose-Marie
Pagnard m.a.: „Stíll Thors Vil-
hjálmssonar er napur og ljóðrænn,
grafinn í héluna . . . í Náttvígum
blandast raddir hetjanna úr forn-
sögunum röddum sjávarins og hin-
um nafnlausu röddum þeirra hetja
sem nú eru á dögum.“
/insælustu skemmtisiglingar heimsins.
Fegursta eyjan - DOMINICANA - allt innifalið
Öruggasta vetrarfríið -
Jarðnesk paradís fyrir þig og
vini þína - klúbbinn - félagið þitt.
Verð frá kr. 100 þús.
ÞÚ GERIR EKKIBETRIKAUP!
VAL UMBCHMÐ Á ÍSLANDI
■ MP
vlSK
INGOLFS
LUBBUR
trætl 17, 4. hæð101 Reykjavík,
SÍmi 56 20 400, fax 562 6564