Morgunblaðið - 20.10.1996, Blaðsíða 6

6 SUNNUDAGUR 20. OKTÓBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Hið pólitíska
sálarspil
Fyrrverandi eiginkona fallins flokksformanns í Danmörku skrif-
ar um aðdraganda endalokanna og lífíð að tjaldabaki stjómmál-
anna. Sigrún Davíðsdóttir hefur lesið bókina sem bregður upp
kaldranalegri mynd af hinu pólitíska lífí.
BETTINA Heltberg hefur fulla samúð með fyrrverandi eiginmanni sínum, hinum fallna flokksformanni
jafnaðarmanna, Svend Auken, í bók sem hún skrifaði um fall hans úr formannsstóli.
SAGAN er venjulega skrifuð
af sigurvegurum. í bókinni
„Hvor der handles", sem
mætti snara Þar sem kaupin ger-
ast, skrifar Bettina Heltberg
sögu stjórnmálamannsins, sem
tapaði. En hún skrifar líka sögu
eiginkonunnar, sem fylgist með
lífi stjórnmálamannsins og sér
glögglega hve það er dýru verði
keypt. Danskir iesendur vita
framhaldið. Þau hjónin skildu
skömmu eftir að þeir atburðir,
sem bókin snýst um, voru af-
staðnir.
Heltberg er fyrrverandi eigin-
kona Svends Aukens, núverandi
umhverfisráðherra Dana, sem
var formaður danska Jafnaðar-
mannaflokksins frá 1987
þar til hann tapaði fyrir
Poul Nyrúp Rasmussen, nú-
verandi forsætisráðherra
1992. Bókarinnar hefur ver-
ið beðið með eftirvæntingu,
því ýmsir veltu fyrir sér
hvaða höndum eiginkonan
fyrrverandi færi um eig-
inmanninn, sem alltaf hefur
lagt ríkt kapp á að vernda
einkalíf sitt, sem var
kanriski ekki erfitt, því ef
marka má bókina þá tók
einkalífið snöggtum minna
pláss í umsvifum Aukens en
stjórnmáialífið. En þeir sem
vonuðu að Heltberg opnaði
allar dyr upp á gátt hafá
orðið fyrir vonbrigðum.
Bókin hefur fengið afbragðs
dóma fyrir að vera áhrifa-
mikil og persónuleg, án þess
að vera óþægilega afhjúp-
andi. En það var varla tilvilj-
un að hún kom út einmitt
daginn sem Auken hélt upp
á 25 ára þingmannsafmæli
sitt.
Einkenni mikilmenna:
uppblásið sjálf
Heltberg byrjar bókina á
hugnæmri lýsingu á föður
sínum, áköfum bókmenn-
taunnanda og líkingar úr
bókmenntunum ganga eins
og rauður þráður í gegnum
frásögnina. Æskuumhverfi
hennar er í hróplegu ósam-
ræmi við pólitískt umhverfi
hjónabands hennar. Strax í
upphafi segir hún það skoð-
un sína að helsta einkenni
stórmenna sögunnar, allt frá
Júlíusi Cesar til Borís Jeltsíns,
sé með jákvæðum orðum hrífandi
útgeislun og mikið sjálfstraust.
Sagt á neikvæðan hátt sé þetta
það sem Jung kalli sálarlega
verðbólgu, uppblásið sjálf. Mörg
mikilmenni samsami sig vinnu
sinni og titlum, án snefils af skop-
skyni.
Lesandinn kemst ekki hjá að
taka eftir að í frásögn Heltbergs
liggur æpandi sársauki konu,
sem eignaðist með manni sínum
fjögur börn, meðan athygli hans
var bundin starfi hans. Stöku
setningar segja sína sögu. Hann
hafði ekki tíma til að vera við-
staddur fæðingarnar og hann
mátti heldur ekki vera að því að
sækja konu og nýfædd börnin á
fæðingardeildina. Þegar hún
dröslar innkaupapokunum heim
lætur hún sig dreyma um mann,
sem axli byrðarnar með henni,
þó hún viti að allir eigi að bera
sínar eigin byrðar, eins og Svend
gerir alltaf. Hún á erfiðara með
að gleyma en hann. Þegar hann
er kominn á fullt í pólitíkinni og
hún er önnum kafin móðir og
blaðamaður er hún um leið
heilsutæp og um tíma vart hugað
líf. Og hún gleymir ekki að geta
þess að í orði er hann er mikið
gefinn fyrir fjölskylduna.
Vísast kannast margar eigin-
konur önnum kafinna manna við
lýsinguna. í viðbót kemur svo að
Heltberg er gift stjórnmálamanni
og það úr Jafnaðarmannaflokkn-
um. „Sambandið við Jafnaðar-
mannaflokkinn getur líkst því að
vera ástfanginn," segir hún á
einum stað. Málið er bara að hún
er utan þessa ástarsambands.
Hún veitir innsýn í hvernig
flokkstengslin eru mun sterkari
en gerist um aðra flokka. Hug-
sjónir flokksins eru jafnrétti,
frelsi og bræðralag og þeir, sem
helga líf sitt flokknum sækja
þangað ekki aðeins pólitíska nær-
ingu, heldur félagslega líka. Þar
eiga menn vini sína og umgang-
ast varla aðra.
Mennirnir ákveða kvöldmatar-
boð hver með öðrum og það eru
auðvitað eiginkonurnar sem sjá
til þess að maturinn komi á borð-
ið. Síðan draga þeir sig í hlé yfir
koníaki og vindlum en eftir sitja
konurnar sem eru þarna af því
mennirnir vilja hittast en þær eru
ekki alltaf áfjáðar í að hitta hver
aðra. Auken nýtur þess að vera
innan um fólk. Konan vill helst
vera heima hjá börnunum.
Samtvinnun stjórnmála og
vináttu
Þessi samtvinnun stjórnmála
og vináttu gerir það að verkum
að sá sem missir traust flokks-
bræðranna missir líka nána vini.
Einmitt þetta hefur Mona Sahlin,
hinn fallni engill sænskra jafnað-
armanna, einnig talað um. Flokk-
urinn er lífið sjálft, bæði vinna,
vinátta og ástir. Poul Nyrup Ras-
mussen er góður vinur Aukens,
sem velur hann sem varaformann
sinn. Mogens Lykketoft ljármála-
ráðherra hefur sagt að ýmsir
kraftar í flokknum hafi lagst á
eitt til að koma formannsskiptun-
um í kring. Heltberg segir það
ekki hafa verið ýmsa krafta, held-
ur fyrst og fremst Lykketoft.
Að sögn Heltberg lögðust
Lykketoft og fleiri á eitt um að
draga stöðugt upp sem
versta mynd af Auken.
Öðrum gömlum vini, Niels
Helveg Petersen, núverandi
utanríkisráðherra, hafði
fyrr sinnast við Auken. Nú
bættist hann í hóp þeirra
sem ekki treystu Auken til
að ná aftur stjórnartau-
munum og glæsilegur
kosningasigur dugði ekki
til. Heltberg lýsir á óhugn-
anlegan hátt hvernig smátt
og smátt kólnar í kringum
þau og minnist lýsingar
Dantes á innsta hluta hel-
vítis, þar sem svikararnir
þrír, Júdas, Brútus og Cass-
íus, pínast að eilífu.
Kvöldið fyrir formanns-
kosninguna, þegar löngu
var ljóst hvert stefndi, borð-
aði flokksforystan saman.
Allir sátu við borð Nyrups
nema Auken og eiginkon-
an, þau sátu ein. Myndin
af Nyrup sem samvisku-
lausum stjórnmálamanni
endist fram á síðustu blaðs-
íðu bókarinnar þar sem
hann eftir sigurinn býður
Auken formannssæti í mik-
ilvægri þingnefnd. Til þess
hefði þurft að kasta for-
manni hennar út og því
hafnar Auken sætinu, Nyr-
up til mikillar undrunar.
Ýmsar athugasemdir
Heltbergs um stjórnmál
gefa glögga mynd af því
sálarspili sem þar fer fram.
Poul Schlúter, forsætisráð-
herra og formaður íhalds-
flokksins, bíður með afsögn
vegna Tamílamálsins, því
eins og Heltberg bendir á reynist
valdhöfum oft erfiðara að horfa á
eftir völdunum til nánustu sam-
starfsmanna en til andstæðings-
ins. Því gengu völdin til jafnaðar-
manna, þar sem Nyrup nýkjörinn
formaður var í viðbragðsstöðu,
ásamt Lykketoft og fleirum.
Borgaraflokkarnir misstu stjórn-
artauma kosningalaust eftir tíu
ára valdatímabil. Það eru þessar
svipmyndir af sálarspili stjómmál-
anna frá þeim, sem hefur séð þau
innan frá, sem gera bókina áhuga-
verða og vekja um leið til umhugs-
unar um siðferði stjórnmála, tísku-
mál okkar tíma.
Frakkar og Þjóðveijar leggja skjal fyrir ríkjaráðstefnu Evrópusambandsins
„Sveigjanlegur samruni“ til umræðu
FRAKKLAND og Þýzkaland
munu á morgun leggja skjal fyrir
ríkjaráðstefnu Evrópusambands-
ins, sem á að verða grundvöllur
umræðna um „sveigjanlega sam-
runaþróun“, þ.e. að aðildarríkin
geti farið mishratt á braut Evrópu-
samrunans.
' í skjalinu kemur fram að eins
mörg aðildarríki og hægt er eigi
að taka þátt í auknu samstarfi
eftir að ríkjaráðstefnunni iýkur.
Hervé de Klaus
Charette Kinkel
Hins vegar geti einstök ríki ekki
hindrað önnur í að efla samstarf
sitt, til dæmis með myndun mynt-
bandalags, þótt þau vilji ekki eða
geti ekki tekið þátt í slíku.
Ekki „harður kjarni“
í skjalinu, sem utanríkisráð-
herrarnir Klaus Kinkel og Hervé
de Charette undirrita, segir að á
samrunabrautinni eigi aðildarríki
ESB að halda sig við „markmiðið
um þátttöku sem flestra ríkja“.
Hins vegar segja þeir einnig:
„Ekkert aðildarríki getur haft
neitunarvald. Ekkert aðildarríki,
sem vill vera með, verður útilok-
að.“
Embættismenn leggja áherzlu á
að með þessu skjali sé ekki verið
að opna fyrir möguleika á „hörðum
kjarna“ ESB-ríkja, sem héldu
áfram á braut samrunaþróunar og
skildu önnur eftir fyrir utan.